Ավազակություն և անջատողականություն. Զաբուխի հայերի վտանգավոր կոկտեյլ Այրված հողի քաղաքականությունը գործողության մեջ է

Մինչեւ օգոստոսի 25-ը, ամենայն հավանականությամբ, մեր աչքերը կշոյեն հայկական անջատողականության վառ ֆլեշմոբներով։ Իր համար տհաճ ամեն առիթով հայերի համար սովորական ողբի ներքո, որոնցում այս անգամ հատկապես շատ են դառնությունն ու սպառնալիքները։ Դե, հիմա ինչ, լաց լինե՞լ: Երբ ուրիշի ունեցվածքն իրենց ձեռքն էին առնում, խղճի խայթ չէին զգում ու ողբալի ճիչ չէին հանում։

Այն բանից հետո, երբ հայտնի դարձավ, որ օգոստոսի 25-ին Լաչին քաղաքը և շրջակա գյուղերը կվերադառնան ադրբեջանական վարչակազմի վերահսկողության տակ, տեղացիները և նրանց հետ աշխարհասփյուռ հայերը նույն ժամին գործի դրեցին իրենց բազմաչարչար բալալայկան։ Մի ամբողջ շարք զայրույթի հուզումներ. անեծքներից մինչև «հայրենի հողին» հրաժեշտի հուզիչ հաղորդումներ։ Այնպես որ, ասես վերջին 20-30 տարիներին այս բնակավայրերում ապրող ոչ ոք չգիտեր, տեղյակ չէր, որ շուտով, հենց որ կառուցվի Լաչինին շրջանցող նոր ճանապարհը, այստեղից վտարված բնիկ ադրբեջանական բնակչությունը կվերադառնա իրենց տները։ Մինչդեռ Բաքուն, ի տարբերություն հայ շովինիստների, ոչ մեկին չի վտարում, ընդհակառակը, կոչ է անում, վերադարձեք Ադրբեջանի քաղաքացիությանը և ապրեք ձեզ համար։ Բայց ոչ, հայությունը, երևում է այլ սցենար են ընտրել՝ կեղծ քարոզչություն և չարախնդիր սպառնալիքներ։ Եվ քարոզչության հիմնարար տարրերից մեկը՝ հայերի տխրահռչակ բազմաչարչարությունն է, ընդ որում այնպիսին, որ խցանում է ականջները։

Եվ հիմա հայկական լրատվամիջոցներում թարթում են այնպիսի «գլուխգործոցներ», ինչպիսին է «Աղավնոյի (Զաբուխի) երեխաները գյուղը Ադրբեջանին հանձնելուց առաջ հրաժեշտ են տալիս միմյանց» ֆոտոռեպորտաժը։ Ավելի լավ կլինի, որ այս երեխաների ծնողները նման ներկայացումներ անելու փոխարեն բացատրեն նրանց, թե երեսուն տարի առաջ այստեղ ինչ է տեղի ունեցել և ովքեր են նախկինում ապրել նրանց հետ հարևանությամբ, կամ այն տանը, որտեղ նրանք երկար տարիներ տնօրինություն են անում։

Եվ նման ֆոտոփաստավարությունը դեռ ամենաանվնասն է։ Նույն Զաբուխայում ձեռնարկվում են ավելի կտրուկ արկածախնդրություններ։ Լաչինից հեռացող ժամանակավոր «վերաբնակների» «ակտիվիստները» մի ամբողջ ֆիլմ են նկարահանել Զաբուխ գյուղի հայերի որոշակի «դիմադրողական շարժման» մասին, որոնք խոստանում են ադրբեջանցիների համար «անակնկալներ» կազմակերպել։ Դա միանգամայն հնարավոր է՝ հաշվի առնելով, որ հատկապես այստեղ են խրամատավորվել Սիրիայից և Լիբանանից ահաբեկչական հարձակումներ կազմակերպելու փորձ ունեցող եկվոր հայ զինյալները։ Զաբուխ գյուղի մասին բնորոշ «Դիմադրության գիծ» անունով կարճամետրաժ ֆիլմում, որը պատմում է այստեղ տեղավորված լիբանանահայ համայնքի մասին, ըստ կադրի մեջ երիտասարդներից մեկի՝ Խաչատուր Խաչատրյանի, հայերը չեն պատրաստվում այստեղից հեռանալ և մտադիր են պաշտպանվել մինչև վերջ: «Հայերը կփրկվեն միայն զենքի օգնությամբ»,- պարծենում է Խաչատուրյանը, և դատելով նրա պատմությունից՝ տեղի հայերը մտադիր են ականապատել տներն ու հողերը և ընդհանրապես պատրաստվում են զինված դիմադրության։

Ճիշտ է, շփոթեցնում է պատմողի տարիքը և արտաքին տեսքը՝ ոչ տալ, ոչ վերցնել բիլինային մուրացկան՝ արդյո՞ք պատրաստ է այն ամենի, ինչի մասին ասում է։ Կադրում հայտնվում են նաև համայնքի այլ անդամներ, ովքեր տրամադրված են շատ ագրեսիվ և, ինչը ապշեցուցիչ է, հայտարարում են ադրբեջանական գյուղում ապրելու իրենց իրավունքի մասին այնպես, կարծես նրանք այստեղ ապրել են դարերով։

Այնուամենայնիվ, Զաբուխ դիմադրության մասին ողջ պատմությունը իրականում ստանում է բոլորովին ոչ հերոսական բնույթ։ Ինչպես ֆեյսբուքում պատմում է հայ լրագրող Նաիրի Օհիկյանը, այս գյուղում տեղի է ունենում բոլորովին այլ «շարժում», զանգվածային կողոպուտ. հայերից ժամանակավորները թալանում են արդեն հեռացածների ունեցվածքը։

«Օգոստոսի 5-ի երեկոյան ինձ զանգեցին և հայտնեցին, որ Ագավնոյում (Զաբուխ - խմբ.) կողոպուտ է գնում։ Զանգահարում եմ գյուղապետին, նորից հաստատում եմ ստանում, որ կողոպուտի դեպքեր եղել են։ Դե ինչ, շտապեք, քանի դեռ հնարավորություն կա, գնացեք և քանդեք հետո մեր հայրենակիցների կառուցած տները, գողացեք, ինչ կարող եք, կտրեք Ագավնո գետի երկայնքով ծառերը։ Պետական պաշտոնյաների մի խումբը արդեն մտել է գյուղի տարածքը և սկսել են գործել։ Ծառեր են կտրում, բորենիների պես խլում մարդկանց ունեցվածքը։ Շտապեցնում են մյուսներին էլ՝ շտապեք, ներս մտեք, գողացեք, վերցրեք։ Վայելեք, հարգելի ժողովուրդ»,- հուսահատ գրել է Օհիկյանը։

Այսինքն՝ հայությունը իրեն իրացնում է ամենավառ դրսևորումներով և իր անվայելուչ պատկերը արդարացնում է ամենատարբեր իրականություններում։

Մի քիչ տարբեր «ֆլեշմբեր» են սպասվում նաև մյուս բնակավայրերում։ Այստեղ քիչ են լիբանանցի զինյալներ, բայց Լաչինի «համայնքի ղեկավար» Նարեկ Ալեքսանյանը հայտնում է խաչքարերի ու գերեզմանների հնարավոր «տարհանման», ինչպես նաև տների հրկիզումներին պատրաստվելու մասին։

Պետք է ասել, որ Ալեքսանյանը չի թաքցրել, որ նույնիսկ Ղարաբաղի անջատողականների «նախարար» Հայկ Խանումյանը նույնպես դեմ է բնակելի տների հրկիզմանը, նա դրա մեջ իմաստ չի տեսնում։

Հատկանշական է, որ խելամիտ հայերը հասկանում են թալանի կամ, առավել եւս, զինված դիմադրության փորձերի անհեթեթությունը։ Չէ որ բացարձակապես պարզ է, որ, բացի վանդալիզմի ամոթալի ռեֆլեքսների բացահայտ ցուցադրումից, թալանչիները կամ եկվոր լիբանանցի զինյալները դավադրում են իրենց հայրենակիցներին: Նրանցից, ովքեր դեմ չեն Ղարաբաղում մնալուն կամ ապագայում տեղափոխվելու են այստեղ։ Ինչ էլ որ լինի, հայ բնակչության ինտեգրումն ադրբեջանցիների հետ Ղարաբաղում, ապագայում անխուսափելի է։ Իսկ նրանց, ովքեր չեն ցանկանում քաղաքակիրթ կերպով և սահմանված օրենքի շրջանակներում ընդունել Ադրբեջանի վարչակազմը, կամ, Աստված մի արասցե, նրան դիմավորեն զենքը ձեռքին՝ սպասվում է կոշտ արձագանք։