Քոքսը արյան վրա Ղարաբաղի հայերին բարոնուհու ուղերձի առթիվ

«Ես հույս ունեմ և աղոթում եմ, որպեսզի բազմաչարչար հայ ժողովուրդը շարունակի պայքարել իր հողում խաղաղ և արժանապատիվ ապրելու հնարավորության համար։ Սա օրհնություն է, որով հաճույք ենք զգում ես և իմ ընտանիքը, ինչպես նաև բոլոր բրիտանացիները: Այս մեծ արտոնության համար ես խորապես պարտական եմ նրանց, ովքեր ավելի քան ութսուն տարի առաջ նախընտրեցին մեծ զոհաբերություններ անել, քան ընդունել խաղաղության կեղծ խոստումը»:

Ձեր առջև նացիստական ագրեսիայի դիմաց Մեծ Բրիտանիայի ընտրության հղումով Ղարաբաղի հայերին՝ սրբազան զոհաբերություն անելու կոչով ուղերձի մի հատված է։ Դրա հեղինակը՝ Ղարաբաղից հազարավոր միլեր հեռու անգլիական մարգագետիններում իր տան մեջ ապրող տխրահռչակ բարոնուհի Քերոլայն Քոքսն է։ Անմիջապես վերապահում անենք, որ մենք, ո՛չ հեղինակի հռետորաբանությունը, ո՛չ էլ նրա դիրքորոշումը չենք կապում Միացյալ Թագավորության քաղաքականության հետ, որը չի նկատվել ագրեսիվ հայկական նախագծին քաջալերելու մեջ:

Իր ուղերձում Քոքսը արձանագրում է, որ համաշխարհային հանրությունը նրանց (Ղարաբաղի հայերի - խմբ.) մասին մոռացել է և Հայաստանին պարտադրում է խաղաղություն ստորագրել, թեև Բաքուն նման դեպքում նրանց համար «ցեղասպանություն» է կազմակերպելու։ Բավականին լավ վախեցնելով Ղարաբաղի հայերին, պառավ Քոքսը նրանց պայքարի բարի երթ է մաղթում։ Ընդ որում, նամակի զգալի մասը նվիրված է ադրբեջանցիների կողմից իբր իրենց նկատմամբ իրականացված հոգին սարսռեցնող վայրագությունների մասին հիշողություններին։ Նման հատվածները կոչված են Ղարաբաղի տարածաշրջանի էթնիկ հայ բնակչության գիտակցության մեջ վրեժխնդրության զգացում առաջացնելուն և նրանց պայքարի մղելուն:

Բայց բարոնուհին ինչպիսի ակնարկ էլ օգտագործի՝ իմանալով իր սերը հնչուն դրամի հանդեպ, այդ ուղերձը միանգամայն կարելի է ընկալել որպես իր ծերությունը արժանապատիվ ապրելու հնարավորության համար հուսահատ աղերձանք: Տարեց կնոջը, իհարկե, կարելի է հասկանալ: Լոնդոնում կյանքը միշտ թանկ է եղել, իսկ հիմա, էներգետիկ ճգնաժամի և դրա հետ կապված ամեն ինչի թանկացումների պայմաններում, առավել ևս։ «Միացում» նախագիծը փակվել է, ուժի համաշխարհային կենտրոնները ընդունել են նոր իրողությունը և, կարծես թե, ամեն տեսակի հայանպաստ լոբբիստական նախաձեռնությունների նկատմամբ իմունիտետ են ձեռք բերել։ Ժամանակին հայերը իրենց «միացումով» երկնային մանանայի պես թափվեցին նրա գլխին։ Մինչ բարոնուհին բերանը լիքը խորոված էր լափում, լուսանկարում էր ալբանական եկեղեցիները և այդ ամենի մասին ռեպորտաժներ թխում, Ադրբեջանը, բացի նրանից, որ զարգացրեց տնտեսությունը և հզորացրեց բանակը՝ նաև ամուր հարաբերություններ է ստեղծել ուժի համաշխարհային կենտրոնների հետ։ Հենց նրանց հետ, ովքեր հիմա ճնշում են գործադրում Հայաստանի վրա, որպեսզի նա արագ խաղաղություն կնքի Ադրբեջանի հետ։

Սա, ի դեպ, արձանագրում է անձամբ բարոնուհին։ Ուշագրավ է, սակայն, որ նամակը ուղղված է ոչ թե համաշխարհային տերություններին, ոչ ընդհանուր առմամբ հայերին, այլ բացառապես «արցախի ժողովրդին»։ Այսինքն Քոքսը իր լոբբիստական գործունեությունը փոխել է բացահայտ շանտաժի հետ, թեև առանց բարձրաձայնված պատժամիջոցների: Քոքսի ուղերձը ունի մոտավորապես հետևյալ կոչը. ես, իբր, երեսունհինգ տարի աշխատել եմ ձեզ վրա, իմ ոսկե տարիներ եմ ծախսել ձեզ վրա, փողեր եմ ստացել, ընտելացել եմ համեղ ուտելիքներին ու տաք անկողնուն, և հիմա՝ իմ ծերության տարիներին, դուք ինձ ստիպում եք ռադիատորի բռնակը պտտե՞լ: Իսկ ինչ արժե անգլիական մարգագետին կտրելը, դուք ընդհանրապես տեղյակ ե՞ք։ Սա ձեր վայրի ղարաբաղյան խոտի թփերը չեն, որով դուք բլիթներ եք սարքում։ Առաջարկում եք ապրել ազնվականության աշխատավարձո՞վ։ Ոչ, այդպես չի լինի: Դուք պետք է պատասխանեք։ Արյա՜մբ։

Դրանով հանդերձ, ինքը՝ բարոնուհին, արդեն Ղարաբաղի հայերին ոչինչ չի խոստանում՝ ո՛չ բրիտանական խորհրդարանում բարեխոսել, ո՛չ ինչ-որ այլ օգնություն։ Ինչը ապացուցում է, որ նա ոչ մեկի վրա ոչ մի արդյունավետ ազդեցություն չունի, այո և չի կարողացել ունենալ։ Երկար տարիներ նրա ամբողջ եռուզեռը ճամփորդությունների հետ կապված (իսկ նա 88 անգամ անօրինական այցելել է Ղարաբաղ), կարեկցանքի խոսքերով ու խոստումներով օգնություն է նմանակել, ինչին մեծապես նպաստել է հայկական ագրեսիայի նկատմամբ համաշխարհային էլիտայի թողտվությունը։ Այժմ այդ աջակցությունը չկա, և գործընթացը պատկերելը դարձել է անհնար։ Հարցը, սակայն նրանում է, թե արդյո՞ք Քոքսը ունի այլ արտաքին ուժերի հույսը: Չի երևում: Առավել ևս, որ բարոնուհու կոչը, ինչպես արդեն նշվել է, ուղղված է միայն Ղարաբաղի հայերին։ Նա նույնիսկ հենց Հայաստանին է ջնջել իր լսարանից՝ ակնհայտորեն համոզված լինելով, հարևանների հետ վեճի մեջ ապրելու երեւանցիների ճակատագրական չկամության մեջ: Նամակը պարունակում է «վայրագությունների» մասին նույնիսկ որոշ մանրամասներ։ Այսինքն՝ հրահրում. դուք չպետք է մոռանաք «թուրքերի դաժանությունը»։ Եթե մոռացել եք, ես ձեզ կհիշեցնեմ։ Հենց սրանում է ուղերձի էությունը։ Թմրամիջոցների չափաբաժին ներարկելու նման մի բան: Տպավորություն է ստեղծվում, որ բարոնուհին փորձում է Ղարաբաղի հայերի գիտակցության մեջ արթնացնել հաճույքի առանց այն էլ բավականին մաշված նյարդային կենտրոնը։ Այո, ադրբեջանցի բժիշկ Երկաթե բռունցքը կիրառեց կոշտ, բայց արդյունավետ թերապիա՝ հիվանդի ուղեղից հեռացնելով այդ օրգանի մեծ մասը։ Հիվանդը այդ ժամանակվանից սկսած գտնվում է ապատիայի մեջ։ Եվ այստեղ օգնության է հասնում Քոքսը՝ նրան է խցկում հիվանդության կրկնության ակնկալիքով բազմաչարչարության արբեցնող պատկերը՝ դրանով հանդերձ մոռանալով, որ բացի բուն վիրահատության արդյունավետությունից, հիվանդը գտնվում է նշված ադրբեջանցի մասնագետի ուշադիր հսկողության տակ։ Մասնագետի, ով, ըստ ամենայնի, պատրաստ է անցկացնել կրկնակի վիրահատություն, ավելի ճիշտ՝ Ղարաբաղում հայկական ավազակախմբերի մնացորդների ոչնչացման հատուկ գործողություն։

Այսպիսով, կարելի է արձանագրել, որ բարոնուհի Քոքսի նամակը ոչ այլ ինչ է, քան հուսահատության ժեստ, «միացումի» համար մի տեսակ էպատաժ, որը արժանի է նրա տապանաքարի վրա մակագրվելուն։ Հայերի տեղը մենք ուշադիր կկարդայինք այս նամակը, որպեսզի դրանում կռահել հայ ժողովրդի ողջ ողբերգությունը։ Ողբերգությունը ոչ թե թուրքերի երևակայական վայրագությունների նկարագրության մեջ է, այլ նրանում է, թե ինչպես են առասպելական հրեշների պատկերներով ձեզ մանիպուլյացիայի ենթարկում, ստիպում են խաղալ խարույկի համար ցախի դեր, ըստ էության մարդկանց նախապատրաստելով Կովկասում վտարանդիի ճակատագրին։ Կարդացեք բարոնուհու տողերը՝ դրանք ձեզ ասում են այն, ինչ տենչում եք լսել, ձեզ թմրախոտի չափաբաժին են խցկում: Նկատի ունեցեք, որ ոչ թե դուք եք օտարերկրացուն համոզում թուրքերի վայրագությունների մեջ, այլ ընդհակառակը, նա է ձեզ համոզում դրանում։ Սա միթե՞ այն բացահայտ օրինակ չէ, թե այս տասնամյակների ընթացքում ինչպես է տեղի ունեցել ձեր գիտակցության արտաքին մշակումը։ Հիմա, երբ խաղաղությունը այդչափ մոտիկ է, խորթ գզգզված թռչունը իր ծուռ սև կտուցով նորից փորձում է դեռևս անփորձ հայ սերնդին կերակրել թուրքաֆոբիայի գարշելի սերմերով:

Իսկ լավ նորությունը կայանում է նրանում, որ Քոքսը որոշ բնույթով աշխարհին տեղեկացրել է, որ նույնիսկ Արևմուտքն է Ղարաբաղը, որպես Ադրբեջանի մաս ճանաչելու պայմանով խաղաղություն կնքելու նպատակով ճնշում գործադրում Հայաստանի վրա: Այդ մասին նա այնուամենայնիվ հիշեցնում է. «Ես խորապես մտահոգված եմ տեղեկատվությամբ այն մասին, որ համաշխարհային տերությունները ճնշում են գործադրում Հայաստանի Հանրապետության վրա, որպեսզի ստիպեն Ղարաբաղը նվիրաբերել Ադրբեջանի Հանրապետությանը՝ այսպես կոչված խաղաղության պայմանագրի դիմաց։ Եթե հավատալ հաղորդագրություններին՝ բանակցային գործընթացի մասնակիցներն ասում են, որ պայմանագիրը կապահովի Հայաստանի Հանրապետության սահմանների անվտանգությունը և թույլ կտա առևտուր բացել թուրքական աշխարհի հետ»։

Այսինքն շատ լավ է, որ միջազգային հանրությունը ինքնին հայերից ավելի լավ է հասկացել մի պարզ ճշմարտություն. քանի դեռ Հայաստանը չի ճանաչել Ադրբեջանի սահմանները, իր սեփական սահմանները՝ միանգամայն պայմանական հասկացություն են։ Այնպես որ, Վաշինգտոնի, Մոսկվայի, Բրյուսելի, Բեռլինի և Փարիզի ղեկավարներն իրականում բարոնուհուց ոչ պակաս են մտահոգված հայ ժողովրդի ճակատագրով։ Այդ իսկ պատճառով նրանք Երևանին թախանձագին խորհուրդ են տալիս՝ որքան հնարավոր է շուտ մոռանալ «միացումի» վերաբերյալ և մտածել պատմական ադրբեջանական հողերից իր ձեռք գցած տխրահռչակ 29,800 քառակուսի կիլոմետրի ճակատագրի մասին։ Ինչի մասին, ի դեպ, նույնպես հայտնի է բոլորին։