Գերմանացի գիտնականը Շուշայի մասին ասաց ճշմարտությունը և վերածվեց հայության թշնամու
Մյունխենյան հարված առասպելաբանությանը

Վերլուծություն  09 Հունիսի 2022 - 13:00

Մյունխենում գերմաներեն լեզվով լույս է տեսել գիրք, որը խոստանում է լուրջ հարված հասցնել պատմական փաստերի կեղծումը և Ադրբեջանի մշակույթային ժառանգության յուրացումը իր համար կանոն դարձրած հայկական շովինիզմի կրկնահանցանքին։ «Ադրբեջանի մշակութային մայրաքաղաքի պատմությունը և զարգացման ուղին» աշխատության հեղինակ, գրականագետ և պատմաբան, Գերմանիայի Գիսսենի համալսարանի գիտաշխատող Միխաել Ռեյնհարդ Հեսսը իր առջեւ խնդիր է դրել խոցել հայկական շիզոքարոզչության հիդրայի հենց սիրտը, այն է՝ ցրել Շուշա քաղաքի «հայկական պատմության» մասին կեղծ առասպելները։

Ինչպես հայտնի է, երևանցի խաբեբաները և նրանց օտարերկրյա ախպերածուները լկտիություն ունեն Շուշան համարել հայության «սրբազան քաղաք», մինչդեռ իրականում հայերը Ղարաբաղում հայտնվեցին պատմական չափանիշներով միայն երեկ, այն էլ նրանց համար հանգամանքների երջանիկ զուգադիպության շնորհիվ։ Զարմանալի չէ, որ հենց որ ցանցում հայտնվեցին գրքի հրատարակման մասին հաղորդագրություններ, հայկական լոբբիի ներկայացուցիչներն ակտիվացան գերմանացի գիտնականի աշխատանքը հնարավորինս տրոլինգի ենթարկելու և ատելու առաջադրանքով։

Միանգամայն հասկանալի է, թե ինչու է հայկական լոբբին այդքան տագնապի ենթարկվել, չէ որ գրքի հեղինակը ոչ թե պարզապես բլոգեր է, կամ ադրբեջանական պատմության և մշակույթի սիրահար, այլ լուրջ գիտնական, ով համակարգել է տվյալների հսկայական արխիվ, որը կարող է հերքել բազմաթիվ «հայկական հեքիաթները»: Միխաել Ռայնհարդ Հեսսը թուրքագետ է, ով իր դիսերտացիան նվիրել է ադրբեջանցի մեծ բանաստեղծ Իմադեդդին Նասիմիի ստեղծագործությանը։ Եվ այդ ժամանակվանից սկսվեց նրա մանրամասն ծանոթությունը ադրբեջանական ավանդույթներին ու մշակույթին։

Իսկ ընդհանրապես հայերի մոտ կա բազմաթիվ գերմանացի գիտնականին չսիրելու բազմաթիվ առիթներ՝ նա շատ ուժեղ է հարվածում նրանց հիվանդ ինքնասիրությանը։ Դեռ 2016 թվականին՝ ապրիլյան մարտերից հետո, գերմաներեն լեզվով լույս է տեսել նրա՝ հայ-ադրբեջանական հակամարտության պատմության մասին պատմող «Տանկերը դրախտում» գիրքը։ Իսկ 2020 թվականի օգոստոսին Բեռլինում անգլերեն լեզվով լույս է տեսել «Ղարաբաղը XIII դարից մինչև 1920 թվականը Ադրբեջանի պատմության սկիզբը» աշխատությունը, որը 2021 թվականին լրացվել է 44-օրյա Հայրենական պատերազմի արդյունքներին նվիրված 3-րդ լրացված և վերանայված հրատարակությամբ։

Շուշայի պատմությամբ զբաղվելը, ըստ գերմանացի գիտնականի խոսքերի, իրեն ոգեշնչել է այն զարմանալի փաստը, որ այս շրջանի բնիկների մեջ այդքան շատ են բանաստեղծներ, գրողներ, երաժշտագետներ, կոմպոզիտորներ և այլ ստեղծագործող մարդիկ։ Միխաել Հեսսը արդեն մի քանի անգամ հասցրել է լինել Շուշայում։ Իսկ նրա եզրակացությունների համաձայն՝ XIX դարի վերջին Ղարաբաղում ապրել և աշխատել են 95 բանաստեղծներ ու գրողներ, 38 խանենդե, 22 երաժիշտներ և 19 գեղագիրներ, որոնք սկզբունքորեն ոչ մի կերպ կապված չեն եղել հայկական մշակույթի հետ։

Իսկ համընդհանուր կեղծ հայոց պատմության համար էլ ավելի վախեցնող եզրահանգումները եվրոպացի գիտնականը արել է հավաքված ողջ տեղեկատվության հիման վրա։ Այսպիսով, համաձայն նրա աշխատանքի տվյալների, Շուշան և ամբողջ Ղարաբաղը հինավուրց ադրբեջանական տարածքներ են, ինչպես միջազգային իրավունքի տեսանկյունից, այնպես էլ ազգային մշակույթի և արվեստի մեջ ղարաբաղցի բանաստեղծների, գրողների, երաժիշտների դարավոր ավանդի շնորհիվ։

Իհարկե, հայ կեղծանետողների համար նման աշխատանքը չարաբաստիկից ավել է, չէ որ նման եզրահանգման է գալիս ոչ թե որևէ մեկը, այլ պատկառելի եվրոպացի գիտնականը, որն ապրում է հենց այդ լուսավոր Եվրոպայում, որի հետ Երևանն այնքան հաճախ է հույսեր կապում: Իսկ որտե՞ղ գնալ նման երկաթյա փաստերի դեմ։

Ինչպես հաստատում է գիտնականը՝ Շուշայի օկուպացիայի 28 տարի 6 ամիսների ընթացքում ձեռնարկվել են այդ ժառանգությունը ջնջելու և աղավաղելու, այն ադրբեջանական ժողովրդից պոկելու բազմաթիվ անհավանական, անհեթեթ փորձեր։ Գիրքը ներկայացնում է այս ժառանգությունը ջնջելու, խեղաթյուրելու և հերքելու, այսպիսով Շուշայի ու Ղարաբաղի պատմության պատկերը հորինելու օկուպանտների ծիծաղելի փորձերի անարդյունավետության գիտական ապացույցներ։ Հրապարակումը նաև հիմնավորում է այն, որ «Շուշա» բառը հայերենում հայտնի ստուգաբանություն չունի։ Առավել ևս, Ղարաբաղի քրիստոնեական մելիքությունները, ըստ գիտնականի համոզմունքի, նույնպես ոչ մի կապ չունեն հայերի հետ։

Միաժամանակ անհնար է Շուշայի պատմությունը չկապել նրա նոր կյանքի՝ Ադրբեջանի կազմի մեջ վերադարձի հետ, կարծում է Հեսսը։ Որպես գրքի էպիգրաֆ՝ հեղինակը պատահաբար չի ընտրել նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ 2020 թվականի նոյեմբերի 8-ին ժողովրդին ուղղված ուղերձից մեջբերումը. «Թանկագին Շուշա, դու ազատ ես»…

Այնուամենայնիվ դժվար է չանդրադառնալ դրան, ինչ ասվել է սկզբում, հրապարակման հեղինակի վրա հայկական լոբբիի արդեն սկսված ցանցային հարձակումներին։ Գրքի ապաշնորհ խեյտերությամբ է Twitter-ում զբաղվել նաև հայամետ եվրոպացի բլոգեր, ոմն Sascha Düerkop, նույնպես գրքի հանդեպ, ով գրքի թողարկման փաստի վերաբերյալ գիտնականի հարցազրույցն ուղեկցել է ստոր մեկնաբանությամբ։ Սակայն, պարզվում է, որ այս ցանցային տրոլը աշխատել է Ադրբեջանին առնչվող բազմաթիվ իրադարձությունների հոսքային ատելության վրա և, անկասկած, հանդիսանում է արտերկրում հայկական լոբբիի «հաստիքային» աշխատակիցը։ Այնուամենայնիվ, զարմանալու բան չկա։ Թերևս, նույնիսկ ընդհակառակը, հայկական քարոզչամեքենայի նման լուրջ ակտիվացումը միայն խոսում է այն մասին, թե գերմանացի գիտնականի նոր աշխատությունը ինչպիսի պոտենցիալ սպառնալիք է հայության առասպելաբանության համար։

Caliber.Az

Դիտումներ: 217