«Հնարավոր է հայկական ահաբեկչության նոր ալիք Բաքվի և նրա դաշնակիցների դեմ» Իսակն և Զոլոտուխինը՝ Caliber.Az կայքում

Սեպտեմբերի 28-ին տեղի ունեցավ աննախադեպ իրադարձություն հետխորհրդային տարածքում, իսկ միգուցե նաև ողջ աշխարհում։ Պատմության մեջ առաջին անգամ անջատողական իմաստի անօրինական կազմավորումը հայտարարել է ինքնալուծարման մասին։ Ուշագրավ է, թե ստեղծված նախադեպը ինչպի՞սի նշանակություն կունենա անջատողականությամբ տառապող մյուս երկրների համար։ Արդյո՞ք Ադրբեջանի օրինակը կարող է ապագայում ինչ-որ կերպ ծառայել նրանց։ Այստեղ, իհարկե, խոսքը գնում է Մոլդովայի (Մերձդնեստր), Ուկրաինայի (Ղրիմ, Դոնբաս), Վրաստանի (Աբխազիա, Հարավային Օսիա) մասին։

Caliber.Az-ի այս հարցերին պատասխանել են օտարերկրյա փորձագետները:

Մոլդովա-ռումինական քաղաքական վերլուծաբան Միխայ Իսակը հայտարարել է, որ Ադրբեջանի ԶՈՒ-ի հաջող գործողությունները ապացուցեցին, որ անջատողականությանը հաղթել և կարգուկանոն հաստատելը հնարավոր է։

«Լղհ»-ի կազմալուծմանը ուշադրությամբ հետևում էին ոչ միայն սահմանադրական իշխանությունները, այլ նաև անջատողական վարչակարգերը Մերձդնեստրում, Հարավային Օսիայում և Աբխազիայում։ Ցավոք, ազգային վերաինտեգրման ճանապարհն ավելի դժվար է Մոլդովայի Հանրապետության և Վրաստանի համար՝ իրենց հատուկ աշխարհագրության և ներքաղաքական անկարգությունների պատճառով։ Բաքվի իշխանությունները շարունակում են ազգային և միջազգային օրակարգի կենտրոնում պահել ազգային վերաինտեգրման հարցը, և իրենց աշխարհաքաղաքական խելացի քայլերի շնորհիվ հասնում են իրենց նպատակներին։ Այս քաղաքականությունը հանգեցրեց ինչպես քաղաքական, այնպես էլ ռազմական միջազգային գործնական հարաբերությունների և այսօր ոչ ոք չի վիճարկում Ադրբեջանի իրավունքը Ղարաբաղն ազատագրելու մեջ։ Ցավոք, ինչպես Վրաստանում, այնպես էլ Մոլդովայում ներքաղաքական իրավիճակն այնպիսին է, որ իշխանությունները պատրաստ չեն դիմել նույն միջոցների՝ հիմնականում անջատողական տարածքներում ռուսական ռազմական ներկայության, ինչպես էլ ներքաղաքական տարաձայնությունների պատճառով։ Այս պետությունների քաղաքական կյանքում Ռուսաստանի մշտական մասնակցության պատճառով նրանց համար անհնար է իրենց հասարակություններում այդ խնդրի լուծման առնչությամբ ամուր կոնսենսուս ձևավորել։ Սակայն ռազմական լուծումն անիրագործելի է և սահմանադրորեն անցանկալի է Մոլդովայի Հանրապետության և Վրաստանի իշխանությունների համար։ Երկու երկրներն էլ շահագրգռված են՝ անջատողական տարածքներից բնակչության ներգրավման համար տնտեսական և սոցիալական քաղաքականության օգտագործման մեջ։ Այդ մասին միշտ հայտարարել են Մոլդովայի ու Վրաստանի ղեկավարները»,- ասել է մոլդովա-ռումինացի քաղաքագետը։

Նրա խոսքով, Ուկրաինան ակտիվորեն ներգրավված է Ռուսաստանի դեմ պաշտպանական պատերազմի մեջ, և Ղարաբաղի ազատագրման մոդելը լայնորեն ուսումնասիրվում է ուկրաինացի փորձագետների և քաղաքական գործիչների կողմից։

«Ուկրաինական լրատվամիջոցները լայնորեն լուսաբանում են Ղարաբաղի ազատագրումը և դա որպես օրինակ են բերում Ուկրաինայի համար։ Կիևը ակտիվորեն ուսումնասիրում է ղարաբաղյան հարցի լուծման համար կիրառված Ադրբեջանի ռազմական տակտիկան և քաղաքական ռազմավարությունը։ Այն, թե ինչպես է Բաքվին հաջողվել վերակազմավորել իր բանակը՝ նույնպես ուսումնասիրել են բոլոր հիմնական տերությունների բազմաթիվ ռազմական ղեկավարները, իսկ տեղական բնույթի հակաահաբեկչական միջոցառումները դեռևս կհայտնվեն դասագրքերում։ Այժմ աշխարհը հետևում է, թե Բաքուն ինչպես է վերաինտեգրելու տարածքը և Ադրբեջանի իրավասության տակ մնալ ցանկացող տեղի բնակչությանը։

Եվս մեկ հարց, որը հետաքրքրություն է ներկայացնում շատ երկրների համար՝ հանդիսանում է հարկադիր տեղահանված ադրբեջանցիների վերաբնակեցումը, քանի որ Բաքուն նրանց բարեկեցությունը պահովելու համար կիրառում է որոշակի նոր քաղաքական, տնտեսական և սոցիալական ռազմավարություններ։ Սա տարածաշրջանի մյուս երկրներին, հատկապես Ուկրաինային կօգնի վերաինտեգրել ազատագրված տարածքները և այնտեղից միլիոնավոր վերաբնակեցվածներին։

Անշուշտ, քարոզչությունը դրանում իր դերն է խաղում, և, ցավոք, Բաքվի կողմից հայերին ուղղված ցանկացած խաղաղության առաջարկը կենթարկվի պատերազմ հրահրող լրատվամիջոցների հարձակմանը։

Մեկ այլ հավանականությունն է՝ Ադրբեջանի և նրա դաշնակիցների դեմ հայկական ահաբեկչության նոր ալիքի աճը, որը շատ նման է ԱՍԱԼԱ-ի արածին: Բայց կհուսանք, որ դա տեղի չի ունենա և Ղարաբաղում մեկընդմիշտ խաղաղություն կգա»,- նշել է Մ. Իսակը։

Իր հերթին, Ուկրաինայի տեղեկատվական քաղաքականության նախկին փոխնախարար, Հետտեղեկատվական հասարակության ինստիտուտի տնօրեն, Կիև-Մոհիլա ակադեմիայի դասախոս Դմիտրո Զոլոտուխինը հայտարարել է, որ, ամեն կասկածից վեր է, որ Ադրբեջանի համար սա պատմական հաղթանակ է։

«Ինձ թվում է, որ աշխարհում քիչ մարդիկ էին սպասում նման արդյունքի, երբ բարդ աշխարհաքաղաքական խնդիրը հաջողվեց լուծել երևակայելի հեշտությամբ։ Այնուամենայնիվ, եկեք անկեղծ լինենք, սա պարզապես արտաքին երևակայություն է: Այս արդյունքի հետևում կանգնած է ոչ միայն Ադրբեջանի Զինված ուժերի վճռականությունն ու ուժը, այնպես էլ ժողովրդի աջակցությունն ու դիվանագետների և հետախուզական ծառայությունների շուրջօրյա աշխատանքը։ Նման արդյունքը հանդիսանում է նաև աշխարհաքաղաքական որոշումների հետևանք, որոնցում շատ աշխույժ և ակտիվ մասնակցություն ունեցավ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը, ում ելույթը Ուկրաինայում ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում շատ ուշադիր լսեցին։

Ես կցանկանայի Ադրբեջանի ժողովրդին շնորհավորել երկար սպասված խաղաղության սկզբի կապակցությամբ և մաղթել բացարձակապես բոլոր այն խնդիրների շուտուփույթ լուծում, որոնք դժվարացրել են Ղարաբաղում մարդկանց կյանքը»,- ասում է Զոլոտուխինը։

Բայց, միևնույն ժամանակ, նա ընդգծել է, որ Ուկրաինայում պատերազմն ունի ավարտվելու շանս միայն այն ժամանակ, երբ կկայացվեն համապատասխան աշխարհաքաղաքական որոշումներ, որոնց թիկունքում կկանգնեն պատմության ընթացքի համար պատասխանատվություն ստանձած ազդեցիկ քաղաքական գործիչներ։

«Առայժմ այս առումով Ուկրաինայում իրավիճակի վերաբերյալ կանխատեսումները բավականին հոռետեսական են։ Երբ նույն աշխարհաքաղաքական որոշումն ընդունվի Ուկրաինայի նկատմամբ, իսկ իրադարձությունների վերաբերյալ Փարիզի տեսակետը անտեսվի ճիշտ այնպես, ինչպես Կրեմլի տեսակետը՝ ապա կդադարի ոչ միայն պատերազմը Ուկրաինայում։ Սա միանվագ կլուծի և՛ Մերձդնեստրի, և՛Աբխազիայի, և՛ այսպես կոչված Հարավային Օսիայի բոլոր հարցերը»,- եզրափակել է ուկրաինացի փորձագետը։