Փաշինյանը և ժանդարմները
Որքա՞ն երկար է Երևանը դեսուդեն նետվելու ՌԴ-ից ԵՄ և հակառակ ուղղությամբ

Վերլուծություն  22 Փետրվարի 2023 - 18:01

Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև վերջին ժամանակներում դժվարին հարաբերություններում հասունանում է հերթական ճգնաժամ, որի պատճառը՝ «ԵՄ-ի առաքելություն» ապրանքանիշի ներքո Երևանի ռազմաքաղաքական արկածախնդրությունն է։ Համենայնդեպս, դա է մատնանշում Ռուսաստանի ԱԳՆ-ի կոշտ արձագանքը, որը հետեւել է անմիջապես այն բանից հետո, երբ Եվրամիությունը հայտարարել է երկուշաբթի օրը երկարաժամկետ առաքելության Հայաստան ժամանելու մասին։

Մոսկվան անհապաղ, ի դեմս իր արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովայի՝ հնչեցրել է, թե դա ինչով կարող է սպառնալ Ռուսաստանի Դաշնությանը։ Ռուս դիվանագետը հայտարարել է, որ Մոսկվան ԵՄ-ի առաքելության մեջ տեսնում է Հարավային Կովկասում իրավիճակի նորմալացման մեջ շահագռգռվածությունից հեռու,ինչպես նաև տարածաշրջանից Ռուսաստանին դուրս մղելու փորձի իսկական պատճառ։

Եվ սա, առավելապես, ինչպես և բոլոր նախորդները, դեպի Արևմուտք Երևանի շրջադարձով պայմանավորված՝ Ռուսաստանի Դաշնության նման բովանդակությամբ առաջին հայտարարությունը չէ, ինչը չէր կարող չառաջացնել Ռուսաստանի իշխանությունների դժգոհությունը իր ամենամոտ դաշնակցի դիրքորոշմամբ։

«Ցավոք սրտի, արդեն առաջին դեպքը չէ, երբ մենք արձանագրում ենք Եվրամիության և ընդհանուր առմամբ Արևմուտքի ցանկացած միջոցով մեր դաշնակից Հայաստանում ամրապնդվելու ցանկությունը։ Ամեն ինչ արվում է, միայն թե թուլացնել Ռուսաստանի, որպես անվտանգության գլխավոր երաշխավորի պատմական դերը»,- հայտարարել է Զախարովան՝ հիշեցնելով, որ դրանով հանդերձ անտեսվում է Ադրբեջանի կողմից հրապարակայնորեն արտահայտված բացասական գնահատականները՝ Հարավային Կովկասում եվրոպացիների այդքան մեծ թվով և երկարատև տեղակայման վերաբերյալ։

Հասկանալի է, որ Մոսկվայի համար այս հարցում Բաքվի դիրքորոշումը այժմ իրենից առանձնահատուկ կարևորություն է ներկայացնում։ Նախ, որովհետև դա ցույց է տալիս Ադրբեջանի հավատարմությունը 2020 թվականի նոյեմբերին ձեռք բերված եռակողմ պայմանավորվածությունների իրականացմանը, որոնց վրա անընդհատ հղում է անում ռուսական կողմը։ Խոսելով ԵՄ-ի առաքելության մասին՝ Զախարովան չի զլացել հերթական անգամ նշել, որ Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների պայմանավորվածությունները մնում են տարածաշրջանում անվտանգության և կայունության ապահովման առանցքային գործոն և նախատեսում են դրանց իրականացում, ներառյալ տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակում, հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատում, ինչպես նաև բանակցություններ խաղաղության պայմանագրի մշակման շուրջ։ Եվ դա լիովին բխում է Բաքվի շահերից, իսկ ակնհայտորեն հակասում է Երեւանի քաղաքականությանը։

Երկրորդը, այս հարցում Բաքվի և Մոսկվայի դիրքորոշումների համընկնումը նշանակում է, որ Ադրբեջանը ու Ռուսաստանը կասկածում են ոչ միայն հայ-ադրբեջանական բանակցությունների արդյունավետության, այլ նաև ողջ տարածաշրջանի անվտանգությանը հասնելու հնարավորությունների մեջ։

Հատկապես այդ պատճառով է պաշտոնական Բաքուն դեռ այս տարվա հունվարին միանշանակ հայտարարել, որ Հայաստանում ԵՄ-ի քաղաքացիական առաքելության ստեղծումը պետք է հաշվի առնի Ադրբեջանի օրինական շահերը, իսկ եվրոպացի բանագնացների ինքնին կառուցվածքը չպետք է վերածվի՝ Բաքվի և Երևանի միջև հարաբերությունների նորմալացման ընթացքը խախտող գործիքի։

«Ադրբեջանը ֆիքսում է՝ Հայաստանում ԵՄ-ի քաղաքացիական առաքելություն ստեղծելու վերաբերյալ ԵՄ-ի խորհրդի որոշումը և պահապանում է ամուր հավատարմությունը, որ այս նախաձեռնությունը չի կարող չարաշահվել Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների նորմալացման գործընթացը խաթարելու համար՝ ներառյալ սահմանների սահմանազատման գործընթացը, որը պետք է իրականացվի երկկողմ հիմունքներով», - հայտարարել է Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն։

Մինչդեռ նոր առաքելության նպատակը պաշտոնապես հռչակվում է տարածաշրջանում կայունությանը նպաստելու, տեղում անվտանգությունը ապահովելու և Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված ջանքերի մթնոլորտ ստեղծելու պահանջով։ ԵՄ-ում նույնիսկ ընդգծել են՝ «հանուն Հարավային Կովկասում երկարաժամկետ խաղաղության երկու երկրների հետ աշխատանքին» իրենց պատրաստակամությունը, սակայն չգիտես ինչու չեն փորձել ստանալ Բաքվի կարծիքն ու համաձայնությունը նման «աշխատանքի» համար, հաշվի առնելով միայն Երեւանի ցանկություններն ու շահերը։

Հետևաբար ավելի քան տրամաբանական է Բաքվի կատեգորիկ հայտարարությունը, որ հայ-ադրբեջանական պայմանական սահմանին Եվրոպայից դիտորդների առաքելություն ուղարկելը կարող է խանգարել Բաքվի և Երևանի միջև հարաբերությունների նորմալացմանը։

Օրինաչափ է նաև Մոսկվայի սուր քննադատությունը ԵՄ-ի հասցեին՝ տարօրինակ կլիներ, եթե Ռուսաստանի Դաշնությունը այլ կերպ արձագանքեր Եվրահանձնաժողովի ղեկավար Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենի այն կտրուկ հայտարարությանը, որ Հայաստան է ժամանելու 100 հոգուց բաղկացած Եվրամիության երկարաժամկետ առաքելություն։ Հասկանալի է, որ նման իրավիճակը լրջորեն լարում է Մոսկվային։ Նրան ոչ պակաս նյարդայնացնում են նաև՝ Հարավային Կովկասում իր առաքելությունը որպես խաղաղապահ ներկայացնելու ԵՄ-ի փորձերը։

Մյունխենի անվտանգության համաժողովի շրջանակներում Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանի հետ վերջերս կայացած հանդիպումից հետո, ֆոն դեր Լեյենը փորձեց բոլորին վստահեցնել, որ ԵՄ-ն հանդիսանում է Հայաստանի համար հուսալի գործընկեր և որ ԵՄ-ի առաքելությունը կնպաստի տարածաշրջանում խաղաղությանն ու կայունությանը։ Մոսկվայի համար, որը տարածաշրջանային խաղաղապահների դերում տեսնում է բացառապես սեփական ռազմական կոնտինգենտը՝ սա բավականին խոցելի պահ է։

Այսինքն այն ժամանակ, երբ Եվրոպան անում է հաշվարկված քայլեր՝ փորձելով իրեն ներկայացնել որպես խաղաղապահ Հարավային Կովկասում, Մոսկվան շարունակում է վստահ լինել, որ ռուսական խաղաղապահ քանակակազմը (տեղակայվել է Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի հայտարարության համաձայն) հանդիսանում է տարածաշրջանում կայունությունն ու անվտանգությունը սահմանող առանցքային գործոն։ Ինչը, ըստ էության, և Մարիա Զախարովան փորձել է փոխանցել Եվրոպային։

Եվրոպայի նկատմամբ Մոսկվայի հիմնավոր պահանջները կայանում են նաեւ նրանում, որ Հայաստանը, «իր տրամաբանական ավարտին չհասցնելով ՀԱՊԿ-ի առաքելության ուղղությամբ աշխատանքները, նախընտրել է ընտրություն կատարել հօգուտ ԵՄ-ի»։

Հիշեցնենք, որ համեմատաբար վերջերս Ռուսաստանի ԱԳՆ ղեկավար Լավրովը հայտարարել է, որ հայկական կողմի շահագրգռվածության դեպքում նա կարող է օգտվել ՀԱՊԿ-ի ներուժով։ Այս կապակցությամբ հատկանշական է, որ այս տարվա հունվարին վարչապետ Փաշինյանը ելույթ է ունեցել չափազանց կտրուկ հայտարարություններով, որոնք վերաբերվում են՝ կարգավորման հարցում Մոսկվայի և ՀԱՊԿ-ի դերի և 2023 թվականին Հայաստանում ՀԱՊԿ-ի զորավարժություններ անցկացնելուց Երևանի մերժման վերաբերյալ, և որ ամենակարևորն է, հասկացնել է տվել, որ ավելի լավ կլինի, եթե հետագայում ռուս խաղաղապահներին փոխարինի միջազգային առաքելությունը։

Ռուսաստանի հասցեյին նախատինքները հնչել են հունվարի 10-ին հայկական ԶԼՄ-ների համար Փաշինյանի ասուլիսում, որտեղ նա, կարծես թե պատահաբար խոսք է նետել ռուս խաղաղապահների հնարավոր փոխարինման մասին։ Հետևաբար, կարելի է ենթադրել, որ Մոսկվան հազիվ թե վերջ է դրել հայ-ադրբեջանական սահմանին ՀԱՊԿ առաքելության տեղակայման հարցին եւ, ամենայն հավանականությամբ կշարունակի ճնշում գործադրել Հայաստանի վրա, քանի դեռ չի հասել իր առջև դրած նպատակին։

Ռուսաստանի համար դա կարևոր է, որպեսզի շարունակի պաշտպանել իր շահերը Կովկասում և այնտեղ մատը պահի զարկերակի վրա։ Սա առաջինն է: Երկրորդը, երկու տարի հետո լրանում է Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների գտնվելու ժամկետը, իսկ այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանի խաղաղապահ քանակակազմը հեռանա Ղարաբաղից՝ հայ-ադրբեջանական պայմանական սահմանին եվրոպական միսիոներ-հետախուզական-ժանդարմների ներկայության փաստը անխուսափելիորեն կառաջացնի Մոսկվայի մտահոգությունը։ Մյուս կողմից, Ռուսաստանը ունի Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու գործունյա ֆինանսական, քաղաքական և նույնիսկ ռազմական գործիքներ և սուր անհրաժեշտության դեպքում կարող է դրանք օգտագործել։ Ռուսաստանից Հայաստանի տնտեսական լուրջ կախվածությունը, որի մեջ, ամենայն հավանականությամբ, նա կմնա առաջիկա տարիներին, հազիվ թե նրան թույլ տա դուրս գալ ԵԱՏՄ-ից և ՀԱՊԿ-ից։ Իսկ դա նշանակում է, որ Երեւանը ստիպված կլինի ընդունել Մոսկվայի պայմանները, այսինքն՝ խուսափի Ռուսաստանից դեպի ԵՄ եւ հակառակ ուղղությամբ։ Սակայն, Հայաստանը որքան երկար կկարողանա միաժամանակ պարել երկու՝ եվրոպական և ռուսական դուդուկների տակ՝ բաց հարց է...

Caliber.Az

Դիտումներ: 46