Շուրջ զրո Հայաստանում «հոգում են» ազգային փոքրամասնությունների մասին

Մի ուշագրավ լուր եկավ Հայաստանից: Երևանում Արդարադատության փոխնախարար Կարեն Կարապետյանի և Ազգային ժողովի մարդու իրավունքների պաշտպանության և հանրային հարցերի մշտական հանձնաժողովի փոխնախագահ Ռուստամ Բաքոյանի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել «Ազգային փոքրամասնությունների մասին» օրենքի նախագծի աշխատանքային քննարկումը։

Հայկական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ օրինագիծը միտված է ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների իրականացման օրենսդրական երաշխիքների ամրագրմանը։ Ընդ որում, քննարկման ընթացքում Եվրոպայի խորհրդի ժողովրդավարության և մարդու արժանապատվության գլխավոր տնօրինության խորհրդատուները ներկայացրել են օրենքի նախագծի վերաբերյալ Վենետիկի հանձնաժողովի և ԵԽ գլխավոր տնօրինության համատեղ կարծիքը, ինչպես նաև պատասխանել կարծիքով արձանագրված խնդիրների հասցեագրման վերաբերյալ հարցերին։

Պետք չէ լինել Հայաստանի հարցով շատ մեծ փորձագետ՝ հասկանալու համար, որ այս օրենսդրական նախաձեռնությունը ոչ այլ ինչ է, քան հնարանք և կեղծիք, որը կոչված է հերթական անգամ կոծկել հայկական պետության զուտ մոնոէթնիկ էությունը։ Չէ՞ որ ժողովուրդների ներկայացուցիչների թիվը, որոնց Երևանում բարձրաձայն ազգային փոքրամասնություններ են կոչում, այնքան փոքր է, որ գրեթե հավասար է զրոյի։

Այսպես, 2021 թվականի դրությամբ Հայաստանում բնակվում էր 35 հազար 308 եզդի, 11 հազար 911 ռուս, 2 հազար 769 ասորի և 2 հազար 162 քուրդ։ Այսինքն՝ Հայաստանի գրեթե 3 միլիոն բնակչությանը բաժին է ընկնում 50 հազարից մի փոքր ավելի ազգային փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներ, այսինքն՝ բնակչության մոտ մեկուկես տոկոսը։

Սակայն, չնայած Հայաստանում ազգային փոքրամասնությունների թիվն այնքան քիչ է, որ ոչ մի կերպ չի սպառնում հայկական էթնոսի գերիշխող դիրքին, նրանք, դրանով հանդերձ, երկար տարիներ բախվում են հայերի կողմից ատելության դրսևորումների հետ։ Ամենավատ վիճակում եզդիներն են, որոնց հայ հասարակության մեջ հաճախ են ներկայացնում բացասական կերպարով։ Նրանց վիճակը ծանր է նաև հայկական բանակում, որտեղ դառնում են ոտնձգությունների և ծաղրանքի առարկա։ Ժամանակին մեծ աղմուկ բարձրացրեց եզդի զինծառայող Արթուր Աջամյանի սպանությունն ու Յուրիկ Բրոյանի նկատմամբ բռնություն գործադրումը։ Իսկ ադրբեջանցիների նկատմամբ անհանդուրժողականության մասին խոսելն ավելորդ է, որոնք պատմականորեն կազմել են ժամանակակից Հայաստանի տարածքի բնակչության մեծամասնությունը։

Խորհրդային Հայաստանը ստեղծվել է որպես հայերի մոնոէթնիկ պետության նախատիպ։ Իսկ ավելի վաղ՝ մինչև Հայկական ԽՍՀ ստեղծումը, Օսմանյան կայսրությունից և Գաջարների պետությունից գաղթած հայերին մշտապես վերաբնակեցրել են նախկին Էրիվանի խանության հողերում։ Հայկական երազանքի իրականացման ճանապարհին կար մեկ էթնիկ խումբ՝ ադրբեջանցիները, որոնք կազմում էին այս շրջանի բնակչության մեծամասնությունը։ Ինչպես Ռուսական կայսրությունում, այնպես էլ ԽՍՀՄ-ում իրականացվող հայականացման նպատակաուղղված քաղաքականության միջոցով ադրբեջանցիները սկսեցին աստիճանաբար դուրս մղվել իրենց պատմական բնակության տարածքներից։ Այս Էթնիկ մաքրումների վերջին տխուր ակորդները եղան 40-ականների վերջին, երբ մի քանի տասնյակ հազար ադրբեջանցիներ վերաբնակեցվեցին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ում, ինչպես նաև 20-րդ դարի 80-ականների վերջին, երբ մոլեռանդ ազգայնականությունից կուրացած հայ հրոսակների բազմությունը Հայկական ԽՍՀ-ից վտարեցին վերջին 250 հազար ադրբեջանցիներին:

Հիմա, եթե Երևանն ընդուներ այդ 250 հազար ադրբեջանցիներին վերադարձնալու և հավասար իրավունքներ տրամադրելու պարտավորությունը, ապա կարելի էր խոսել ազգային փոքրամասնությունների մասին օրենքի արդիականության մասին։ Հակառակ դեպքում, ազգային փոքրամասնությունների մասին օրենքի հետ կապված այս ամբողջ աղմուկը ընդամենը «պոտյոմկինյան գյուղեր» է, որի նպատակը հայկական բազմազգ պետության խաբուսիկություն ստեղծելն է։ Եվ եվրոպական կառույցներն ամեն ինչ անում են այս կեղծիքում Երևանին օգնելու համար։ Այստեղ երկակի ստանդարտների բացահայտ դրսևորում կա։ Հենց վտարված հարյուր հազարավոր ադրբեջանցիների իրավունքներով է պետք սկսել Հայաստանում ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների մասին ցանկացած խոսակցություն։ Սակայն արևմտյան կառույցները ոչ միայն դա չեն անում, այլև համարձակվում են բարձրացնել Ադրբեջանից իբր վտարված ղարաբաղցի հայերի հարցը։

Ի դեպ, մի հետաքրքիր պահ. «Ժողովրդավարություն՝ իրավունքի միջոցով» եվրոպական հանձնաժողովը, որն ավելի հայտնի է քաղաքի անվանումով, որտեղ հավաքվում է որպես Վենետիկի հանձնաժողով, ստեղծվել է Եվրոպայի խորհրդի 18 անդամ երկրների կողմից՝ 1990 թ. Բեռլինի պատի տապալումից անմիջապես հետո։ Հանձնաժողովը առանցքային դեր է խաղացել Արևելյան Եվրոպայի երկրների կողմից եվրոպական սահմանադրական ժառանգության չափանիշներին համապատասխանող սահմանադրությունների ընդունման գործում:

Լավ կլիներ, որ այս հանձնաժողովը ստանձներ իր սկզբնական պարտականությունները և ստիպեր Հայաստանին իրականացնել սահմանադրական բարեփոխումներ, որոնք վերջ կդնեին օրենսդրականորեն ձևակերպված՝ Ադրբեջանի դեմ տարածքային պահանջներին։ Հենց այս քայլով էլ պետք է սկսվի Հայաստանի առողջացման երկար ճանապարհը, ինչը անխուսափելիորեն կհանգեցնի ոչ միայն ազգային փոքրամասնությունների հազվագյուտ ներկայացուցիչների, այլև հենց հայերի վիճակի իրական բարելավմանը։