Ադրբեջանը Հայաստանից փոխհատուցում է պահանջել շրջակա միջավայրի ոչնչացման համար ԱՀ ԱԳՆ հայտարարությունը

2023 թվականի հունվարի 18-ին Ադրբեջանը սկսել է առաջին միջպետական արբիտրաժային գործընթացը՝ Եվրոպայի վայրի բնության և բնական միջավայրի պաշտպանության Բեռնի կոնվենցիայի համաձայն: Այս պատմական արբիտրաժային գործը նպատակ ունի պատասխանատվության ենթարկել Հայաստանին՝ Ադրբեջանի շրջակա միջավայրի և կենսաբազմազանության լայնածավալ ոչնչացման համար՝ Ադրբեջանի միջազգայնորեն ճանաչված տարածքների շուրջ երեսուն տարի անօրինական օկուպացիայի ընթացքում:

Արտաքին գործերի նախարարությունից Caliber.Az-ին հայտնել են, որ Ադրբեջանը, որն իր տարածքներն ազատագրել է օկուպացիայից 2020 թվականին, հավաքել է Հայաստանի կողմից ադրբեջանական տարածքների ապօրինի օկուպացիայի ընթացքում շրջակա միջավայրի ոչնչացման բոլոր ապացույցները։ Հայաստանի գործողությունները լուրջ վնաս են հասցրել տարածաշրջանի բնական միջավայրին և կենդանական աշխարհին, ինչի հետևանքով սպառվել են բնական ռեսուրսները և ոչնչացվել կենսաբազմազանությունը: Հայաստանի կողմից զանգվածային անտառահատումները, ծառերի հատումը և տարածքների աղտոտումը ապօրինի շինարարությամբ և հանքարդյունաբերությամբ այն տարածքներում, որոնք մինչ օկուպացիան եղել են բնական արգելոցներ, վտանգի տակ են դրել Ադրբեջանում վայրի կենդանիների ավելի քան 500 տեսակների գոյությանը:

2022 թվականին ՄԱԿ-ի շրջակա միջավայրի ծրագիրը (UNEP) հայտարարեց, որ Հայաստանի կողմից օկուպացված Ադրբեջանի տարածքներում ոչնչացվում են «հատկապես պահպանվող և արժեքավոր անտառները»։ Հստակ ապացույցներ կան անտառահատումների ծայրահեղ աստիճանի, Գալաչայի հիդրոէլեկտրակայանի, Չարդախլիի, Լաչինի Դեմիրլի-1 հանքավայրի կառուցման համար բնակավայրերի ոչնչացման մասին։ Հայաստանի այս գործողությունները հանգեցրել են նրան, որ Հայաստանից դեպի Ադրբեջանի տարածք հոսող գետերը, այդ թվում՝ անդրսահմանային, հասել են ծայրահեղ աղտոտվածության։ 2022 թվականին UNEP-ը նաև նշել է, որ Հայաստանի լեռնահանքային արդյունաբերության զարգացումը տարածաշրջանում հանգեցրել է «ջրի, հողի, բուսական և կենդանական աշխարհի քիմիական աղտոտման», հարյուրավոր սատկած ձկներ են հայտնաբերվել Օխչուչայ գետում, իսկ մի քանի պահպանվող ձկներ և երկկենցաղները ոչնչացման վտանգի տակ են:

Ադրբեջանի ներկայացրած միջպետական հայցում ասվում է, որ, ի թիվս այլ պարտավորությունների, Հայաստանը կոպտորեն խախտել է Բեռնի կոնվենցիայից բխող իր պարտավորությունները, մասնավորապես՝ ապահովելու վայրի բուսական և կենդանական աշխարհի պահպանությունը, վերականգնումը և բարելավումը։ Ադրբեջանը կոչ է անում միջազգային հանրությանը՝ դատապարտել օկուպացիայի ժամանակաշրջանում Հայաստանի կողմից աշխարհի ամենահարուստ և կենսաբանորեն բազմազան էկոհամակարգերից մեկի ոչնչացումը։ Արբիտրաժային գործընթացի շրջանակներում Ադրբեջանը Հայաստանից պահանջում է դադարեցնել Բեռնի կոնվենցիայի խախտումը և ամբողջական փոխհատուցում վճարել Ադրբեջանին՝ օկուպացված տարածքներում շրջակա միջավայրի ոչնչացման համար։