Նրանց կյանքը այժմյանից շատ ավելի լավ կլինի
Կարևոր ուղերձ Բաքվից. այն, ինչ Ղարաբաղի հայերը պետք է նկատի ունենան

Վերլուծություն  12 0Հոկտեմբերի 2022 - 14:44

Ադրբեջանական Խանքենդիում մեկ երկու օր առաջ տեղի ունեցան հավաքներ, որոնց էությունը, ինչպես պարզվում է, նրանում է, որ հրապարակում հավաքված սակավաթիվ մարդիկ անհամապատասխան երգչախմբով քրտմնջել են, որ վրդովված և վախեցած են Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելուց և չեն ցանկանում ապրել ադրբեջանական պետությունում և ունենալ նրա քաղաքացիությունը:

Սա, ճիշտ է, առանձնապես ոչ ոքի չի տպավորում, այդ թվում նաև Երեւանի իշխանություններին։ Կարծես թե համակվել են հեռու 1988 թվականի անցած իրադարձություններից ֆլեշբեկով: Սակայն, հայերը վատ են յուրացնում պատմության դասերը, ժամանակն է նրանց, օխ, ժամանակն է հրաժարվել իր ազգային շովինիզմից և վերջապես գործի դնել խելքը, խիղճն ու տրամաբանությունը։ Ահա հենց մտավոր և հոգեկան կարողությունների և հեռանկարների ճիշտ դասավորության մասին և կցանկանայի խոսել։

Սեփական աշխարհիկ ու էմպիրիկ փորձառության ըմբռնումը հայերի մոտ միշտ էլ լավ չի եղել։ Սեփական պատմության բոլոր ժամանակներում նրանք ոտնակոխ են արել միևնույն փոցխը: Հիշեք գոնե 1920 թվականի Սեւրի պայմանագիրը, որի շնորհիվ հայերը պատրաստվում էին նախագահ Վուդրո Վիլսոնի թեթեւ ձեռքով բառացիորեն մտնել դրախտ՝ տիրանալով Թուրքիայի պապենական հողերին։ Սակայն պատմությունը անպատկառներին ու խարդախներին զեղճեր չի տրամադրում, և Սեւրի ապօրինի պայմանագիրը մոռացության մատնվեց, և հայերը մնացին մեկ այլ օրինական, բայց շատ ավելի կոշտ՝ Կարսի պայմանագրի հետ, որը հստակ սահմանեց իր ժողովրդին հարիր սահմանները։ Ահա և հայերը մինչ օրս կարոտով երազում են «վիլսոնյան Հայաստանի» մասին։

Ղարաբաղի դեպքում էլ նույն վիճակն է, և այստեղ էլ բումերանգի ու պատմական արդարության սկզբունքը նույնպես ոչ ոք չի չեղարկել։ 44-օրյա պատերազմը ամեն ինչ խնամքով դրեց իրենց օրինական տեղերում։ Այո, ինչ-որ իմաստով կարելի է հասկանալ հանրահավաքների դուրս եկած ղարաբաղցի հայերի մտավախությունն ու անհանգստությունը՝ նրանք ուզում են հասկանալ, թե ինչ է լինելու իրենց հետ և ինչպես են ապրելու։ Սակայն Խանքենդիի և ռուս խաղաղապահների ժամանակավոր պատասխանատվության գոտում գտնվող ադրբեջանական Ղարաբաղի այլ բնակավայրերից բոլոր առանձնապես դժգոհ գոռացողներին ուզում ես լավ ձևով ասել. ժամանակն է, տղաներ, ունենալ պատիվ, և միաժամանակ նաև խիղճ։ Այո, վերջինիս հետ հայերը խնդիրներ ունեն, բայց հիշեք գոնե ուսանելի պատմությունը Կարսի պայմանագրի մասին։ Վերջնական հաշվով Թուրքիան, ի դեպ, Մոսկվայի հետ միասին բոլոր արմատական հայերին նորից դրեց այն կոճղի վրա, որի վրա նրանք նախկինում նստած էին։ Այնպես որ վերջապես անգիր արեք պատմության դասերը։

Չարժե նույնիսկ հույս տածել, որ կկրկնվի այն իրավիճակը, որը եղել է 1988 թվականին՝ Ադրբեջանը դա պարզապես թույլ չի տա։ Ադրբեջանի նախագահը հստակ և միանշանակ խոսել է այդ առնչությամբ. «Այժմ ողջ համաշխարհային հանրությունը լավ է հասկանում, որ Ղարաբաղը Ադրբեջանն է։ Մենք սա ասել ենք ամեն անգամ՝ օկուպացիայի ժամանակ, պատերազմի ժամանակ, պատերազմից հետո։ Այսօր համաշխարհային հանրությունը ոչ միայն գիտակցում է այս փաստը, այլեւ դա բարձրաձայնում է։ Ղարաբաղում ապրող հայերը հանդիսանում են մեր քաղաքացիները, և մենք մտադիր չենք քննարկել՝ նրանց ճակատագիրը, նրանց հետագա կյանքը որևէ երկրի, այդ թվում նաև Հայաստանի հետ։ Սա մեր ներքին գործն է»։

Ամեն ինչ պարզից պարզ է, և ոչ մի պատրանք «կարգավիճակի» մասին։ Այս տարբերակը ընդմիշտ անջատեք: Այնպես որ արժե իջեցնել ձեր տնաբույծ պլակատները և մտածել այն մասին, թե իրականում դուք ինչ եք ուզում: Անբովանդակ կյանք վարել և մուրացկանություն անել, ինչպես բոլոր այդ 28 տարիներին, թե ստանալ քաղաքակիրթ ապրելու հնարավորություն մի երկրում, որը հոգ կտանի ձեր մասին: Որովհետև Ադրբեջանը իսկապես շահագրգռված է այդ տարածաշրջանի բարգավաճմամբ։ Եվ այստեղ արժե ձեր աչքերը բացել մի սարսափելի գաղտնիքի վրա, որը, սակայն, ինքներդ էլ գիտեիք. Երևանը բոլորովին հոգ չի տարել Ղարաբաղի բնակչության մասին, այդ հողերում ներդրումներ չի արել, որովհետև գիտեր, որ գողացածը վաղ թե ուշ ստիպված ես վերադարձնել։ Այնպես որ ուշադրություն դարձրեք այս «սարսափելի գաղտնիքին»։

Անհասկանալի է, սակայն, դեօկուպացված հողերից որոշ հայեր արդյո՞ք ընդհանրապես հասկանում են, թե ինչ է նշանակում լավ և արժանապատիվ ապրել: Դատելով հատկապես նախանձախնդիր «հայրենասերների» հայտարարություններից, այդ շատ «հպարտ և ուժեղ հայերը» փաստորեն Ղարաբաղում մոռացել են մարդավարի ապրել։ Այս ողջ երեսուն տարիներին գոյատևել են այն բարօրության բեկորների վրա, ինչը մնացել էր վտարված ադրբեջանցիներից։

Մեր նախագահը այդ մասին արտահայտվել է բավականին անվրեպ, հեգնելով զավթված հողերում հաստատված հայերի մի մասի գերաճած վայ-հայրենասիրությանը։ «Շատ ծանր պայմաններում էին ապրում։ Տեսեք, այն տները, որտեղ նրանք ապրում էին, ավելի լավը չեն, քան շնաբույները։ Երբ ասում էի, որ այն ժամանակ հայերը օկուպացված հողերում ապրում էին թշվառության մեջ՝ ես հատկապես սա նկատի ունեի։ Տիրում էր սով, թշվառություն, անօրինականություն։ Ահա այսպիսի սարսափելի ճանապարհներից էին օգտվում»,- իր տպավորություններով նա կիսվել է լրագրողների հետ զրույցում։

Բայց, դատելով ամեն ինչից, որոշ հայեր պատրաստ են էլի տանջվել՝ խցկվելով առանց հարմարությունների և հաղորդակցության խրճիթների մեջ, փոխարենը հոգում գողացված «անկախության» զգացմունքով։ Բայց ինչ-որ կերպ այս ամենից ավելի շատ կլինիկական ախտորոշման, այլ ոչ թե «ազատության» ոգու հոտ է փչում:

Ինչպես նշվում է Խանքենդիում հանրահավաքներին արված որոշ հայտարարություններում, առանձին «հայրենասերները» առաջվա պես երազում են սարսափելի պայմաններում ապրել՝ իրենց տնաճ ու փտած «միացումը» հասցնելով լիակատար աբսուրդի։ Այդպիսի, օրինակ, անհեթեթություն է արտահայտել հրապարակում խառնամբոխից մեկը. «Մենք մի ձմեռ չէ, որ սառչում էինք, քանի դեռ պայքարում էինք մեր անկախության և ինքնորոշման օրինական իրավունքի համար, և պատրաստ ենք շարունակել պայքարը, քանի դեռ նպատակը ձեռք չի բերվել»։

Կամ ահա հրապարակային սրամտության գոհարներից մեկը. «Այսօր մենք բախվում ենք անհավանական դժվարությունների հետ, բայց մենք պետք է մեզ դրսևորենք ոչ թե որպես մարդկանց խառնախումբ, այլ որպես հանուն ընդհանուր նպատակի դժվարություններին դիմակայելուն պատրաստ ժողովուրդ։ Տանը այս պայմաններում ապրելը հեշտ չէ, բայց հավատացեք, որ օտար հողում թափառելը մեզ համար շատ ավելի դժվար է ու անարժան»։

Լուրջ ե՞ք ասում, չե՞ք կատակում: Իսկապե՞ս երազում եք շարունակել դիմակայել, ինչպես ինքներդ եք խոստովանել, «անհավանական դժվարություններին»: Դե լավ, չեք ուզում մարդավարի ապրել, մի ապրեք, բայց ինչու՞ նման կյանքին դատապարտել ձեր երեխաներին ու թոռներին՝, ահա ինչն է անհասկանալի։ Ինչպես ապացուցում է այդ նույն պատմությունը՝ հեղափոխական ապստամբությունից հետո հավերժական սովի, վախի և զրկանքների վրա նոր կյանք չես կառուցի,- դուք դա ինչ-որ կերպ, ձեր վայ-հայրենասիրության պոռթկման հետ կախեք ձեր ականջին։

Բայց ահա նրանց, ովքեր տեղի հայերի մեջ ավելի խելացի են և չեն ենթարկվել «ինքնորոշման և կարգավիճակի» վարակին, ակնհայտորեն դիմել է Ադրբեջանի նախագահը։ Նորմալ, ադեկվատ մարդկանց, որոնք հավանաբար կան Ղարաբաղի հայ էթնիկ բնակչության մեջ։ Դիմել է, երաշխավորելով նրանց լիիրավ քաղաքացիների բոլոր բարիքներն ու բարեկեցիկ կյանքը։

Ղարաբաղում ապրող հայերը, ինչպես ասել է Ադրբեջանի նախագահը, մեր քաղաքացիներն են և կտիրապետեն այդ նույն իրավունքներին, ինչ և երկրի բոլոր քաղաքացիները։ «Համենայնդեպս, նրանք կարող են վստահ լինել նրանում, որ իրենց կյանքը՝ ադրբեջանական հասարակությանը ինտեգրված կյանքը կլինի այժմյանից շատ ավելի լավ»,- ընդգծել է պետության ղեկավարը։

Ի՞նչը կարող է լինել նման խոսքերից ավելի դրական ու վստահելի։ Մի՞թե դրանք չպետք է հանգստացնեն ու ոգեշնչեն Ղարաբաղում ապրող հայերին։ Առավել ևս այն, թե դա ինչպես է տեղի ունենալու՝ նախագահը նույնպես հստակ բացատրել է։ Նրա խոսքերից պարզ է դառնում, որ Ադրբեջանը ամեն ինչ անում է հետեւողականորեն և պլանաչափ, իսկ տեղի բնակչության հետ շփումները արդեն հաստատվում են։

«Պետք է ասեմ, որ նման շփումներ արդեն որոշ ժամանակ անցկացվում են։ Եվ կարծում եմ, որ դրանք կհանգեցնեն նրան, որ հիմնական բնակչությունը, որը դեռևս ապրում է ռուսական խաղաղապահ զորակազմի պատասխանատվության գոտում, չունի այլ ճանապարհ, քան ինտեգրվելը ադրբեջանական հասարակությանը», - պարզ և հասկանալի պարզաբանել է Ալիևը։

Իսկ հետո նա ասել է, թերևս ոչ պակաս կարևորը. «Ովքեր համարում են, որ նրանց պետք է ապրել որպես Ադրբեջանի քաղաքացի, կարծում եմ, չեն ափսոսա։ Իսկ եթե սա ինչ-որ մեկին ինչ-ինչ պատճառներով հարմար չէ, ապա նրանք կարող են իրենց համար այլ բնակավայր ընտրել»։

Ինչպես տեսնում եք, Ադրբեջանի նախագահը Ղարաբաղի տեղի հայերին տվել է ընտրության լիովին իրավունք։ Եվ հիմա Բաքուն ամենաբարձր մակարդակով ձեզ առաջարկում է ապրել առանց կյանքի համար մտավախության։ Այնպես որ առավելագույնս օգտագործեք ձեր հնարավորությունը: Իսկ ահա նրանք, ովքեր դժգոհ են, ուզում են սովի ու աղքատության մեջ շարունակել պայքարել իրենց տնաբույծ «միացումի» համար,- խնդրեմ, դեպի ելք։ Լաչինի նոր կահավորված ճանապարհով դեպի «մայր Հայաստանի» տարածքը, ինչպես ասում էիք անջատողական շարժման արշալույսին։ Ադրբեջանին անջատողական ցնցոտիավորներ պետք չեն, մենք ճիշտ և ճիշտ ծրագրում ենք մեկընդմիշտ ազատվել նրանից։

Առավել ևս արժե հաշվի առնել ևս մեկ բան՝ էթնիկ հայ բնակչությունը արդեն չունի ինչ որ մեկի և ինչ որ բանի վրա հույս դնելը՝ Ղարաբաղի հայերին կոպիտ և գռեհիկ շպրտել են նրանք, ում համար աղոթում էին հակամարտության բոլոր տարիներին՝ ղարաբաղյան կլանը ի դեմս Քոչարյանի և Սարգսյանի, որոնք հեքիաթային հարստություն են դիզել սփյուռքի ֆինանսական օգնության վրա։ Այնպես որ, ինչպես կոչ է արել նախագահ Ալիևը՝ «համաձայնվեք և չեք ափսոսա», իսկ եթե ոչ՝ «ընտրեք նոր բնակավայր»։ Բայց կա մի կարևոր պայման. մնալով ընդմիշտ հիշեք, որ «Ղարաբաղը Ադրբեջանն է»։ Սրանով հարցը պետք է փակվի և ընդունվի լռելյայն, որպես Հին Կտակարանի կանխադրույթ:

Caliber.Az

Դիտումներ: 101