Ռաիսին և Փաշինյանը. ադրբեջանական դիվանագիտության ունիվերսալ «կուբիկ-ռուբիկ»-ը
Տարածաշրջանային դասավորությունը Caliber.Az կայքում

Վերլուծություն  07 Հունիսի 2022 - 12:25

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Իրանի նախագահ Իբրահիմ Ռաիսի միջև վերջերս կայացած հեռախոսազրույցից հետո Երևանում հերթական անգամ թեթևությամբ խորը շունչ քաշեցին՝ Իրանը առայժմ տրամադրված է Հայաստանի հետ համագործակցությանը, ամեն ինչ կարգին է, ոչ ոք ոչ մեկին չի լքել։ Իսկ բանը նրանում է, որ Թեհրանի հետ Զանգեզուրի միջանցքի այլընտրանքային ճանապարհի անցկացման Բաքվի պայմանագրի ստորագրումից և երկու երկրների միջև ռազմավարական համագործակցության նոր փուլի հայտարարումից հետո Երևանում լրջորեն մտահոգվել էին։ Ճիշտ հասունացող ամուսնալուծում զգացող կնոջ պես։ Եվ, եթե բոլորովին վերջերս Երևանում ուրախությամբ ձեռքերը շփում էին նայելով ԻԻՀ-ի և Ադրբեջանի միջև լարված դիմակայությանը, ապա այժմ Հայաստանում սկսել են կասկածել՝ արդյոք իրանցիները իսկապես տրամադրված են քաղաքականապես և տնտեսապես անհաջող երկրի հետ ռազմավարական գործընկերության։

Հայ քաղաքական գործիչների հիասթափությունը և մտահոգությունը՝ Ադրբեջանի դիվանագիտության հաջող աշխատանքի հետևանքն է, որը գործում է բազմակողմանի, ինչպես «կուբիկ-ռուբիկում», այսինքն միաժամանակ բացարձակապես տարբեր ուղղություններով։ Եվ դրանով հանդերձ ոչ մի կերպ իրար դեմ չգրգգռելով իր հարևաններին, այլ ընդհակառակը, անցկացնելով արդյունավետ գործընկերության քաղաքականությյուն, որտեղ ոչ ոքի համար իմաստ չունի, այո և պարզապես անօգուտ է դավաճանել ուրիշ «փայատերների» շահերին։

Այս աշխատանքի հետևանքը և Իբրահիմ Ռաիսիի նախազգուշական ուղերձը Փաշինյանին, հատուկ ընդգծված են նրանց զրույցի ընթացքում։ ԻԻՀ-ի նախագահը հույս է հայտնել, որ «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցություններում մնացած հարցերը կլուծվեն խաղաղ ճանապարհով, երկու երկրների ինքնիշխանության ու տարածքային ամբողջականության պահպանմամբ, միջազգային իրավունքի սկզբունքներին համապատասխան»։ Այստեղ, անկախ նրանից, թե Երևանն իր նկատմամբ ինչ-որ առանձնահատուկ վերաբերմունքի հույսեր ունենար՝ Իրանը հասկացրեց, որ «անջատողական խաղեր խաղալու» մտադրություն չունի, իրեն այս գլխացավը պետք չէ։ Այդ էր պակաս՝ Ադրբեջանի հետ համագործակցությամբ այդքան նախապատվություններ ստանալուց և Ղարաբաղում իրանական նախագծերը խթանելուց, ինչպես նաև «Իրանական Զանգեզուրը» անցկացնելու մասին պայմանագրից հետո Թեհրանի համար պարզապես իմաստ և անմիջական օգուտ չունի Երևանին աջակցել նախկին ձևաչափով։ Իրանի և Հայաստանի ջերմ բարեկամության դարաշրջանը փոխարինվել է հարավկովկասյան երկու պետությունների հետ գործընկերային կամուրջներ կառուցելու ռացիոնալ վերաբերմունքով, բայց այն առաջնահերթությամբ, թե ով ավելի շատ կառաջարկի։ Ինչը և Ադրբեջանը չի զլացել անել։

Հավաքել իր դիվանագիտական «կուբիկ-ռուբիկը», որտեղ արտաքին քաղաքականության բոլոր կողմերը ունիվերսալ և արդյունավետ են գործում, ինչպես Հարավային Կովկասում, այնպես էլ Մերձավոր Արևելքում, Ադրբեջանը վաղուց է սկսել։ Սակայն 44-օրյա պատերազմում տարած հաղթանակից հետո աշխատանքը, լիովին հասկանալի պատճառներով, գնաց ավելի արդյունավետ։ Ադրբեջանը նկատելիորեն ամրապնդեց իր ռազմական և քաղաքական անձեռնմխելիությունը, մեխանիզմը դարձել է ավելի հղկված և կատարելագործված։ Չմիավորման շարժման երկրների, Թուրքական պետությունների կազմակերպության ղեկավարի կարգավիճակում ուշագրավ նախաձեռնությունները, ինչպես նաև գլոբալ միջազգային ձևաչափով եռանդագին աշխատանքը, այդ թվում նաև ՄԱԿ-ի հետ՝ կորոնավիրուսի համավարակի հաղթահարման ուղղությամբ, անշուշտ, կոփեցին վերջին տարիների ադրբեջանական դիվանագիտությունը՝ այն դարձրել է ավելի հմուտ ու միևնույն ժամանակ ավելի պրագմատիկ։

Փաստորեն, «եթե ուզում ես թշնամուց ազատվել, նրան քո ընկերը դարձրու» ասացվածքը Ադրբեջանն ամրագրել է որպես իր դիվանագիտական սկզբունքներից մեկը։ Եվ եթե դեռ վերջերս Հարավային Կովկասում կար մի կողմից՝ Իրան և Ռուսաստան, մյուս կողմից՝ Ադրբեջան և Թուրքիա դաշինքային առճակատման վտանգ, ապա այժմ դասավորվածությունը հիմնովին փոխվել է։ Իրանը դարձնելով շահագրգռված Բաքվի հետ համագործակցությամբ՝ Ադրբեջանը շարունակեց հավաքել իր «կուբիկ-ռուբիկը», չէ որ, եթե նույնիսկ Թեհրանը և դարձել է Բաքվի արդյունավետ գործընկերը, ապա նրա և Իսրայելի միջև լուրջ հակամարտությունը ոչ ոք չի չեղարկել։ Եվ այստեղ նույնպես Բաքուն անում է հերթական հմուտ դիվանագիտական կտրուկ շրջադարձ: Իլհամ Ալիևի անձնական նախաձեռնությունների շնորհիվ Թուրքիան և Իսրայելը սկսեցին իրենց հարաբերությունների կառուցման նոր դարաշրջան։ Այո, իհարկե, Ադրբեջանը երկրագնդի պորտը չէ, և ակնհայտ է, որ և՛ Թուրքիան, և՛ Իսրայելն իրենք են մտադրվել այն մասին, որ լավ կլինի նորից կամուրջներ կառուցել, թեկուզ էներգակիրներ, այդ թվում նաև Իսրայելից Թուրքիա մղելու այլընտրանքային ճանապարհներ ստեղծելու անհրաժեշտության վերաբերյալ՝ ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի հղումների ֆոնին։ Սակայն հատկապես Բաքուն չափազանց հմտորեն որսաց պահի կոնյունկտուրան։ Եվ հատկապես, երբ արժե նման կամրջի հիմքում դնել առաջին և գլխավոր «աղյուսը», գործարկել, այսպես ասած, առաջին գնացքը։

Այժմ, ինչպես հաստատում են որոշ միջազգային վերլուծաբանները, Բաքուն փայլուն հավասարակշռության է հասել տարածաշրջանի բոլոր աշխարհաքաղաքական ուղղություններով. իրանական վտանգը նկատելիորեն թուլացել է Անկարայի և Թել Ավիվի միջև կապերի հաջող հաստատմամբ, այդ թվում նաև ռազմական, տարածաշրջանում Թեհրանի վրա հիմնվելով Ռուսաստանի հնարավոր ճնշումը այժմ հավասարակշռված է ԻԻՀ-ի և Բաքվի համագործակցությամբ... Կարելի է նորից շարունակել։ Բաքվի դիվանագիտական «ցեմենտը» ամրացրել է նաև այն, ինչը վերջերս թվում էր անհավանական: Իսրայելը նույնպես սկսեց վերլուծել Իրանի հետ մեծ պատերազմ սկսելու ռիսկերը՝ հաշվի առնելով տարածաշրջանում իր գործընկերների շահերը։ Դե, իր, համապատասխանաբար, օգուտները նույնպես: Անկարայի և Բաքվի տեսակետը տարածաշրջանում Իսրայելի և Իրանի միջև հարաբերությունների բարդությունների վերաբերյալ այժմ պակաս կարևոր չէ Թել Ավիվի համար, և գուցե նույնիսկ ավելի կարևոր, քան Վաշինգտոնից առաջ մղումները: Այս իմաստով, դիմելով Փաշինյանին՝ միջազգային իրավունքի և սահմանների ամբողջականության շրջանակներում Ադրբեջանին աջակցելու մասին Ռաիսի հիմնավորումները հերթական անգամ մատնանշում են ադրբեջանական դիվանագիտության «կուբիկ-ռուբիկի» ոճով անթերի աշխատանքը, ինչպես ասվում է, անձնական ոչ մի բան, «միայն բիզնես» և աշխարհաքաղաքական իրավիճակի ողջամիտ գնահատում։ Թեհրանում կայանալիք «3 + 3» ձևաչափով գագաթնաժողովը դրա միանգամայն ակնհայտ հաստատումն է։

Caliber.Az

Դիտումներ: 132