«Հայաստանը արդեն սկսել էր դեպի ինքնաոչնչացման ճանապարհը...»
Ռուսաստանի Դաշնության պետական խորհրդատուն՝ Caliber.Az կայքում

Հարցազրույց  03 Հունիսի 2022 - 16:25

Քաղաքական գիտությունների դոկտոր, ՌԴ առաջին կագի պետական խորհրդական, «Արևելյան վեկտոր» խորհրդատվական կենտրոնի տնօրեն Տատյանա Պոլոսկովան Caliber.Az-ի հետ հարցազրույցում մեկնաբանել է Հայաստանում քաղաքական իրավիճակը, որը ներկայումս պայմանավորված է ընդդիմության կողմից, Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիր կնքելու մտադրության համար Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականի պահանջով բողոքի ակցիաներով։

—Տատյանա Վիկտորովնա, հաշվի առնելով Երևանում իշխանությունների գործողություններով դժգոհությամբ ծագած զանգվածային ակցիաները՝ Ձեր կարծիքով, արդյո՞ք Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ՌԴ-ի ու Եվրոպայի միջնորդությամբ բանակցությունները տեսանելի ապագայում կհանգեն երկու երկրների միջև հարաբերությունների նորմալացմանը։

—Հայաստանի նախագահ Վահագն Խաչատրյանը հայտարարել է, որ լավատեսությամբ է նայում հայ-ադրբեջանական եկրխոսության հեռանկարներին։ Ես այդ լավատեսությունը չեմ կիսում։ Բառացիօրեն այս օրերին Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարը Ադրբեջանի ԶԼՄ-ներին մեղադրել է «ռազմատենչ հռետորաբանության» մեջ։ Հայաստանի ղեկավարությունում և այդ երկրի քաղաքական իստեբլիշմենթում բավականին մեծ է նրանց մասնաբաժինը, ովքեր հայտարարում են, որ երբեք չեն ընդունի Ղարաբաղը Ադրբեջանին վերադարձնելու տարբերակը։

Ինչ վերաբերվում է հասարակական տրամադրությանը, ապա անմիջապես մեր աչքերի առաջ բողոքային գործողություններ են ծավալվում ոչ միայն Հայաստանի մայրաքաղաքում, այլ նույնիսկ գյուղական վայրերում։ Եթե Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների մակարդակով կա երկկողմ հարաբերությունների զարգացման մի շարք առանցքային հարցերով փոխըմբռնում, ապա քաղաքացիական հասարակության մակարդակով պահպանվում է կոշտ հռետորաբանություն։ Իսկ այդ գործընթացում առանց ոչ միայն էլիտաների, այլ նաև ժողովրդական լայն զանգվածների ներգրավմամբ անհնար է հասնել իրական նորմալացման։

Միջնորդային ջանքերի առնչությամբ կարող եմ ասել, որ դա, անշուշտ, կարևոր գործոն է։ Բայց տնտեսական և հումանիտար աղետի ֆոնին, որը ծագել է Ուկրաինայում «հատուկ գործողություններով», որի հետևանքով տեղի ունեցավ աշխարհի պառակտում և Ռուսաստանի նկատմամբ ծանր պատժամիջոցների կիրառումը՝ Հարավային Կովկասի թեման երկրորդ պլան է մղվել։ Այո և հենց «Ռուսաստանը-միջնորդ» բառակապակցությունը աշխարհում շատերի մոտ հեգնական ժպիտ է առաջացնում։ Ինչպես նաև խաղաղապահների ներկայությունը Ղարաբաղի մարզում։

—Փողոցային բողոքի ակցիաները և ռևանշիստական տրամադրությունները կարող են արդյո՞ք Հայաստանում հանգեցնել իշխանափոխության։

—Կարող են, բայց Հայաստանը դեռ դրանցից առաջ էր սկսել դեպի ինքնաոչնչացման ճանապարհը։ Բնակչությունը հեռանում է, ինչպես միգրանտներն են ասում, «սառը Սևանից դեպի Ատլանտյան օվկիանոսի տաք ջրեր»։ Հայկական սփյուռքը հիասթափված է պաշտոնական Երևանից և այլևս չի ցանկանում հսկայական սուբսիդիաներ հատկացնել, որոնք երեխաներին օգնելու փոխարեն ծախսվում են երևանյան էլիտայի շքեղ մեքենաների ու վիլլաների վրա։ Փորձագետների գնահատմամբ, վերջին տարիներին ԱՄՆ-ում ադրբեջանական սփյուռքի ներուժը զգալիորեն ուժեղացել է։ Թուրքականի հետ միության մեջ նա արդեն ըստ ներուժի ոչ մի բանով չի զիջում հայկականին։ Իսկ Ռուսաստանի հայերի մոտ գնալով ավելի են բարձրաձայն հնչում նրանց ձայները, ովքեր Հայաստանը անվանում են «չկայացած նախագիծ»։ Ռևանշիստական տրամադրությունները ոչ միայն արձագանք են պարտված պատերազմին, այլ նաև նրան, որ 30 տարվա ընթացքում չհաջողվեց ստեղծել իսկապես անկախ, տնտեսապես ուժեղ պետություն։ Սա հոգեվարք է: Եվ եթե հայ հասարակությունը շարունակի գնալ այս ճանապարհով, ապա այդ երկիրը կվերանա աշխարհի քարտեզից։

—Բաքվի հինգ հիմնարար առաջարկներ։ Դրանք արդյո՞ք կիրականացվեն հայկական կողմից։

—Հայկական լրատվամիջոցները և մի շարք քաղաքական գործիչներ այս հարցին տալիս են ուրիշ մեկնաբանություն։ «Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության կողմից հայ ժողովրդի թիկունքում կատարվում է ստոր, ապազգային և հակապետական գործարք»,- այսպես է հայտարարել երկրի Հանրապետական կուսակցության փոխնախագահ Արմեն Աշոտյանը։ Հայաստանի իշխանությունները ընդդիմության կողմից մեղադրվում են նրանում, որ թաքցնում են Երևանի վեց առաջարկների բովանդակությունը և այլն։ Իսկ երբ այդ առաջարկները հայտնվեցին հանրային տարածքում, ապա պարզ դարձավ, որ պաշտոնական Երևանը շարունակում է խաղաղ պայմանագրի ստորագրումը ձգձգելու ծիծաղելի խաղը։ Նա դիմում է լիակատար քաղաքական անզորություն դրսևորած Մինսկի խմբին և փորձում է ընթացքում փոխել կոշիկները։ Մենք ականատես ենք հայաստանյան վերնախավի զգալի մասի կողմից բանակցային գործընթացի սաբոտաժին։ Իսկ ցանկացած խաղաղ կարգավորման դեպքում կարևոր է ոչ այնքան պայմանագրի ստորագրման փաստը, որքան դրա իրականացման ուղղությամբ քայլերը։

—Ինչո՞ւ Փաշինյանը չի կանխում հայ զինվորականների կողմից ադրբեջանական բանակի դիրքերի ամենօրյա գնդակոծումները։

—Փաշինյանը ձգտում է պահպանել ոչ միայն իշխանությունը։ Սա արդեն անցած փուլ է։ Որը անցավ առանց մեծ հաջողությունների: Խոսքը ընդդիմադիր ուժերի իշխանության գալու դեպքում ազատության պահպանման մասին է։ Եվ, հնարավոր է, կյանքի, եթե բողոքի ակցիաները ստանան զանգվածային և տարերային բնույթ։ Նման նախադեպեր պատմության մեջ եղել են։ Հունիսի 1-ին Երևանում 2020 թվականի ղարաբաղյան պատերազմում զոհվածների հարազատները բողոքի ակցիա են անցկացրել քննչական կոմիտեի շենքի դիմաց՝ պահանջելով քրեական պատասխանատվության ենթարկել Փաշինյանին։ Մանրու՞ք է։ Բայց ջուրը քար է ծակում։ Իսկ Փաշինյանը բոլորովին էլ «ժողովրդական սիրելի» և առավել ևս «ժողովրդական ամբիոն» չէ։ Որպես վարչապետ Փաշինյանը ակնհայտորեն չի վերահսկում հայկական պետությունում գործընթացները, նույնիսկ առանցքային կետերում։ Նա ուժային կառույցներում չունի աջակցության լուրջ խումբ, էլ չեմ խոսում «վարչապետ Փաշինյանի բարեկամների» միջազգային միավորման առկայության մասին։ Նա յուրովի ողբերգական կերպար է։ Եվ, որքան էլ տարօրինակ է, Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների զարգացումն ու ամրապնդումը, Թուրքիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների վերականգնումը կարող են ամրապնդել Փաշինյանի դիրքերը։ Բայց այս քայլերին էլ նա լիովին չի դիմում։ Չգիտեմ, արդյոք անձնական որակների պատճառով, թե արտաքին ուժերի ճնշման տակ։

—Այսպիսով այնուամենայնիվ, Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հաշտության պայմանագիր կկնքվի՞։

—Երբևիցէ այո, կլինի: Բայց ես չեմ կարծում, որ մոտ ժամանակում ...

—Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում այս պահին Մոսկվայի դիրքորոշումը Բաքվի և Երևանի նկատմամբ։ Ո՞ր գործոններն են նյարդայնացնում Ռուսաստանին։

—Այո, Ռուսաստանը հիմա Բաքվի ու Երևանի համար ժամանակ չունի: Ուկրաինայում բլից-կրիգը չստացվեց, պատժամիջոցները ցավոտ հարվածում են ռուսական տնտեսությանը և հասարակ ռուսների կյանքին... Հասարակության բարոյական վիճակը, հասկանալի է, ամենախանդունը չէ։ Շարքային ռուսները, իհարկե, հիմա հաստատ Հարավային Կովկասի համար ժամանակ չունեն: Եվ ոչ միայն շարքայինները։ Հնարավոր է, շուտով Կենտրոնական Ասիան նույնպես կբռնկվի՝ իրավիճակն այնտեղ բարդ է։ Բայց այդ դիտարկումներով ես կկիսվեմ մի քանի ամսից, երբ ավարտեմ մոնիտորինգը Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանում։ Ինչով ես այժմ զբաղված եմ։ Իսկ Կրեմլին հիմա շատ բան է նյարդայնացնում։ Գնալով ավելի է ընկալվում, որպես հայտնություն։ Այդպես է միշտ լինում, երբ ենթակաները ձգտում են հաճոյանալ իշխանություններին, այլ ոչ թե ցույց տալ տեղի ունեցողի իրական պատկերը։ Հասնում է ճշմարտության պահը։ Ափսոս, որ թանկ գնով:

—Ինչպիսի՞ն է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հավանականությունը։

—Կարծում եմ, շատ մեծ է։ Հայերը դարեր շարունակ ապրել են Թուրքիայում և մինչև այժմ ապրում են այնտեղ։ Ընդ որում, բավականին ամուր դիրքեր են զբաղեցնում ոչ միայն տնտեսության, այլև քաղաքականության մեջ։ Ցավոք, Ռուսաստանում թուրք հասարակության կյանքի այս կողմի մասին քիչ բան է հայտնի։ Ինչպես նաև Երևանով մայրաքաղաքով Հայաստանի ստեղծման իրական պատմության մասին,այն մասին, թե երկրի տարածքների ձևավորման գործում ինչպիսի դեր են խաղացել քաղաքական խաղերը։ Ո՞ւմ էր ձեռնտու օգտագործելով հայկական գործոնը հրկիզել Օսմանյան կայսրությունը, և ինչ նպատակներով։ Եթե չլինեին նշված քաղաքական խաղերը և դաշնակցական սադրանքները, ապա հայերը այդպես էլ կապրեին Թուրքիայում։ Մյուս ժողովուրդների հետ խաղաղության մեջ։ Այնպես որ, լուրջ խոչընդոտներ չեմ տեսնում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման համար։ Առավել ևս, չնայած սահմանի փակմանը, Հայաստանի և Թուրքիայի ժողովուրդների միջև շփումները չեն դադարել։ Բայց սա առանձին և մեծ թեմա է։

Caliber.Az

Դիտումներ: 180