Policy Options Politiques: Հայաստանին չմտածված աջակցությունը կարող է վնասել Կանադային

Կանադայում հայկական սփյուռքի ակտիվիստ, լրագրող Վրույր Մակալյանը հոդված է հրապարակել Policy Options Politiques ամսագրում, որում կոչ է անում Կանադայի կառավարությանը դիտարկել կոշտ միջոցներ, ընդհուպ մինչև պատժամիջոցներ Ադրբեջանի կառավարության ղեկավարների նկատմամբ՝ «իրավունքները խախտելու համար։ 2020 թվականի պատերազմից և հայ ռազմագերիների (դիվերսանտների - խմբ.) նկատմամբ անմարդկային վերաբերմունքից հետո տարածաշրջանի հայերի մասին»:

Սակայն Կանադայում ադրբեջանական համայնքի ներկայացուցիչ Անար Ջահանգիրլին նույն հրապարակման մեջ կտրուկ պատասխանել է Մակալյանին՝ պահանջելով Կանադայի քաղաքացիներին չմոլորեցնել հայ-ադրբեջանական հակամարտության պատճառների մասին և զգուշացնելով երկրի իշխանություններին, որ որոշակի շահագրգիռ անձանց փորձերը. ազդել Կանադայի քաղաքականության վրա՝ հօգուտ այս կամ այն կողմի, վնաս է հասցնում նրա իմիջին աշխարհում։

Բացի այդ, Ա.Ջահանգիրլին ամսագրի ընթերցողներին հակիրճ, բայց բոլոր հիմնական առումներով պատմել է, թե ինչպես է 30 տարի առաջ Հայաստանը ներխուժել և օկուպացրել Ադրբեջանի տարածքի մի մասը՝ իր էթնիկ եղբայրներին պաշտպանելու պատրվակով։ Փաստարկ, որը շատ է հիշեցնում Ռուսաստանի կողմից Ուկրաինա իր ներխուժման և վայրագությունների ներկայիս հիմնավորումը էթնիկ ռուսների իրավունքները պաշտպանելու ենթադրյալ անհրաժեշտությամբ:

Ադրբեջանցի ակտիվիստի հրապարակման մեջ թվարկված իրադարձությունները, ասես, ընտրովի, բայց շատ բացահայտող պատկերներ են հայ-ադրբեջանական հակամարտության մասին։ Դրանց մեծ մասը վերաբերում է 2020 թվականի Ղարաբաղյան Երկրորդ պատերազմի ժամանակաշրջանին, որը նշանավորվեց Ադրբեջանի վճռական հաղթանակով և նրա տարածքային ամբողջականության վերականգնմամբ։

Հոդվածում չի նշվում այն դրվագներից ու պատճառներից շատերը, որոնք հանգեցրել են նրան, որ Հայաստանը երեք տասնամյակ հրաժարվեց լքել Ադրբեջանի ինքնիշխան տարածքը։ Ջահանգիրլին, սակայն, նշել է, որ այդ օկուպացիան բազմիցս դատապարտվել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի և բազմաթիվ երկրների կողմից, և որ, ինչպես Ուկրաինայի դեպքում, 1990-ականներին, Ղարաբաղից և նրա շրջակայքի յոթ շրջաններից գրեթե մեկ միլիոն ադրբեջանցի խաղաղ բնակիչներ վտարվեցին իրենց հարազատ վայրերից և փախստական դարձան:

Ի տարբերություն ադրբեջանցի ակտիվիստի՝ Վրույր Մակալյանի փաստարկները ոչ մի բանի վրա չէին հիմնված, մկրում էին կողմնակալ բնույթ՝ հստակ ազգայնական համով։

Մասնավորապես, հայ լրագրողը չկարողացավ բերել Ղարաբաղում Ադրբեջանի կողմից ազատագրվելուց հետո իր ցեղակիցների նկատմամբ իրականացված ճնշումների ոչ մի կոնկրետ օրինակ։ Սակայն Ջահանգիրլին ներկայացրել է լուսանկարչական փաստաթղթեր, որոնք ցույց են տալիս, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը բազմիցս հայտարարել է, որ իր երկրում հայերի իրավունքները պաշտպանվելու են, ճիշտ այնպես, ինչպես բոլոր մյուս էթնիկ խմբերի իրավունքները այնպիսի բազմազգ և բազմադավան երկրում, ինչպիսին Ադրբեջանը է:

Իսկ հետո Կանադայում ադրբեջանական սփյուռքի ներկայացուցիչը հարցրեց իր հակառակորդին, թե ինչու նա կոչ չի արել պատժել Ղարաբաղյան Առաջին պատերազմի և օկուպացիայի տարիներին ռազմական հանցագործություններ կատարած հայերին, այդ թվում՝ Խոջալու քաղաքում 613 ադրբեջանցի քաղաքացիների սպանությանը։ 1992 թվականին։ Ինչո՞ւ, հարցնում է Ջահանգիրլին, Մակալյանը չի պահանջում պատասխանատվության ենթարկել Հայաստանի նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանին, ով ֆաշիստական ցինիզմով հայտարարեցլ է. «Մինչ Խոջալուն ադրբեջանցիները մտածում էին, որ կարող են կատակել մեզ հետ, կարծում էին, որ հայերը մարդիկ են, ովքեր երբեք չեն կարողանա ձեռք բարձրացնել խաղաղ բնակչության վրա։ Մենք պետք է վերջ տայինք այս ամենին։ Եվ դա տեղի ունեցավ»: Եվ պետք է ասեմ, որ Կանադայի կառավարությունը, ինչպես և շատ այլ երկրների ղեկավարությունը, հետագայում պաշտոնապես Խոջալուի խաղաղ բնակչության ոչնչացումը կոտորած և սարսափելի ողբերգություն անվանեց։

Մակալյանը նաև պնդել է. «ՄԱԿ-ի փորձագետները կոչ են արել ազատ արձակել բոլոր բանտարկյալներին 2021 թվականի փետրվարին։ Բայց Կանադան, ելնելով դիվանագիտական չեզոքությունից, տարբերություն չդրեց «մի բուռ ադրբեջանցի գերիների և հարյուրավոր հայ գերիների միջև»։ Միաժամանակ նա չհստակեցրեց, որ իրական ռազմագերիները վաղուց կա՛մ պարզապես վերադարձվել են հայրենիք, կա՛մ փոխանակվել, և նրանք, ովքեր ահաբեկչական և սադրիչ նպատակներով ռազմական նպատակներ կատարելուց հետո հատել են երկրի էջը կալանի տակ են գտնվում Ադրբեջանում:

Իսկ ահա, Հայաստանը, հակադարձում է Ջահանգիրլին, ոչ միայն ոչ ոքի բաց չթողեց, այլև Ադրբեջանին նույնիսկ տեղեկատվություն չտրամադրեց 90-ականների պատերազմի ժամանակ անհայտ կորած ավելի քան 4000 ադրբեջանցիների մասին։

Այսպիսով, ամփոփում է ադրբեջանցի ակտիվիստը, թե ինչպես է Մակալյանը պատկերացնում Օտտավայի միջամտությունը հարավկովկասյան երկու երկրների միջև վեճին ոչ միայն էական ազդեցություն չի ունենա տարածաշրջանում խաղաղության հաստատման վրա, այլև կխոչընդոտի այդ գործընթացին, մինչդեռ. միևնույն ժամանակ հակասում է Կանադայի ավանդական դերին` որպես միջազգային իրավունքի ուժեղ ջատագով, ինչպես նաև ազնիվ միջնորդ և անաչառ խաղացող ամբողջ աշխարհում:

Այսօր ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչված Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը վերականգնվել է, և Ադրբեջանը և Հայաստանը հայտարարել են իրենց հանձնառությունը հնարավորինս արագ սահմանազատման և սահմանագծման մասին համաձայնագրերի ստորագրմանը։ Տարածաշրջանում տնտեսական զարգացման և համագործակցության հեռանկարները հսկայական են, ընդգծում է Ջահանգիրլին։
«Իսկ կանադացիների համար խաղաղությանը աջակցելը միակ ճանապարհն է՝ հավատարիմ մնալու իրենց պետության, իրենց ժողովրդի արժեքներին։ Ուստի Կանադան պետք է աջակցի և՛ Ադրբեջանին՝ նախկինում օկուպացված տարածքներում ականազերծման և ավերված քաղաքների ու գյուղերի վերականգնման գործում, և՛ Հայաստանին՝ տնտեսական ծանր վիճակը վերականգնելու հարցում»,- ասել է նա։

Օտտավան, գրում է ադրբեջանական սփյուռքի ներկայացուցիչը, վերջերս հայտարարեց Հայաստանում դեսպանություն բացելու մասին։ Կանադայի կառավարությունը պետք է նույնը անի Ադրբեջանի նկատմամբ և հայտարարի իր դիվանագիտական ներկայությունը Բաքվում։ Եվ հեբժնց դրանով Կանադան դրական ներդրում կունենա տարածաշրջանում երկարաժամկետ խաղաղության հաստատման և զարգացման գործում՝ լսելով երկու կողմերին։ Բայց ամենակարևորը, դաշնային կառավարությունը պետք է շարունակի ամուր կերպով պահպանել ինքնիշխան երկրների տարածքային ամբողջականությունը, որոնք զոհ են դարձել ռուսական կամ այլ ներխուժումների: Իսկ տարբեր շահագրգիռ խմբերի փորձերը՝ ազդելու Կանադայի վրա՝ ցանկացած հակամարտությունում այս կամ այն կողմ բռնելու համար, վնասում են երկրի հեղինակությանը: Եվ քանի որ Կանադայում քաղաքականությունը և ֆավորիտիզմը երբեմն ենթարկվում են սփյուռքի ազդեցությանը, սա պոտենցիալ ռիսկ է պարունակում: