«Եթե Հայաստանն իր ապագան տեսնում է ՆԱՏՕ-ում, ապա նա ստիպված կլինի պայմանավորվել Թուրքիայի հետ»
Դմիտրի Սոլոննիկովը՝ Caliber.Az կայքում

Հարցազրույց  07 Փետրվարի 2023 - 16:24

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ Ռուսաստանի Ժամանակակից պետական զարգացման ինստիտուտի տնօրեն Դմիտրի Սոլոննիկովի հետ:

- Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանում ԵՄ-ի երկարաժամկետ առաքելության տեղակայումը եւ այս քայլի հետեւանքները Երեւանի համար։

- Հայաստանում ԵՄ-ի առաքելությունը՝ Եվրամիության և ԱՄՆ-ի հետ մերձեցման և Ռուսաստանի հետ գործընկերային հարաբերություններից աստիճանական դուրս գալու ուղղությամբ ժամանակակից Երևանի նպատակաուղղված քաղաքականության շարունակությունն է։ Հայաստանը միանշանակ շարժվելու է դեպի եվրատլանտյան տարածք, այլևս չի դիտարկվի եվրասիական տարածքի մաս և, բնականաբար, կդադարի կողմնորոշվել ԱՊՀ-ի վրա։ Սկզբունքորեն այս գործընթացն արդեն սկսվել է և քայլ առ քայլ շարունակվում է։ Ուշադրություն դարձրեք. նախ Հայաստան այցելեց ԵՄ-ի փոքր առաքելությունը, այժմ սպասվում է երկարաժամկետ առաքելություն, որից հետո կհաջորդի այնտեղ ՆԱՏՕ-ի զինուժի տեղակայումը։ Նման սցենարը միանգամայն հավանական է, քանի որ Փաշինյանը, ով իշխանության է եկել ամերիկյան ոչ առևտրային կազմակերպությունների աջակցության և Սորոսի հիմնադրամի ֆինանսավորման շնորհիվ, դժվար թե անցկացնի ԱՄՆ-ին ոչ ձեռնատու այլ քաղաքականություն։ Ենթադրում եմ, որ Հայաստանը կշարժվի դեպի Արևմուտք, բայց դրանով հանդերձ կփորձի առավելագույն օգուտ քաղել Ռուսաստանի հետ փոխհարաբերություններից՝ պահպանելով նրա հետ տնտեսական կապերը։ Միաժամանակ Մոսկվայի և Երևանի միջև քաղաքական հարաբերությունները կսառչեն, իսկ ռազմատեխնիկական համագործակցությունը ընդհանրապես կդադարի։

Ալմաթիում վերջերս կայացած ԵԱՏՄ-ի միջկառավարական հանձնաժողովին Փաշինյանի մասնակցությունը խոսում է այն մասին, որ Հայաստանը շարունակելու է մասնակցել եվրասիական նախագծերին, քանի որ դա նրան ձեռնտու է։ Ընդհանուր առմամբ գործելու է. «Վաստակելու է Ռուսաստանի հաշվին, իսկ ինչ վերաբերում է քաղաքականությանը՝ շարժվելու է այլ ուղղությամբ» սկզբունքով։ Թե դա ինչի հանգեցրեց, մենք արդեն տեսանք Կիևի օրինակով, իսկ հիմա այդ նույն ճանապարհով է ընթանում Երևանը։

- Հայաստանը մերժեց իր տարածք ՀԱՊԿ խաղաղապահներ ուղարկելու վերաբերյալ Ռուսաստանի առաջարկը։ Սրանից Մոսկվան իր համար ինչ-որ հետեւություններ արե՞լ է։

- Այն, որ Հայաստանը դադարեցնում է համագործակցությունը ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում, հայտարարվել էր։ Մի կողմից Երեւանը զգուշանում է, որ ՀԱՊԿ որոշ երկրներ ավելի կոմպլեմենտար են վերաբերվում Ադրբեջանի, քան Հայաստանի նկատմամբ, եւ դա պատրվակ է, որի պատճառով Հայաստանը դադարեցնում է իր մասնակցությունը այդ կառույցում։ Մյուս կողմից, եթե Հայաստանը կողմնորոշվում է Եվրամիության և ՆԱՏՕ-ի վրա, ապա առաջին բանը, որը նա պետք է անի, դա Ռուսաստանի Դաշնության հետ համատեղ ռազմաքաղաքական դաշինքին մասնակցության դադարեցնելն է։ Նրան դեռևս թույլ կտան որոշ ժամանակ պահպանել տնտեսական կապերը։ Ուստի Երեւանը թույլ չի տա իր տարածքում ՀԱՊԿ խաղաղապահներ տեղակայել, այլ այնտեղ կներգրավի ԵՄ-ի ներկայացուցիչներին ու ՆԱՏՕ-ի զինվորականներին։ Առայժմ Մոսկվան ու ՀԱՊԿ մյուս անդամները, թերևս, ոչ մի հակազդեցության չեն ձեռնարկի։

- Հայկական կողմը փորձում է իրեն ներկայացնել զոհի դերում, աշխարհին պարտադրելով Լաչինի ճանապարհին ադրբեջանցի բնապահպան ակտիվիստների խաղաղ գործողության պատճառով Ղարաբաղի 120 հազար հայերի շրջափակման միֆը։ Դուք համաձա՞յն եք դրա հետ, որ սա զուտ հայկական սպեկուլյացիա է։

- Բոլորի համար հասկանալի է, որ Հայաստանը շահարկում է թվերով։ Ղարաբաղի ոչ մի 120 հազար հայի մասին խոսք չի կարող լինել, այնտեղ ապրող հայերի իրական թիվը ավելացվել է բազմապատիկ։ Այնտեղ կհավաքվի տասնյակ կամ մի քանի տասնյակ հազար մարդ։ Արդեն քսան տարի է, ինչ տարածաշրջանում լիարժեք մարդահամար չի եղել, այնպես որ բոլոր գնահատականները շատ մոտավոր են։ Դրանով հանդերձ, շատ հաճախ «Ղարաբաղի հայի» տեղ են հաշվում նրանց, ովքեր վաղուց ապրում են Երևանում կամ նույնիսկ արտերկրում: Բայց նրանց վերագրում են տարածաշրջանի բնակչությանը։ Բայց չէ որ հարցը միայն թվերի մեջ է, այլ նաև նրանում, որ անհրաժեշտ է կարգավորել Ղարաբաղում տնտեսական գործունեությունը։ Չի կարելի թալանել Ադրբեջանի ազգային ու բնական հարստությունը, իսկ հետո գնալ համաձայնության՝ դնելով սեփական պայմանները։ Եթե Ղարաբաղում տնտեսական ակտիվությունը՝ Ադրբեջանին իր ողջ ենթակառուցվածքի ինտեգրման շրջանակներում իրականացվի օրինական հիմունքներով, ապա նշանակություն չունի, թե հայ բնակչության որ հատվածն է ցանկանում ինտեգրվել այս գործընթացի շրջանակներում։ Կլինի դա 10, կամ 30 հազար մարդ՝ ինչ տարբերություն։ Եթե այդ մարդիկ իրենք որոշեն ինտեգրվել Ադրբեջանի խաղաղ կյանքին, ապա նշանակում է հնարավոր կլինի պայմանավորվել։ Ուստի հարցը թվաքանակի մեջ չէ, այլ գործողությունների իրավական հիմքերի և այդ գործողությունների հետևանքների մեջ է:

-Ձեր կարծիքով, ե՞րբ կարող են վերսկսվել բանակցությունները Բաքվի եւ Երեւանի միջեւ։

- Բաքվի եւ Երեւանի միջեւ բանակցային գործընթացին վերադառնալու մասին պետք է միշտ խոսել։ Առնվազն այն պատճառով, որ բանակցությունների հնարավորությունը երբեք չի կարող վերացվել։ Անգամ Ռուսաստանը, գտնվելով Ուկրաինայի հետ արևմտյան սահմաններում ծանր վիճակում, ենթադրում է բանակցությունների հնարավորությունը։ Այնպես որ, բանակցային ուղին ապագա ունի: Բայց հարցն նրանում է, թե դրանք որտեղ անցկացնել, ով է լինելու մասնակիցը և այդ բանակցությունների շրջանակներում ինչպիսի փաստաթղթեր են դրվելու սեղանին։ Կարծում եմ, սա ամենակարեւորն է նման գործընթացի համար։

- Իսկ Դուք ի՞նչ կարծիքի եք հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման մասին։

- Թուրքիան ընդհանրապես հանդես է գալիս նորմալացման օգտին և կձգտի, որպեսզի գործընթացը առաջ գնա այդ ուղղությամբ։ Անկարայի համար կարևոր է դեպի ռուսական տրանսպորտային տարածք և դեպի Կասպից ծով տրանսպորտային և լոգիստիկ միջանցքի ստեղծումը։ Ուստի Թուրքիան Հայաստանի հետ փոխհարաբերությունները կօգտագործի իր աշխարհատնտեսական ու լոգիստիկ հարցերը լուծելու համար։ Հասկանալի է, որ այս կապակցությամբ երկու երկրներն էլ իրենց շահերն են հետապնդում, ուստի ամենայն հավանականությամբ հարաբերությունների կարգավորումը անխուսափելի է։

Միևնույն ժամանակ, հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը երկկողմանի երթևեկություն է։ Եթե Հայաստանը իր ապագան տեսնում է Եվրամիության եւ ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում, ապա նա պետք է պայմանավորվի բոլոր կառույցների հետ՝ դրանով հանդերձ հաշվի առնելով նաև Հյուսիսատլանտյան դաշինքին Թուրքիայի անդամակցության գործոնը։ Հետևաբար, Հայաստանի համար դեպի Արևմուտք ուղղին այդ թվում նաև Թուրքիայի հետ մերձենալու հնարավորություն է։ Այսինքն՝ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորումը՝ ՆԱՏՕ-ի հետ հարաբերությունների կարգավորման եւ Հայաստանը ՆԱՏՕ-ի ծրագրում ընդգրկվելու պարտադիր պայմաններից մեկն է։ Չէ որ, եթե խոսել Թուրքիայի մասին, ապա նա միշտ վարում է բազմավեկտոր քաղաքականություն և առաջին հերթին ելնելով թուրք ժողովրդի շահերից։ Այդուհանդերձ, Անկարան, լինելով Բաքվի հավատարիմ դաշնակիցը, միշտ կողմ է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորմանը, բայց միևնույն ժամանակ հաշվի առնելով Բաքվի շահերը և պնդելով դրանց իրականացումը։

Caliber.Az

Դիտումներ: 45