«Մենք փորձ ունենք պատերազմ վարելու, իսկ հիմա՝ խաղաղության հասնելու» Ալիևի հարցազրույցը «Ալ Արաբիա» հեռուստաալիքին / ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ

Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևը հարցազրույց է տվել Սաուդյան Արաբիայի «Ալ Արաբիա» հեռուստաալիքին։

AZERTAC-ի փոխանցմամբ՝ պետության ղեկավարի հարցազրույցը նույն ալիքով ցուցադրվել է օգոստոսի 26-ին։

Caliber.Az-ը ընթերցողների ուշադրությանն է ներկայացնում այս հարցազրույցից հատվածներ։

Թղթակից. «Ալ Արաբիա» հեռուստաալիքի սիրելի հեռուստադիտողներ, ողջունում ենք ձեզ Ադրբեջանի Հանրապետության մայրաքաղաքից՝ գեղեցիկ Բաքվից։ Այսօր ես բացառիկ հարցազրույց կվերցնեմ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևից։ Այս հանդիպումը տեղի է ունենում ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի աջակցությամբ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև համաձայնագրի ստորագրումից հետո։ Այսօր մենք ապրում ենք այս պատմական օրերը և կքննարկենք կոնկրետ այս հարցը։ Միաժամանակ կխոսենք Ադրբեջանի դերի մասին Արևելքի և Արևմուտքի միջև։ Նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ կքննարկենք նաև Ադրբեջանի դերը Հարավային Կովկասում։

Պարոն նախագահ, բարի գալուստ «Ալ Արաբիա» հեռուստաալիք։

Նախագահ Իլհամ Ալիև. Շատ ուրախ եմ Ձեզ տեսնելու համար։ Բարի գալուստ Ադրբեջան։

Թղթակից. Շնորհակալություն, պարոն նախագահ, Ձեր թույլտվությամբ, այժմ կցանկանայի անդրադառնալ պատմական համաձայնագրին, որը ստորագրվեց Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև Դոնալդ Թրամփի միջնորդական ջանքերով։ Կցանկանայի իմանալ Ձեր ընդհանուր տպավորությունները այս համաձայնագրի վերաբերյալ։ Ի՞նչ կարող ենք ակնկալել հաջորդիվ։

Նախագահ Իլհամ Ալիև. Կարծում եմ, որ օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում տեղի ունեցածը փաստորեն առճակատման ավարտն է և փակուղուց դուրս գալու ելքը։ Մենք երկար ժամանակ պատերազմել ենք Հայաստանի հետ։ Հենց Հայաստանն էր, որ 1990-ականների սկզբին օկուպացրել էր ադրբեջանական տարածքները։ Եվ այդ ժամանակ Ադրբեջանը շատ թույլ էր։ Մենք բանակ չունեինք, մինչդեռ Հայաստանն ուներ կողմնակիցներ արտասահմանում, որոնք աջակցում էին նրան ադրբեջանական տարածքները օկուպացնելու հարցում։

Այսպիսով, մեր տարածքների գրեթե 20 տոկոսը օկուպացված էր Հայաստանի կողմից, և մենք ունեինք մեկ միլիոն փախստական և ներքին տեղահանված։ Այն ժամանակ սա մեկ շնչի հաշվով ամենաբարձր ցուցանիշներից մեկն էր, հաշվի առնելով, որ Ադրբեջանի բնակչությունը ութ միլիոն մարդ էր։ Այսինքն՝ մեկ միլիոն մարդ անօթևան մնաց։

Առաջին Ղարաբաղյան պատերազմն ավարտվեց 1994 թվականին հրադադարով, և մենք մտանք անվերջ և, ինչպես տեսանք, ապարդյուն բանակցությունների փուլ, որը տևեց մինչև 2020 թվականը, երբ սկսվեց Երկրորդ Ղարաբաղյան պատերազմը, և մենք ազատագրեցինք մեր միջազգայնորեն ճանաչված տարածքները։

Գրեթե հինգ տարի առաջ՝ 44-օրյա Հայրենական պատերազմի ժամանակ, Ադրբեջանը վերականգնեց արդարությունը, միջազգային իրավունքը և սեփական արժանապատվությունը՝ վերադարձնելով իր հողերը։ Դրանից հետո գործընթացում որոշակի վակուում առաջացավ, քանի որ միջնորդները չգիտեին, թե ինչ անել հաջորդիվ։ Եվ կրկին, հենց Ադրբեջանն էր, որ առաջարկեց Հայաստանի հետ խաղաղության գործընթաց սկսել։ Կրկնում եմ՝ մենք էինք, որ նախաձեռնեցինք բանակցային ձևաչափը։ Մենք նաև ներկայացրեցինք խաղաղության համաձայնագրի նախագիծը։ Փաստորեն, օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում նախաստորագրված փաստաթուղթը հիմնված է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև միջպետական հարաբերությունների կարգավորման տեսլականի ադրբեջանական տարբերակի վրա։

Ինչպես արդեն ասացի, բանակցությունները տևեցին մի քանի տարի և ավարտվեցին Վաշինգտոնում՝ նախագահ Թրամփի և նրա թիմի ակտիվ աջակցությամբ։ Կարծում եմ, որ սա իսկապես հակամարտության ավարտն է, պատերազմի ավարտը։ Ձևականորեն խաղաղության համաձայնագիրը չստորագրվեց մեկ կոնկրետ պատճառով. Հայաստանի Սահմանադրությունում դեռևս կա մի դրույթ, որը կասկածի տակ է դնում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը։

Որքան հասկանում ենք, նրանք կկատարեն փոփոխություն։ Եվ հենց որ այս սահմանադրական փոփոխությունը տեղի ունենա, հենց որ Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային պահանջները վերացվեն, կստորագրվի պաշտոնական խաղաղության համաձայնագիր։

Բայց այն փաստը, որ Ադրբեջանն ու Հայաստանը նախաստորագրեցին այս փաստաթուղթը Սպիտակ տանը՝ նախագահ Թրամփի ներկայությամբ, արդեն նշանակում է պատերազմի ավարտ, որը ընդհատումներով տևել է ավելի քան երեսուն տարի։ Սա բացում է բոլորովին նոր հնարավորություններ Հարավային Կովկասի տարածաշրջանի և Կենտրոնական Ասիայի ու Մերձավոր Արևելքի ավելի լայն տարածաշրջանի համար։

Թղթակից. Մենք հասկանում ենք, որ Ձեր ղեկավարությամբ Ադրբեջանը կարևոր դեր է խաղում այս միջնորդության մեջ։ Իսկ ի՞նչ կասեք Թուրքիայի և Իսրայելի, այս երկրների միջև Ձեր միջնորդության մասին։ Դուք գիտեք քրդական հարցի մասին, որը մտահոգիչ է Թուրքիայի համար։ Ի՞նչ կարող եք ասել Իսրայելի և Թուրքիայի միջև ներկայիս միջնորդության մասին։

Նախագահ Իլհամ Ալիև. Մենք փորձում ենք օգտակար լինել, երբ տեսնում ենք, որ կա կարգավորման հնարավորություն։ Եվ Թուրքիայի և Իսրայելի միջև հարաբերությունների կարգավորման առաջին փուլում Ադրբեջանի դերը գնահատվեց երկու երկրների կողմից։ Ինչպես գիտեք, տեղի ունեցավ Իսրայելի նախագահ Իսահակ Հերցոգի այցը Թուրքիա։ Մենք ուրախ էինք, որ երկու երկրները գտնում են շփման կետեր։ Այժմ Թուրքիայի և Իսրայելի միջև հարաբերությունները ավելի լարված են, քան երբևէ։ Այնպես որ, եթե մեզ խնդրեն միանալ, մենք դա կանենք։ Եթե ոչ՝ մենք կփորձենք ձեռնարկել որոշ ոչ այնքան հրապարակային դիվանագիտական ջանքեր՝ ընդհանուր լեզու գտնելուն օգնելու համար, քանի որ կարևորագույն խնդիրը անվտանգությունն ու պաշտպանվածությունն ապահովելն է։ Մենք շատ լավ գիտենք անվտանգության գինը։ Մենք ավելի քան երեսուն տարի գտնվել ենք պատերազմական վիճակում՝ դրա տարբեր ձևերով։ Դա ամբողջությամբ զբաղեցնում է քո մտքերը։ Ինձ համար՝ որպես նախագահի, պաշտոնը ստանձնելուց մինչև Ղարաբաղի ազատագրումը՝ տասնյոթ տարի շարունակ, սա առաջին, երկրորդ, տասներորդ հարցերն էր... Ես օր ու գիշեր զբաղված էի միայն մեկ մտքով։ Եվ, իհարկե, դա շեղում էր ոչ միայն ինձ, այլև իմ ամբողջ թիմին շատ այլ գործերից, որոնք կարող էին արվել, գուցե, ավելի արագ և արդյունավետ։ Հետևաբար, ցանկացած պոտենցիալ սպառնալիք, ֆիզիկական բախման ցանկացած, նույնիսկ ենթադրական սպառնալիք, սկզբունքորեն վնասակար է։ Այն վնասում է մարդկանց, երկրներին, տնտեսություններին, նրանց վարկային վարկանիշին և մնացած ամեն ինչին։ Հետևաբար, մենք փորձում ենք օգնել՝ հիմնվելով մեր փորձի վրա։ Մենք ունեցել ենք օկուպացիայի տակ գտնվելու փորձ։ Մենք ունենք հաղթանակած երկրի փորձ։ Մենք ունենք պատերազմ մղելու փորձ, իսկ հիմա ունենք խաղաղության հասնելու փորձ։ Մենք գիտենք, թե ինչպես դա անել։ Եվ մեր բազմակողմանի արտաքին քաղաքականությունը թույլ է տալիս նաև Ադրբեջանին լինել իրադարձությունների կենտրոնում։ Այսօր շատ չեն երկրները, որոնք կարող են իսկապես անկեղծորեն խոսել նրանց հետ, ովքեր գտնվում են դժվարին իրավիճակում։ Հետևաբար, մենք պատրաստ ենք դա անել։ Մենք հուսով ենք, որ դա կաշխատի։ Բայց, իհարկե, մենք չենք ուզում մեզ որևէ մեկին պարտադրել։ Մենք պարզապես անում ենք այն, ինչ անհրաժեշտ է, երբ մեզ խնդրում են դա անել։