«Կասկածում եմ Բաքվի հետ հակամարտության կարգավորման համար Երևանի մոտ քաղաքական կամքի առկայության մեջ»
Ռուսաստանցի փորձագետը Caliber.Az կայքում

Հարցազրույց  12 0Հոկտեմբերի 2022 - 11:42

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ Խաղաղապահ նախաձեռնությունների և կոնֆլիկտոլոգիայի ռուսական ինստիտուտի տնօրեն Դենիս Դենիսովի հետ:

- Մի քանի օր առաջ Պրահայում «Եվրոպական քաղաքական համայնք» գագաթնաժողովում Հայաստանը ոչ միայն ճանաչել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, այլև համաձայնվել է նպաստել Ադրբեջանի հետ սահմանի երկայնքով ԵՄ քաղաքացիական առաքելության աշխատանքին։ Ադրբեջանական կողմը համաձայնվել է համագործակցել այս առաքելության հետ հավասարապես այն չափով, որքանով դա վերաբերում է իրեն։ Կարելի է արդյո՞ք Երեւանի այս գործողությունները գնահատել, որպես Երեւանի ևս մեկ քայլ դեպի հավաքական Արեւմուտք։

-Բնականաբար, այո։ Եվրամիության ներկայացուցիչների ներգրավումը՝ հայ-ադրբեջանական դիմակայությունում անվտանգության բաղադրիչի ուժեղացման հերթական փորձն է։ Չնայած նրան, որ առաքելությունը քաղաքացիական է, մեկնաբանության մեջ դա կարող է նշանակել, որ եվրոպացիների ներկայությունը կնվազեցնի լարվածության մակարդակը հայ-ադրբեջանական սահմանին։ Պոտենցիալ ռազմական գործողություններն ավելի ցածր կլինեն, քան կան ներկա ժամանակ։

Այլ բան է նման առաքելությունների արդյունավետությունը։ Ինչպես ցույց է տվել վերջին տասնամյակների պրակտիկան, ԵՄ-ի, ՄԱԿ-ի, ԵԱՀԿ-ի առաքելությունները դժվար թե կարելի է ընդհանուր առմամբ հաջողված անվանել։ Եթե դիտարկենք տարբեր կոնֆլիկտները, ապա եղել են իրավիճակներ, երբ նրանք իրենց արդյունավետ են դրսևորել, բայց ընդհանուր առմամբ արդյունավետության մասին չես կարող ասել։ Տվյալ դեպքում մենք տեսնում ենք նաև շարունակվող հակամարտության միջազգայնացման գործընթացը, բայց արդյոք դա օգուտ կտա, նույնպես մեծ հարց է։ Սակայն այն, որ այս առաքելությունից հետո ԵՄ-ն ավելի ակտիվորեն կմասնակցի հայ-ադրբեջանական կարգավորման գործընթացին՝ ակնհայտ է։ Բանը նրանում է, թե արդյոք դա դրականորեն կազդի հակամարտության դինամիկայի վրա, թե, ընդհակառակը՝ կլինի ապակառուցողական քայլ։

-Հայաստանի տարածքում ԵՄ քաղաքացիական առաքելությունը որոշ ժամանակ անց կարող է արդյո՞ք վերածվել ռազմականի։

- Քիչ հավանական է, որ դա կարող է արագ տեղի ունենալ։ Բացի այդ, որպեսզի քաղաքացիական առաքելությունը վերածվի ռազմականի, անհրաժեշտ է հակամարտությունում ներգրավված բոլոր կողմերի համաձայնությունը։ Առաջին հերթին, իհարկե, Ադրբեջանի ու Հայաստանի։ Խաղաղապահ և ռազմական առաքելությունների շրջանակներում միշտ պահանջվում է արդյունավետ կառավարում ունեցող բոլոր կողմերի համաձայնությունը։ Հատկապես, եթե նրանք վերահսկում են որոշակի մարտական ստորաբաժանումներ հակամարտության գոտում։ Հետևաբար կարծում եմ, որ այս հարցը դժվար թե դրվի օրակարգում։ Առավել ևս, հաշվի առնելով ԵՄ-ում բոլոր ընթացակարգերի բյուրոկրատականությունը՝ կասկածում եմ, որ դա կարող է տեղի ունենալ կարճ ժամանակում։

-Հայաստանում եվրոպական առաքելության ներկայությունը հակասում է արդյո՞ք ռուսական շահերին ու Երեւանի հետ դաշնակցային հարաբերություններին։

-Քանի դեռ ԵՄ առաքելությունը կունենա քաղաքացիական մանդատ, այլ ոչ թե խաղաղապահ կամ ռազմական, առաջին փուլում շահերի անմիջական բախումները կլինեն նվազագույն։ Բայց, բնական է, դրանք կլինեն։ Իսկ ինչ վերաբերում է Հայաստանի հետ շահերին և դաշնակցային հարաբերություններին, ապա մենք դժվար թե գտնենք մի փաստաթուղթ, որտեղ գրված է, որ եվրոպական քաղաքացիական առաքելությունները ինչ-որ կերպ հակասում են Մոսկվայի և Երևանի հարաբերություններին։ Բայց սա դե յուրե, դե ֆակտո է, սակայն, բոլորի համար հասկանալի է, որ ԵՄ-ի ներգրավումը նշանակում է հայ-ադրբեջանական կարգավորման գոյություն ունեցող ու կայացած ֆորմատների ողողում։ ԵՄ-ն ուկրաինական իրադարձությունների ֆոնին փորձում է ավելի էական դեր խաղալ Հարավային Կովկասի կարգավորման հարցում։ Սակայն դա չի չեղարկում այն, որ Ռուսաստանը նույնպես կարող է առավելագույնս ակտիվորեն աշխատել այդ ուղիների վրա։

- Դուք ընդհանուր առմամբ ինչպե՞ս եք գնահատում հայ-ադրբեջանական կարգավորման հարցով հանդիպումների արդյունքները, որոնք անցկացվել են Պրահայում «Եվրոպական քաղաքական հանրություն» գագաթնաժողովի շրջանակներում։ Հայաստանը վերջապես խոսքից կանցնի՞ գործի։

-Այս հարցում առանցքային ապեկտ է հանդիսանում քաղաքական կամքի առկայությունը։ Բանակցային գործընթացների շարունակման մեջ կողմերի շահագրգռվածությունը, այդ թվում նաև բոլորովին տարբեր հարթակներում, հասկանալ կարելի է։ Ադրբեջանի համար կարևոր է 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի Եռակողմ հայտարարության իրագործումը։ Սկզբունքորեն դա ընդունելի է և համահունչ է ՄԱԿ-ի շրջանակներում ընդունված բանաձեւերի հետ։

Բայց Հայաստանում մի փոքր այլ իրավիճակ է։ Գոյություն ունեն ռազմատեխնիկական հագեցվածության և Ադրբեջանի բանակի հետ անհամետղելիության լուրջ խնդիրներ։

Երկրորդ պահը՝ մշտական քաղաքական տուրբուլենտություն է։ Եվ ահա այսպիսով, մյուս ձևաչափերից հեռանալով, Հայաստանի ղեկավարությունը փորձում է նվազագույնի հասցնել հակամարտությունը ուժային ճանապարհով լուծելու Բաքվի հնարավոր փորձերը։ Սակայն, ըստ դիտումների, դա կարող է տալ նվազագույն և կարճաժամկետ էֆեկտ։ Հայ-ադրբեջանական հարցի համապարփակ կարգավորման համար անհրաժեշտ է Հայաստանի ղեկավարության քաղաքական կամքը, բայց այստեղ կան լուրջ կասկածներ նրա առկայության վերաբերյալ։ Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի բացակայությունը Շանհայի համագործակցության կազմակերպության (ՇՀԿ) գագաթնաժողովին, որն անցկացվեց Սամարկանդում, շատ խորհրդանշական էր։ Դրան մասնակցել են Ռուսաստանի և Ադրբեջանի նախագահները, բայց նա այնտեղ բացակայում էր։ Եվ միևնույն ժամանակ Փաշինյանը փորձում է ակտիվորեն առաջ քաշել ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի մասնակցությամբ ուղիները, ինչը հանդիսանում է լուրջ ռազմավարական սխալ հայ-ադրբեջանական կարգավորման համատեքստում։

Caliber.Az

Դիտումներ: 375