«Հայաստանը՝ Ռուսաստանի Դաշնության, որպես դաշնակցի փոխարինողի փնտրումներում»
Ալեքսանդր Ժուկովսկին՝ Caliber.Az կայքում

Հարցազրույց  09 Հունվարի 2023 - 17:40

Անցած 2022 թվականը ոչ այնքան արդյունավետ ստացվեց Ռուսաստանին, Ադրբեջանին և Հայաստանին վերաբերվող կարևորագույն քաղաքական խնդիրների լուծման առումով, որքան հուզական բոլոր երեք երկրների համար։ Այս մասին Caliber.Az-ին է հայտարարել՝ հայտնի ռուս սոցիոլոգ և հասարակական գործիչ Ալեքսանդր Ժուկովսկին, շեշտը դնելով՝ Մոսկվայի, Բաքվի և Երևանի պետական քաղաքականության հասարակական-քաղաքական տեսակետերի վրա։

Ռուսաստանցի սոցիոլոգի կարծիքով, գրեթե բոլոր երեք պետությունների ղեկավարները, ամփոփելով անցնող տարվա արդյունքները (ով ավելի շատ, ով ավելի քիչ), նշել են իրենց զինված ուժերի քաջությունն և ուժը, պետական ապարատների արդիականությունն ու պահանջվածությունը և, ինքստինքյան, տեսանելի ապագայում դրված նպատակների և խնդիրների իրականացման անհրաժեշտությունը։

«Օրինակի համար, ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, երկրի քաղաքացիներին ուղղված իր ամանորյա ուղերձում խոսելով 2022 թվականի արդյունքների մասին՝ շեշտադրել է արտաքին հանգամանքները. միջազգային տարասեռությունը, անբարյացակամությունը, անորոշությունը, ագրեսիվությունը։ Վստահությունն ու հույսը իրենց բանակի և հայրենասեր քաղաքացիների նկատմամբ ակնհայտորեն ամրապնդվում էին գերազանցող աստիճանի ածականներով և ցայտուն հայտարարություններով։ Դրա հետ միասին, ամբողջ տարվա ընթացքում ռուսների պասիվ «ակտիվությունը» և ժողովուրդների ու երկրների ապագա պատկերացումներից լավագույնի ակնկալիքն ավելի նկատելի էր, իներցիայով երևում էր բյուրոկրատական արգելակումը և անորոշությունից հոգնածությունը։ Արդյունքում թուլացել է իշխանության և բնակչության հետադարձ կապը, և այս գործընթացը այսօր էլ շարունակվում է։ Եթե միջազգային պատմության մեջ և պրակտիկայում երկրները մրցում և կատաղի պայքար են մղում իրացման և սպառման նոր շուկաների համար, ապա Ռուսաստանը ագրեսիվ և հպարտորեն շարունակում է կորցնել ոչ միայն նվաճված շուկաները, այլև նույնիսկ ավանդական դիրքերը: Այն ըմբռնումը, որ երկրների հարստությունը ձևավորվում է ռացիոնալ կազմակերպված մարդկանց կողմից, այլ ոչ թե նրանց զբաղեցրած տարածքներից՝ դեռևս չի ներթափանցել պետական կառավարման ռուսական մշակույթի մեջ: Որպես այս ամենի հետևանք տեղի է ունենում որակավորված քաղաքացիների հակադարձ արտագաղթ Ռուսաստանից Կենտրոնական Կովկասի երկրներ։ 90-ական թվականներին ռուս պրոֆեսիոնալ կադրերը ակտիվորեն լքում էին ԽՍՀՄ «ծայրամասերը», այնտեղ ինքնաիրացման անհնարինության պատճառով։ Իսկ հիմա էլ, թեև մեծ մասամբ ստիպված, մարդիկ վերադառնում են արդեն ավելի ազատ, ավելի հանդուրժողական և տեխնոլոգիապես զարգացող միջավայր:

Իր հերթին, Ադրբեջանի կառավարությունը, ամփոփելով անցնող տարվա արդյունքները, կենտրոնացել է երկրի ներքին վիճակի, ձեռք բերված տարածական հաղթանակների և համատեղ միջազգային նախագծերի ծրագրված արդյունքների, ինչպես նաև արտաքին հանգամանքներից և ճնշումից անկախ ձեռք բերված անկախության բարձր մակարդակի վրա։

Անցյալ տարի ադրբեջանական ժողովրդին ուղղված նախագահ Իլհամ Ալիևի վերջին ուղերձում զգալի տեղ է հատկացվել ներքին պլաններին, խնդիրներին, բանակին և կրոնին։ Ուղերձները հավասարակշռված էին. պասիվություն/ակտիվություն, նկատելի է օբյեկտիվ վստահություն իր, սեփական ուժերի և գործընկերների նկատմամբ։ Խոսքի համար, ընթացիկ միջազգային վերախմբավորումների պայմաններում իսլամական աշխարհը գործում է ավելի համախմբված ու կազմակերպված տեսք ունի, իսկ դրա լավագույն օրինակը՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի բարեկամական և եղբայրական միությունն է։

Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա այնտեղ, այնպես, ինչպես Ռուսաստանում, շեշտը դրվում է արտաքին անբարենպաստ հանգամանքների վրա, նախատինքներ են հնչում անվստահելի գործընկերների հասցեին, արձանագրվում են պատճառներ, կորուստներ։ Երկիրը անցած տարվա արդյունքներով գնալով ավելի շատ է գտնվում նոր, «վստահելի» գործընկերների փնտրման մեջ, այդ թվում նաև ԵՄ-ում։ Հայաստանի վարչապետի ուղերձի լիրիկական ավարտը նման էր իշխող ռեժիմի կողմից կատարված սխալների համար ներման խնդրանքի»,- կարծում է Ալեքսանդր Ժուկովսկին։

Ռուսաստանցի սոցիոլոգի գնահատումներով, այս փուլում բոլոր երեք երկրները գտնվում են տարբեր ելակետերում.

Ռուսաստանը մոտալուտ պրոստրացիայի փուլում է; Ադրբեջանը ձեռք բերվածի ֆիքսման մեջ է; Հայաստանը արդիականի փնտրումների մեջ է։

«Հասկանալի է, որ ցանկացած բարդ, զարգացող, դինամիկ համակարգը որոշվում է ներքին կապերով և կայուն սահմաններով։ Անհրաժեշտության դեպքում համակարգը ընդլայնում է իր սահմանները կամ վերակառուցում կապերը: Որքան լայն են ներքին զարգացման հնարավորությունները, այնքան համակարգը կայուն է։ Վերլուծելով անցնող տարվա արդյունքները՝ գալիս եմ ակնհայտ եզրակացության, որ ռուսական վարչակարգը «տարվել» է արտաքին հանգամանքներով, ի վնաս ներքինների։ Վարչակարգն ինքը խախտեց հավասարակշռությունը, այդ թվում նաև սահմանների հարցով, իրեն դնելով ակնհայտ պարտվողական պայմաններում։

Ուկրաինայի հետ բախումը, եթե բացառենք հումանիտար, բարոյական, վարքային թեմաները, առաջին հերթին երկու նույնական օլիգարխիկ վարչակարգերի հակամարտություն է (մեկը մյուսից վատը) հաշվի առնելով (փոխարինող) երկրի ներուժը օֆշորներում սեփական մասնավոր ակտիվների աճի առումով։ Իսկ տարբերությունն էլ նրանում է, որ Ուկրաինայում դա արդեն սկսել են հասկանալ, և դա ծավալվում է, փոխվում է, կան դաշնակիցներ, իսկ Ռուսաստանը դեռ պրոստրացիայի մեջ է և արդեն առանց դաշնակիցների։ Պետական կառավարման արդիական բարեփոխման, ի դեպ, հայտարարված հարցը դեռ 2002 թվականին Ռուսաստանի Դաշնությունում չի կատարվել, նույնիսկ հրապարակայնորեն չի դրվում։

Ադրբեջանը, ընդհակառակը, վաղուց կորցնելով իր «պատրոնին» ի դեմս ԽՍՀՄ-ի, օպտիմալացնելով ներքին պայմանները, իրեն վստահ ու ուժեղ է զգում։ Գործեց «նախնիների կանչը» - ներքին էներգիան: Նախագահ Իլհամ Ալիևի ամանորյա ուղերձում հստակ ընդգծվել է ներքին ուժերին ապավինումը և գործընկերների հետ համագործակցությունը։

Իսկ Հայաստանը նստել է իր ներուժը կորցնող դաշնակցի՝ Ռուսաստանի թևի տակ։ Դատելով Նիկոլ Փաշինյանի ուղերձից՝ Հայաստանը փնտրում է Ռուսաստանի Դաշնությանը որպես դաշնակից փոխարինող թեկնածուներ՝ ի դեմս նոր «ազնիվ» և ուժեղ արտաքին գործընկերների, որոնք կարող են աջակցել նրա «ինքնիշխանությանը»։ Սեփական ներքին զարգացման վրա շեշտադրումը, ներուժի վերանայումը միայն հայտարարվում է։ Այստեղից էլ ակնհայտ քաղաքական անվճռականությունը։ Ինչպես ասում են՝ համընթաց քամի լինում է նրանց համար, ովքեր գիտեն, թե որտեղ են նավարկում, իսկ Հայաստանի դեպքում ամեն ինչ անորոշ է։ Հայաստանի ղեկավարության մոտ համապատասխան քաղաքական կամքի բացակայությունը ոչ միայն վտանգում է տարածաշրջանի կայունությունն ու անվտանգությունը և արգելակում է նրա զարգացմանը, այլ նաև բացասաբար է անդրադառնում հասարակության սոցիալական կյանքի վրա՝ մեծ կասկածի տակ դնելով հարավկովկասյան փոքր երկրների ապագան։ »- ամփոփում է Ա. Ժուկովսկին.

Caliber.Az

Դիտումներ: 78