Կոտրե՞նք նրանց խաղը։ Դիտումներ և եզրակացություններ

«Ցանկացած հակամարտությունում առանց օրենքի գործոնը հաշվի առնելու, միայն ուժով պարտադրված որոշման անվերապահ ընդունումը կարող է դառնալ մարտահրավեր միջազգային աշխարհակարգի կայունությանը։ Ադրբեջանական կողմը դա հասկանում է, և հենց այդ պատճառով, չնայած ուժի առումով անվանական հաղթանակին, Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման, այսինքն իրավունքի ցանկացած հիշատակումը Ադրբեջանում հիստերիկ արձագանք է առաջացնում»։

Սա Հայաստանի նախկին արտաքին գործերի նախարար Վարդան Օսկանյանի հոդվածից մի հատված է։ Օսկանյանը՝ խելացի մարդ է, արժանի մրցակից և հմուտ խաղացող։ Սա ճակատարգրի կամքով մեծ պետի բազկաթոռին հայտնված գավառական մանկավարժական բուհի ասպիրանտ չէ։ Արժանի թշնամի է ու քաղաքականապես ծանր քաշային։ Նման մարդիկ հենց այնպես ոչինչ չեն ասում, առավել եւս՝ չեն անում։ Եվ «հենց այդպես» էլ նման մարդկանց ոչ մի տեղ չեն նշանակում։ Ուշադրություն դարձրեք նրա կենսագրությանը։ Սիրիայից հայրենադարձների որդին (ծնվել է Հալեպում), նախ ավարտում է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտը, այնուհետև, 1982 թվականին ընդունվում է ԱՄՆ-ի Սոմերվիլի Թաֆթս համալսարանը, որը ավարտելուց հետո, 1985-ին դառնում է Հարվարդի ուսանող։ Եվ այս ամբողջ հմայքը տեղի է ունենում խորհրդային ժամանակներում, երբ Բուլղարիա գնալու համար անհրաժեշտ էր բերել մի կույտ տեղեկանքներ «չի նստել, չի կայացել, չի մասնակցել, արտասահմանում ազգականներ չունի և ոչ ոք գերության մեջ չի եղել»։ Եթե դու ունեիր գերմանական հովվաշուն, ապա դու դեռ պետք է ապացուցեիր, որ նա ճիշտ շան հետնորդն է՝ մեր սոցիալիստական Գերմանիայից, այլ ոչ թե ռեւանշիստական Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունից ֆաշիստական վիժվածք։ Մի խոսքով, այն ժամանակ նման մարդիկ քիչ էին։ Առավելագույնը մեկ երեք հարյուր։ Եվ սա, ընկերներ, նշաձող է։ Փողոցից մարդուն այն ժամանակ ոչ միայն «ներս չէին թողնում»։ Փողոցից եկած մարդուն պարզապես թույլ չեն տա մտնել Թաֆթի և Հարվարդի համալսարաններ: «ՆԿՎԴ-ում պատահականություններ չեն լինում», և այն, որ Օսկանյանը մինչև հիմա լավ կապեր ունի Մոսկվայում, դրա լավագույն հաստատումն է։ Որպես օրինակ՝ նա մտերիմ ընկերություն է ունեցել ինչպես Պրիմակովի, այնպես էլ ՌԴ պաշտպանության նախկին նախարար Սերգեևի հետ։ Իմ կարծիքով, ուրեմն «փարոսներ» ավելի քան բավարար են, և սա ավելորդ անգամ հաստատում է այն տեսության ճիշտությունը, որ Հայաստանը «անցնում» է Ֆրանսիայի (Մակրոնի բացակայության դեպքում ինձ չի կարելի հանդիպել Ադրբեջանի նախագահի հետ), իսկ անջատողականների մնացորդներով տարածքները՝ Մոսկվայի հովանավորության տակ։

Օսկանյանը հեգնանք է արտահայտում առանց թունոտության, ինչը հանդիսանում է ինտելեկտի առաջին հատկանիշը, ուշադրություն դարձրեք նրա հաջորդ մտքին. «Ղարաբաղի արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնում իմ նշանակման լուրին Ադրբեջանի արձագանքը, անկախ այս լուրի իսկության աստիճանից՝ հանդիսանում է դրա ապացույցներից մեկը։ Կարծես թե հաղթանակած Ադրբեջանը ընդհանրապես չպետք է անհանգստանար նման լուրերից։ Սակայն վերջին օրերին ադրբեջանական լրատվամիջոցները հեղեղվել են այնպիսի լուրերի ու մեկնաբանությունների տարածմամբ, որոնց հիմնական թեզը կայանում է նրանում, որ Ղարաբաղում ձևավորվում է «ռեւանշիստների» կառավարություն»։

Այստեղ ես նրանց հետ լիովին համաձայն եմ։ Մեր որոշ լրատվամիջոցներ իզուր այդքան մեծ նշանակություն տվեցին այդ փաստին։ Եվ հենց դրա համար էլ ես կողմ եմ «վերլուծական գրաքննության» ներդրմանը։ Չի կարելի թշնամուն ցույց տալ, որ դու ինչ որ բանին հատուկ ուշադրություն ես դարձնում: Չի կարելի թշնամուն ցույց տալ, որ ընդհանրապես ինչ որ բանի վրա ուշադրություն ես դարձրել: Թաքցրու մտադրությունները, սահմանափակիր այն բազան, որտեղից հակառակորդը կարող է սկզբնական տեղեկատվություն քաղել: Հակառակ դեպքում դու թշնամուն տալիս ես «խաղալու ու շահարկելու համար տարածություն»։ Օսկանյանն ԱՐԴԵՆ դա անում է. «Ադրբեջանի էյֆորիան և հանգստությունը ծագել են ոչ միայն, կամ ոչ այնքան նրանով, որ հայկական կողմից չկա հանկարծ ուժի կիրառման դիմելու պատրաստակամություն, այլ կա ցանկացած զիջումների գնալու պատրաստակամություն, որպեսզի տեսականորեն խուսափի պատերազմից բայց հիմնականում այն պատճառով, որ հայկական կողմը երկու տարվա ընթացքում գրեթե չի հնչեցրել Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի մասին փաստարկ»։ Խորամանկ է, խորամանկ է և նշանառությամբ. «մենք, իբր, ուրիշ հայկական պետություն ենք և Հայաստանի հետ ոչ մի կապ չունենք, մենք ռուսական ենք, իսկ նրանք՝ ֆրանսիական»։ Օրինակ, դուք գժտվել եք կնոջ հետ։ Մանիպուլյատորը (ուհին) անմիջապես հայտնվում է. «դու ընդհանրապես ինչպե՞ս կարող էիր նրա հետ շփվել, նա էս է, նա էն է»: Իսկ դու հանգիստ պատասխանում ես. «այդ որտեղի՞ց վերցրիր, որ ես վատ եմ վերաբերվում նրան։ Նա հիանալի մարդ է»: Վերջ, դուք կոտրեցիք սցենարի հոժարակամությունը։ Եվ հետևաբար՝ ամեն ինչին պետք է արձագանքել զուսպ, առանց ցույց տալու, բայց գրառելով և ձեռնարկելով հակամիջոցներ։ Հուսով եմ, որ իմ կողմից բերված համանմանությունը չափազանց բարդ չէ:

Ռազմական ուժով չամրագրված պայմանագիրը ոչ մի արժեք չունի։ Նույնիսկ այն թուղթը, որի վրա դա գրված է՝ ավելի թանկ արժե։ Բայց նույնիսկ ռազմական ուժով ամրագրված պայմանագիրը պարտավորեցնում է կողմերին: Իսկ մեզ լրացուցիչ պարտավորություն պետք չեն։ Ուստի նման իրավիճակում ամենախելամիտ ենք պատկերացնում... Հայաստանի հետ խաղաղ պայմանագրի ստորագրման ձգձգումը։ Թողնել շրջափակումը, ձգձգել ժամանակը, բծախնդիր վերաբերվել ստորակետների և տառասխալների նկատմամբ: «Այդ ինչու՞ ենք մենք այստեղ հավաքվել։ Որպեսզի երկու շաբաթ հետո վերադառնալ պայմանագրի նախագծի ուղղումների ցանկի քննարկմանը»։ Պնդեք այն փաստը, որ պայմանագրում պետք է գրառվի. Ղարաբաղը Ադրբեջան է, և ոչ միայն դա։ Հայաստանի հետ ոչ մի պայմանագիր չստորագրել, քանի դեռ Խանքենդիում չկա ադրբեջանական վարչակազմ։ «Չեմ ուզում»։ Մինչև պայմանագրի ստորագրումը՝ օգտագործել ազդեցության ռազմական մեթոդները, ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ անջատողականների վրա։ Գործունյա և, եթե պահանջվի՝ բավականին լայնածավալ։ Եվ առավել ևս, պայմանագիրը չստորագրել մինչև այն ժամանակ, քանի դեռ Խանքենդիում բոլոր վարչական շենքերի վրա չկա Ադրբեջանի դրոշը (այն, որ առանց Ադրբեջանի դրոշի Խանքենդիում չպետք է լինի ոչ գազ, ոչ էլ լույս, դա նույնիսկ քննարկման առարկա չպետք է լինի): Շենքերի բոլոր ցուցանակները, բնական է, պետք է լինեն ադրբեջաներեն։ Բայց տես, արդյոք դրանք կկրկնօրինակվեն հայերեն, այ դրա մասին մենք հնարավոր է և կխոսենք։ Կարող է պատահել, որ կքննարկենք։ Դրոշից հետո, բնական է։ Միևնույն է, խաղը գնում է «երկու տախտակի վրա» է, ժամանակն է կոտրել այս խաղը։ Մի քանի խաղացողների շահերը՝ միշտ շատ անհայտներով հավասարումների շատ բարդ համակարգ է, և մեծ թվով անորոշությունների պայմաններում ինչ-որ բան արձագանքելը և/կամ կանխատեսելը չափազանց դժվար և անշնորհակալ գործ է: Բայց փորձել կարելի է: Մեզանից ոչինչ չի պակասի, քանի որ ժամանակը աշխատում է մեր օգտին։