Հայ-ադրբեջանական բանակցություններ Ճշմարտության պահը Ռուսաստանի համար
Օրխան Ամաշովի մտորումները
Վերլուծություն 24 Մայիսի 2023 - 12:43
«Օրխան Ամաշովի մտորումները» հաղորդաշարի նոր թողարկումում հեղինակը նշում է, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարների մայիսի 19-ի հանդիպման նշանակությունը՝ ավելի հստակ բնույթ ձեռք կբերի մայիսի 25-ին Մոսկվայում կայանալիք առաջնորդների գագաթնաժողովից հետո։ Ամաշովը պնդում է, որ չափազանց երկար ժամանակ «հակամարտության կառավարիչի» դիրքը գրաված Ռուսաստանը, այժմ պետք է գիտակցի՝ Վաշինգտոնում և Բրյուսելում կողմերի միջև ձեռք բերված վերջին պայմանավորվածությունները մոսկովյան հարթակում հաշվի առնելու անհրաժեշտությունը և վերանայի՝ երկու պետությունների միջև որպես գլխավոր միջնորդի իր «բացառիկությունը», իր դերը Ղարաբաղում և Զանգեզուրի միջանցքի առնչությամբ։
Մայիսի 19-ին Մոսկվայում կայացած Ադրբեջանի և Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարների հանդիպումը բուռն հույզերի տեղիք չի տվել, այո և դրանից ակնկալիքները նույնպես ֆանտաստիկ չէին։ Առաջինը, ընդունված է համարել, որ, երբ Բրյուսել-Վաշինգտոն հարթակում նկատվում է որոշակի դինամիկա, Մոսկվան զգում է ակտիվ երեւալու անդիմադրելի ցանկություն, նախաձեռնելով հանդիպումներ՝ կենտրոնական միջնորդի տեսանելիությունը պահպանելու համար, թեև իրականում նա չի պատրաստվում հասնել առաջընթացի և փաստորեն ձգտում է զառիթափ ուղղել դեպի խաղաղություն տանող գնացքը։
Երկրորդը, Ռուսաստանի միջնորդության հովանու ներքո անցկացվող Ադրբեջանի և Հայաստանի բարձրաստիճան դիվանագետների հանդիպումների համատեքստում՝ խաղաղության պայմանագրի տարրը սովորաբար ոչ այնքան հստակ է արտահայտված, հիմնական ուշադրությունը հատկացվում է սահմանի սահմանազատմանը և սահմանագծմանը և հաղորդակցությունների ապաշրջափակմանը։
Այս մտահոգությունները առաջվա պես արդիական են: Սակայն Ադրբեջանի կողմից «Լաչին» սահմանային անցակետի տեղադրմամբ և Ադրբեջանի և Հայաստանի արտգործնախարարների քառօրյա վաշինգտոնյան բանակցություններով և մայիսի 14-ին ԵՄ-ի խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդությամբ՝ նախագահ Իլհամ Ալիևի ու վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հանդիպումով ստեղծված կառուցողական մթնոլորտով ձևավորված ընթացիկ համատեքստը թույլ է տալիս խոսել ավելի դրական հեռանկարների մասին։
Ռուսաստանը ուզում է պահպանել իր կենտրոնական դիրքը և չի ուզում, որպեսզի բանակցությունների վրա իր ազդեցությունը թուլանա։ Նա դեռ կարող է հանդես գալ իր նպատակները հետապնդող սփոյլերի դերում: Բայց ճիշտ է նաև այն, որ արդիական մնալու համար Մոսկվան պետք է ընկալունակ լինի՝ արևմտյան միջնորդության հովանու ներքո տեղի ունեցող իրադարձությունների նկատմամբ։ Մեթոդներից մեկը կլիներ նրա ներառումը, ինչ համաձայնեցվել էր մայիսի 14-ին Բրյուսելում, ինչ-որ ստորագրված հայտարարության մեջ, ինչպես դա եղել է 2022 թվականի հոկտեմբերին, երբ ամսվա սկզբին Պրահայում հայտարարված ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչման սկզբունքը ավելի ուշ վերահաստատվել է Սոչիում՝ Ադրբեջանի, Հայաստանի և Ռուսաստանի ղեկավարների եռակողմ հանդիպումից հետո։
Մայիսի 19-ին Ադրբեջանի և Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավարները քննարկել են «Խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին» համաձայնագիրը՝ միջպետական սահմանի սահմանազատման և հաղորդակցությունների ապաշրջափակման հետ մեկտեղ։ Լիովին հավանական է, որ հարցը այն մասին, թե ինչ են առաջացրել, կամ կառաջացնեն այս բանակցությունները, պարզ կդառնա մայիսի 25-ին, երբ Մոսկվայում կհանդիպեն նախագահ Ալիևը, վարչապետ Փաշինյանը և նախագահ Պուտինը։
Կարելի է հույս դնել նրա վրա, որ մայիսի 25-ին կողմերը կվերահաստատեն իրենց հավատարմությունը Ալմաթիի հռչակագրին և Հայաստանի տարածքային ամբողջականությանը՝ 29 800 քառ. կմ տարածքով և Ադրբեջանը՝ 86600 քառ. կմ տարածքով։ Եթե այս առանցքային պահը չհաստատվի Մոսկվայում, ապա Կրեմլի միջնորդական ջանքերը կունենան հետադարձ, հնացած, տափակ և նույնիսկ ավելի շահադիտական տեսք:
Ինչ վերաբերում է ավելի լայն խաղաղության օրակարգի շրջանակներում ղարաբաղյան բաղադրիչին, ապա Ռուսաստանը մինչև այժմ համառորեն ընդգծում է տարածաշրջանում ժամանակավորապես տեղակայված, այսպես կոչված, «խաղաղապահների» անփոխարինելիությունը՝ չցանկանալով խթանել Բաքվի և տարածաշրջանի հայ բնակչության միջև երկխոսությանը՝ դրանով հանդերձ ցուցադրելով լիակատար անտարբերություն 2020 թվականի Եռակողմ հայտարարության 4-րդ կետի համաձայն՝ հայկական անօրինական զինված ուժերի մնացորդների դուրսբերման նկատմամբ։
Երկվեկտոր բանակցությունները՝ Բաքու-Երևան միջպետական ոլորտի անջատումը Ղարաբաղի հայերի ադրբեջանական հասարակությանը ինտեգրումից, որպես ներքին գործընթաց, կազմել են Արևմուտքում վերջին բանակցությունների անբաժանելի մասը: Ռուսաստանի մոտեցումը, որը նախատեսում է ղարաբաղյան բաղադրիչը դիտարկել բացառապես ներկայիս ստատուս քվոյի պահպանման տեսանկյունից՝ բացահայտ հիմնազուրկ է։ Ուստի չի բացառվում, որ մայիսի 25-ին Մոսկվայում ղեկավարների հանդիպումից հետո միայն ուշացումով կնկատենք ռուսական ճշգրտման որոշ նախանշանները։
Ինչ վերաբերում է սահմանի սահմանազատմանը և սահմանագծմանը, ապա վերջնական որոշումը, անկասկած, հիմնված կլինի Ալմաթիի հռչակագրի վրա, որի շրջանակներում կողմերը պետք է համաձայնություն հասնելու ձգտեն՝ խորհրդային շրջանի քարտեզների և տեղերում փաստերի հիման վրա: Անկասկած, սահմանի երկայնքով ոչ սահմանազատված գոտում տեղի են ունեցել որշակի դիրքային փոփոխություններ, և դրանք նույնպես պետք է արտացոլվեն։
Ռուսաստանը այստեղ կարող է որոշակի դեր խաղալ։ Խորհրդային քարտեզների դիտարկումը, որոնք իրականում իրենից ներկայացնում են իրարամերժ հաշվարկման կետերի հավաքածու՝ տեղագրական և գլխավոր շտաբի աղբյուրների անհամապատասխանություններով, կդառնա գործընթացի մի մաս և կպահանջի Ռուսաստանի կողմից որոշակի համագործակցություն։ Գոյություն ունի նաև 2021 թվականի նոյեմբերի 26-ի Եռակողմ հայտարարության համապատասխան ստեղծված՝ սահմանազատման և հետագա սահմանագծման հարցերով երկկողմ հանձնաժողով, որը նախատեսում է խորհրդակցություններ Ռուսաստանի հետ։ Սա նույնպես Մոսկվային որոշակի ազդեցության լծակներ է տալիս։
Սակայն, վերջնական հաշվով, գործընթացը՝ երկկողմանի է, իսկ ռուսական միջնորդության պահանջը նշանակալից աստիճանով ուռճացված է, հիմնականում քարոզված հենց Կրեմլի կողմից: Այս խնդրի լուծման համար լիովին հավանական է, որ Մոսկվան կփորձի կողմերին համոզել հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով ՀԱՊԿ-ի առաքելություն տեղակայելու նպատակահարմարության մեջ:
Հետաքրքիր է, թե մայիսի 25-ին Մոսկվայում ինչպես է որոշվելու Զանգեզուրի միջանցքի վերահսկողության հարցը։ Բրյուսելում բանակցությունների տրամաբանությունը հաստատակամորեն հավատարիմ է տրանսպորտային ուղիների նկատմամբ ինքնիշխանության սկզբունքին՝ հենվելով Համաշխարհային մաքսային կազմակերպության փորձի վրա։ Լաչինի շրջանում սահմանային անցակետ տեղադրելով, Բաքուն հստակ ազդակ է հղել Երևանին, որ վերջինս պետք է սեփական սահմանային անցակետերը տեղադնի Զանգեզուրի միջանցքի երկու ծայրերում։
Այնուամենայնիվ, երթուղու ռեժիմը դեռևս պարզ չէ։ Ռուսաստանը չի ցանկանում հրաժարվել իր բացառիկությունից, այսինքն ճանապարհի վրա վերահսկողության հաստատումից, ինչպես դա նախատեսված է 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի Եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետում։ Լիովին հնարավոր է, թեև բնավ հաստատ չէ, որ միջանկյալ ժամանակահատվածում կարող է մշակվել հայ-ռուսական կարգավորում նախատեսող ինչ-որ ընդհանուր և ոչ վերջնական բանաձև, դրանով հանդերձ Երևանը վերջնական հաշվով իր վրա կվերցնի լիովին վերահսկողությունը։ Ինչ-որ իմաստով, Հայաստանի հարավով անցնող Զանգեզուրի միջանցքի ռեժիմի հարցը դարձել է վիճաբանության առարկա Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև, դրանով հանդերձ Բաքուն ցույց է տալիս այն նախանշանները, որ նրան հարմար է ցանկացած համաձայնություն, անկախ ճանապարհի վերահսկողություն իրականացնող կողմից։
Չափազանց երկար ժամանակ զբաղեցնելով Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև այսպես կոչված «հակամարտության կառավարիչի» շահադիտական դիրքը` Ռուսաստանը այժմ կանգնած է արդիականության և իրականության փորձության առաջ: Նա արդեն փոխզիջման որոշակի նշաններ է ցուցադրում՝ ադրբեջանա-հայկական խաղաղ գործընթացում իր ինքնահռչակ բացառիկության հետ կապված։ Եթե խաղաղության պայմանագրի շուրջ բանակցությունների համատեքստում Ռուսաստանը գիտակցում է՝ Բրյուսելի և Վաշինգտոնի հարթակներում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները հաշվի առնելու անհրաժեշտությունը, ապա սահմանների սահմանազատման և հաղորդակցությունների ապաշրջափակման առնչությամբ նա դեռևս իր միջնորդական դերը տեսնում է, որպես բացառիկ։ Արևմուտքի ջանքերի վրա Մոսկվայի հայացքը իրենից ներկայացնում է՝ նախասկզբնական դժգոհության և դժկամությամբ ընդունելու խճճվածք: Մայիսի 25-ին նա, ամենայն հավանականությամբ, իրեն կպահի, որպես հյուծվող ռեսուրսներով սփոյլեր, որը փորձում է լինել խելամիտ, որպեսզի մնա համապատասխանող։
Caliber.Az
Դիտումներ: 79
1
|
20 կետ. Ինչի՞ մասին են Հայաստանը, ԵՄ-ն և ԱՄՆ-ը պայմանավորվել Բրյուսելում Սենսացիոն մանրամասները Caliber.Az-կայքում
17 Ապրիլի 2024 - 13:401991 Դիտումներ
|
2
|
ԱՄՆ Պետդեպը դժգոհ է Caliber.Az-ի հետաքննությունից Փաստերը համառ բաներ են
18 Ապրիլի 2024 - 15:48749 Դիտումներ
|
3
|
Caliber.Az-ը կբացահայտի «Բրյուսելում տեղի ունեցած հավաքի» սենսացիոն մանրամասները. ԿԱՐԵՎՈՐ ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
16 Ապրիլի 2024 - 12:46233 Դիտումներ
|
4
|
Հայ վերլուծաբանը հաստատում է Caliber.Az-ի տեղեկությունը Բրյուսելի գաղտնի բանակցությունները
19 Ապրիլի 2024 - 17:0294 Դիտումներ
|
5
|
Ռուս խաղաղապահները լքել են Ադրբեջանը
17 Ապրիլի 2024 - 09:5587 Դիտումներ
|
Արդարադատության միջազգային դատարանում ավարտվել են Ադրբեջանի նախնական առարկությունների վերաբերյալ լսումները
19 Ապրիլի 2024 - 18:38
Կրեմլը՝ Ալիևի և Պուտինի հանդիպման մասին
19 Ապրիլի 2024 - 18:37
Ալիևը հասավ Հայաստանի կողմից գրավված Ղազախի գյուղերի վերադարձին
Ադրբեջանի ինքնիշխանության ամրապնդման նոր փուլը19 Ապրիլի 2024 - 18:25
Ադրբեջանի և Հայաստանի պայմանավորվածության կարևոր կետերը
19 Ապրիլի 2024 - 18:07
Ի՞նչ են կոչ արել G7-ի արտգործնախարարները Բաքվին և Երևանին
19 Ապրիլի 2024 - 17:54
Բաքվի ֆրանսիական լիցեյը դադարեցնում է իր գործունեությունը
19 Ապրիլի 2024 - 17:27
Հայ վերլուծաբանը հաստատում է Caliber.Az-ի տեղեկությունը
Բրյուսելի գաղտնի բանակցությունները19 Ապրիլի 2024 - 17:02
Այսպես են ռուս խաղաղապահները հեռանում Ադրբեջանից
ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ19 Ապրիլի 2024 - 16:45
ANAMA. Խոջավենդում մեծ թվով պայթուցիկ սարքեր են հայտնաբերվել
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ19 Ապրիլի 2024 - 16:18
Արևմուտքը կանգնած է պատասխանի առաջ
Caliber.Az-ի հետաքննության հետքերով19 Ապրիլի 2024 - 15:30
Ադրբեջանցի պատգամավորները քննարկում են Հաշվիչ պալատի գործունեությունը
19 Ապրիլի 2024 - 14:30
Ադրբեջանն ու Թուրքիան ընդլայնում են համագործակցությունը գյուղատնտեսական հետազոտությունների ոլորտում
19 Ապրիլի 2024 - 14:11
Վաշինգտոնի կեղծավորությունը
Եվ իրականությունը չընդունելը19 Ապրիլի 2024 - 13:45
ASAN xidmət-ը և ՄԱԿ-ը համատեղ նախագիծ են սկսելու
19 Ապրիլի 2024 - 13:40
«Կասպյան երկինք 2024». Ադրբեջանի ՌԾՈՒ-ն և ՌՕՈՒ-ն զորավարժություններ են անցկացնում
ՖՈՏՈ/ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ19 Ապրիլի 2024 - 13:25
«Հրապարակ». Փաշինյանը կգնա՞ Պուտինի երդմնակալությանը
19 Ապրիլի 2024 - 12:53
Միլիարդավոր եվրո հարյուրավոր նախագծերի համար. ՎԶԵԲ-ն՝ Ադրբեջանում ներդրումների մասին
19 Ապրիլի 2024 - 12:35
Ադրբեջանը նոր ճանապարհ է կառուցում Ղարաբաղում
ՖՈՏՈ/ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ19 Ապրիլի 2024 - 12:07
«Ռուս խաղաղապահները Ղարաբաղից հեռացան, որովհետև...»
Փորձագիտական կարծիքներ՝ Caliber.Az-կայքում19 Ապրիլի 2024 - 11:54
AZAL-ն առաջին չվերթն է կատարել Բաքվից Կարաչի
19 Ապրիլի 2024 - 11:45
Փաշինյանն ու Ռոքֆեյը քննարկել են Ադրբեջանի հետ բանակցությունները
19 Ապրիլի 2024 - 11:15
Խանքենդիի մաքրում զենքերից՝ ինքնաձիգներից, նռնականետերից և արկերից
ԹՎԵՐ՝ ՆԳՆ-ից19 Ապրիլի 2024 - 11:05
COP29-ի նախագահը հանդիպել է Եվրոպական ներդրումային բանկի ղեկավարի հետ
19 Ապրիլի 2024 - 10:40
Թալեհ Քյազիմովը պատմել է COP29-ի կարևորության մասին՝ համաշխարհային ֆինանսիստների համար
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ19 Ապրիլի 2024 - 10:16
Ջոն Քերին այցելել է ԱՄՆ-ում Ադրբեջանի դեսպանատուն
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ19 Ապրիլի 2024 - 10:02
Ադրբեջանը COP29-ի շրջանակներում CICA-ի հետ քննարկել է գործընկերության հնարավորությունները
ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ19 Ապրիլի 2024 - 09:56
Ադրբեջանն ու Ավստրիան քննարկել են համատեղ արդյունաբերական նախագծերի իրականացումը
19 Ապրիլի 2024 - 09:40
Սահիբա Գաֆարովա. Ֆրանսիան մտադիր է շարունակել գաղութատիրությունը Հարավային Կովկասում
19 Ապրիլի 2024 - 09:15
ԱՄՆ դեսպան. Մենք համերաշխ ենք Ադրբեջանի հետ՝ տարածքների ամբողջական ականազերծման նպատակին հասնելու համար
19 Ապրիլի 2024 - 09:05
Սամեդ Սեյիդով. Մենք հավատում ենք, որ Նոր Կալեդոնիան անկախություն ձեռք կբերի
18 Ապրիլի 2024 - 18:44
ԲՆԽ. Ադրբեջանը պայքարում է գաղութատիրության և նեոգաղութատիրության դեմ
18 Ապրիլի 2024 - 18:05
Միլլի Մեջլիսում համաժողով է անցկացվում Նոր Կալեդոնիայի Կոնգրեսի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ
18 Ապրիլի 2024 - 17:39
Զախարովա. Մոսկվան արել է հնարավոր ամեն ինչ՝ Բաքվի և Երևանի հարաբերությունները կարգավորելու համար
18 Ապրիլի 2024 - 17:14
Բաքուն երկինք է բարձրացել գրոհային ինքնաթիռներ
Ուսումնական թռիչքների ՏԵՍԱՆՅՈՒԹԸ18 Ապրիլի 2024 - 16:58
Աղդամի թուրք-ռուսական մոնիտորինգի կենտրոնը կդադարեցնի իր աշխատանքը
18 Ապրիլի 2024 - 16:57
Պետական ծառայությունը՝ Խուդավենգի վանքում հայկական վանդալիզմի դրսևորումների մասին
18 Ապրիլի 2024 - 16:30
ԱՄՆ Պետդեպը դժգոհ է Caliber.Az-ի հետաքննությունից
Փաստերը համառ բաներ են18 Ապրիլի 2024 - 15:48
Հետահարված խփող փաստ
ՌԽՔ. առաքելությունը ավարտված է18 Ապրիլի 2024 - 14:52
Փաշինյան. Շատ լավ է, որ Ադրբեջանը 50 մետր հեռավորության վրա է
18 Ապրիլի 2024 - 14:17
Ադրբեջանը և ՎԶԵԲ-ը գնահատել են առաջիկա COP29-ի շրջանակներում իրականացվող նախագծերը
18 Ապրիլի 2024 - 14:03