Հայաստանը Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև Երևանը խաչմերուկում
Հայկական ընդդիմադիր լրատվամիջոցներն ակնարկում են հայ-ռուսական հարաբերությունների հնարավոր ջերմացման մասին։ Նման ենթադրությունների համար առիթ է դարձել այն, որ Երևանը հետաձգել է Եվրամիությանը (ԵՄ) երկրի անդամակցության օրինագծի քննարկումը։ «Հրապարակ» օրաթերթը Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ դեպի Ռուսաստանի ռևերանսները կապում է Մոսկվայի դիրքերի ամրապնդման հետ։
«Սա է եղել՝ «եվրոհանրաքվեի» նախագիծը երկու ամսով հետաձգելու և Ռուսաստանի հետ մերձեցման միջոցների, մասնավորապես՝ միջգերատեսչական հարաբերությունների վերականգնման հանձնարարականների պատճառը»,–գրում է պարբերականը։
Դրանով հնդերձ նշվում է Հայաստանի ներկայիս ղեկավարության նկատմամբ Մոսկվայի վստահության անբավարարությունը։
«Ռուսաստանում չեն հավատում Փաշինյանի անկեղծությանը, իսկ Դաշնային խորհրդի խոսնակ Վալենտինա Մատվիենկոյի այցի տեղափոխումը պայմանավորված է նրա մտադրությունների իսկությունը ստուգելու և հասկանալու, թե ինչպես կկառուցվի համագործակցությունը Հայաստանի ներկայիս իշխանությունների հետ»,- ասվում է հրապարակման մեջ։ Դրանով հանդերձ, ուշադրություն է հրավիրվում Պետդումայի նախագահ Վյաչեսլավ Վոլոդինի Հայաստան կատարելիք այցի, ինչպես նաև Գաֆանում ՌԴ-ի հյուպատոսության բացման վրա։
Ադրբեջանի հետ սահմանին Զանգեզուրում գտնվող հայկական Գաֆանում ռուսական հյուպատոսություն բացելու մասին տեղեկությունը հայտնվել է դեռ 2023 թվականի հոկտեմբերին։ Ավելի ուշ, 2024 թվականի հունիսին, հայտնի դարձավ այս գործընթացի ձգձգման մասին։ Հեշտ է կռահել, որ ի սկզբանե, այս տարածաշրջանում ռուսական հյուպատոսություն բացելուն համաձայնություն տված Հայաստանի իշխանությունները հետագայում փաստորեն արգելափակել են գործընթացը՝ այն ժամանակ Արևմուտքի հետ սրընթաց մերձեցման ֆոնին։ Այդ ժամանակից ի վեր Հայաստանի իշխանությունների՝ դեպի Արևմուտք կուրս վերցնելու պատրաստակամության մասին հռետորաբանությունը նկատելիորեն մարել է։ Դրա պատճառը, ամենայն հավանականությամբ՝ Մոսկվայի կոշտ արձագանքն է Երևանի բացահայտ արևմտամետ նկրտումներին, ինչպես նաև, անկասկած, Ռուսաստանից Հայաստանի ուժեղ տնտեսական կախվածությունը։ Ուստի, չնայած անընդհատ դեպի Արևմուտք նայելուն, Երևանը չի համարձակվում ամբողջությամբ հեռանալ Ռուսաստանից՝ փորձելով նստել երկու աթոռի վրա։ Մոսկվան, իր հերթին, սահմանափակվում է Երևանի վրա «մեղմ» ճնշումով՝ չդիմելով գործնական միջոցների, խնայելով իր ունեցած ֆինանսատնտեսական գործիքները։ Երևանի նկատմամբ Մոսկվայի ներողամտությունը պայմանավորված է նաև նրանով, որ չնայած ՀԱՊԿ-ում մնալու անհնարինության մասին հրապարակային հայտարարություններին՝ Հայաստանը այդպես էլ կոնկրետ քայլեր չձեռնարկեց այս ռազմաքաղաքական դաշինքից դուրս գալու համար։ Ֆորմալ առումով Հայաստանը մնում է ՀԱՊԿ-ում, իսկ Նիկոլ Փաշինյանը տարբեր պատրվակներով ձգձգում է դուրս գալու գործընթացը։ Դրանով հանդերձ Հայաստանի իշխանությունները սկսեցին նկատելի հետաքրքրություն դրսևորել եվրասիական բարձր մակարդակի միջոցառումներին մասնակցելու նկատմամբ, ինչի վրա նույնպես հարկավոր է ուշադրություն դարձնել։
Այսպես, Հայաստանի խորհրդարանի նախագահ Ալեն Սիմոնյանը ապրիլի 17-18-ը կայցելի Ռուսաստան՝ ԱՊՀ Վեհաժողովի նստաշրջանին մասնակցելու համար, իսկ Հայաստանի վարչապետը մայիսի 9-ին Մոսկվայում ներկա կլինի Հայրենական մեծ պատերազմում տարած հաղթանակի 80-ամյակի առթիվ կայանալիք հոբելյանական տոնակատարություններին։ Բուն Հայաստանում այս բոլոր փաստերը գնահատվում են որպես Ռուսաստանի հետ մերձեցման միջոցառումներ, որոնք, այդ թվում նաև ուղղված են միջգերատեսչական հարաբերությունների վերականգնմանը։ Հաշվի առնելով Հայաստանի ծայրահեղ անհետևողական քաղաքականությունը՝ Երևանի կողմից հետագա արտաքին քաղաքական կուրսի որևէ հստակ ընտրության մասին խոսելն ավելորդ է։ Առավել հավանական է, որ Հայաստանը այդպես էլ կմնա Արևմուտքի և Ռուսաստան միջև ճամփաբաժանի վրա՝ փորձելով տնտեսական օգուտներ քաղել երկու կողմերից։
Մյուս կողմից, Նիկոլ Փաշինյանին հիանալի պարզ է Հայաստանի համար եվրաինտեգրման անիմաստությունը։ Չի բացառվում, որ նա աստիճանաբար կբարելավի հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ՝ միաժամանակ օրակարգում պահելով արեւմտամետ ուղենիշները։
Միջազգային եվրասիական շարժման վերլուծական բաժնի ղեկավար, ռուս քաղաքագետ Վլադիմիր Կիրեևը համաձայն է նմանատիպ տեսակետի հետ և համարում է, որ Հայաստանը դադարեցրել է Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների խզման գործընթացը։
«Վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում բազմիցս շեշտվել է, որ ԵԱՏՄ-ից Հայաստանի դուրս գալը չի հանդիսանում անխուսափելի։ Փաշինյանը հեռախոսազրույց է ունեցել Պուտինի հետ, հայտարարվել է Ռուսաստանի տարբեր նախաձեռնություններին, այդ թվում նաև՝ Մոսկվայում մայիսի 9-ի տոնակատարությանը մասնակցելու մասին։ Զգացմունքային առումով, նախորդ տարիներին շատ է խոսվել, բայց պաշտոնապես Հայաստանը այդպես էլ չի խզել Ռուսաստանի հետ իր քաղաքական և տնտեսական կապերի մեծ մասը: Հիմա խոսքը այն մասին է, որ այդ ուղղությամբ շարժ այլեւս չի լինելու։ Այս փոփոխությունների պատճառները՝ աշխարհի իրավիճակի փոփոխությունների, ինչպես նաև հենց Երևանի ռազմավարության փոփոխության մեջ է։ Փաստորեն սա նշանակում է հարաբերությունների նորմալացում, որոնք այլեւս լարված բնույթ չեն կրում։ Զգացմունքային առումով կողմերը դեռ նյարդայնացած են միմյանցից, սակայն դե ֆակտո տեղի է ունենում վերադարձ դեպի բնականոն համագործակցության։ Եվ սա, ի դեպ, բխում է և՛ Ռուսաստանի, և՛ Հայաստանի շահերից։ ԵՄ-ն չի կարող աշխարհագրական դիրքի պատճառով Հայաստանին ընդունել իր շարքերը, ինչպես նաև այն պատճառով, որ Եվրոպան փաստորեն լռվել է Ուկրաինայում, միաժամանակ երբ Ռուսաստանը, ընդհակառակը, հեռանկարում ունի որպես ԱՄՆ-ի գործընկերի տեսք։ Հետևաբար, չնայած այն հանգամանքին, որ Հայաստանը չի կտրում Արևմուտքի հետ համագործակցության հույսը, Ռուսաստանի հետ նրա մերձեցումն՝ անխուսափելի է»,- եզրափակել է Կիրեևը։