«ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան հանուն Հայաստանի չեն կռվի Ադրբեջանի հետ» Ռազուվաևը և Տկաչենկոն՝ Caliber.Az կայքում

Երեւանը կրկին «կպել է» Մոսկվային՝ ձեռնարկելով քաղաքական իրարանցում։ Մի ամբողջ շարք հայ քաղաքական գործիչներ չափազանց կոշտ են արտահայտվել իրենց սյուզերանի մասին, իսկ վարչապետ Փաշինյանը ընդհանրապես խոստովանել է, որ երազում է արթնանալ և տեսնել, որ Ռուսաստանը պարզապես տարածաշրջանում չկա՝ որպեսզի վիրավորված կնոջ պես առավոտյան արթնանա և ընդմիշտ հեռանա։

Բնական է, Մոսկվան էլ խոսքի համար գրպան չի մտել։ Մասնավորապես, նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը հիշեցրել է, որ Ռուսաստանում ապրում են շատ հայեր, և Երևանում դա պետք է նկատի ունենան։ Իսկ ՌԴ ԱԳՆ ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան ընդհանրապես ամոթանք է տվել հայ քաղաքական գործիչներին՝ հայտարարելով, որ նրանց հռետորաբանությունը «արդեն նմանվում է կոպտության»։

Եվ սա հրապարակային մեղադրանքների ընդամենը մի մասն է, որը հնչել է Երևանի հասցեին, որը դրանով հանդերձ կարծես միտումնավոր վատթարացնում է հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ։ Ո՞ւմ կամ ինչի՞ վրա է հույսը դնում Հայաստանը՝ այդչափ կտրուկ սրելով հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ։ Այս հարցին պատասխանելու համար Caliber.Az-ի խմբագրությունը խնդրել է ռուս քաղաքագետներին։

Եվրասիայի հարցերով ռուսաստանցի փորձագետ Ալեքսանդր Ռազուվաևը հայտարարել է, որ Մոսկվայում վաղուց էին կանխատեսում Երևանի հակառուսական հարձակումները։

«Ռուսաստանում շատերը կարծում էին, որ դա կսկսվի Փաշինյանի իշխանության գալուց անմիջապես հետո, քանի որ նա բացարձակապես արևմտամետ քաղաքական գործիչ է։ Բայց աշխարհաքաղաքականության պատճառով այն միայն հիմա է տեղի ունեցել։ Հայաստանը անկեղծորեն համոզված է, որ Ռուսաստանը պարտավոր է պայքարել նրա համար։ Բայց պարզվեց, որ Մոսկվան մտադիր չէ դա անել, որ դրանք ոչ այլ ինչ են, քան հայկական պատրանքներ։ Էլ չասած այն մասին, որ Ռուսաստանում կան թուրքական հանրապետություններ, առաջին հերթին՝ Թաթարստանը, Կազանում կա Իսլամական ֆինանսական ֆորում, և նույնիսկ վերջերս Հունգարիայում հանդիպման ժամանակ Ռուսաստանի Դաշնությունը ներկայացնում էր Թաթարստանի ղեկավար Ռ. Միննիխանովը։ Այս ամենը չէ որ հենց այնպես չէ:

Կրկին անգամ Ռուսաստանը փորձում է հավատարիմ մնալ չեզոքությանը, բայց դրանով հանդերձ հստակ սահմանելով, որ Ղարաբաղը Ադրբեջան է։ Կարծում եմ, որ հարցը մասամբ նրանում է, որ Հայաստանը Մոսկվայից ինչ-որ շատ ուժեղ տնտեսական նախապատվությունների հույս ուներ, բայց այդպես էլ ոչինչ չստացավ: Հիմա հայերի, որպես թերզարգացած պետության ու ազգի մոտ ծագել է այն հույսը, որ Արևմուտքը` ի դեմս Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի և մեկ ուրիշի, կօգնի խաղալ-ավարտել հայկական ռևանշը Ղարաբաղում, և նաև փող կտա»,- հեգնանքով նշել է փորձագետը։

Ռազուվաևը վստահ է, որ այդ հույսերը միանգամային դատարկ են և, որ հարկավոր էր ոչ թե հույսեր ունենալ, այլ զբաղվեր իր պետությամբ։ Նրա կարծիքով, կա նման երկրի հիանալի օրինակ՝ Իսրայելը, որը երեսուն տարվա ընթացքում ստեղծել է արդյունավետ տնտեսություն, հզոր բանակ և այլն։ Իսկ Հայաստանի մոտ, նշում է նա, ոչինչ չի ստացվել, նա ստիպված է բոլորից, բառիս բուն իմաստով, ուտելիք մուրալ, էլ չասած այն մասին, որ հիմա Ռուսաստանում ավելի շատ հայ է ապրում, քան Հայաստանում։

«Եվ այս համատեքստում խելամիտ է չգժտվել Ռուսաստանի հետ՝ երբեք չգիտես, թե դա ինչպես կարող է ազդել սփյուռքի վրա, մանավանդ, որ Ռուսաստանի ոչ բոլոր հայերն ունեն երկրի քաղաքացիություն: Իսկ դա նշանակում է, որ միշտ կարելի է հարց դնել՝ իսկ նրանք այստեղ, Ռուսաստանում ի՞նչ են անում։ Իմ կարծիքով, հայկական պետականությունը կարող է ընդհանրապես դադարել գոյություն ունենալ։ Հայաստանի պետականությունը ներկա պահին գոյություն ունի բացառապես Ռուսաստանի հաշվին։ Բայց հայերը դա չեն հասկանում, նրանք գժվել են սեփական բացառիկությամբ, մի ինչ-որ բան այն բանի ոգով, որ նրանք ամենահին քրիստոնյա ժողովուրդն են։ Նրանք գոյություն ունեն իրականությունից մեկուսացված, ապրում են միայն զգացմունքներով, սթափ չգնահատելով իրավիճակը։ Եվ իհարկե, նրանք չունեն այնպիսի խարիզմատիկ առաջնորդ, ինչպիսին Ալիեւն է, Պուտինը, Լուկաշենկոն, Նազարբաեւը, Տոկաեւը։

Հայաստանը այս պահին՝ չկայացած երկիր է, իսկ Արևմուտքի վրա նրա խաղադրույքը ոչ մի արդյունքի չի բերի։ Արևմուտքի խոշոր ներդրումներ երեսուն տարի Հայաստանում չեն եղել, և ես կասկածում եմ, որ դրանք առհասարակ կլինեն»,- ընդգծել է փորձագետը։

Ինչ վերաբերում է ռազմական բաղադրիչին՝ ապա այստեղ նույնպես աբսուրդ է, փայփայված հայկական հույսերով։ Ռազուվաևի կարծիքով, ՆԱՏՕ-ն Հայաստանի համար չի պայքարի, թեկուզ միայն այն պատճառով, որ Թուրքիան հանդիսանում է ՆԱՏՕ-ի անդամ։

«Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, ապա նա ունի շատ պրագմատիկ արտաքին քաղաքականություն. Հյուսիս-Հարավ միջանցքը, Իրանի և Հնդկաստանի հետ առևտուրը շատ ավելի կարևոր են Հայաստանի հետ կապերից։ Ռուսաստանը շատ բան է դրել վտանգի տակ՝ որոշելով լինել ոչ միայն տարածաշրջանային տերություն, այլ նաև ինքնուրույն ուժի կենտրոն։ Հետևաբար Ռուսաստանի համար իր արտահանման հոսքերի վերակողմնորոշումն այժմ առաջին տեղում է, իսկ Հայաստանը իր բոլոր խնդիրներով հանդերձ՝մոտ տասներորդն է։

Պուտինը և այլ ռուս քաղաքական գործիչներ բազմիցս նշել են, որ Ռուսաստանը՝ բազմազգ պետություն է։ Պեսկովը, օրինակ, ընդգծել է թուրքական աշխարհի կարևորությունը Ռուսաստանի Դաշնության համար։ Եվ այս համատեքստում ուզում եմ նշել, որ Ռուսաստանում թուրքական բաղադրիչը շատ ուժեղ է։ Այս իմաստով նա գնալով ավելի է նմանվում Ոսկե Հորդային։ Ռուսների նախնիները սկսել են միասին ապրել հենց Ոսկե Հորդայի ժամանակ, և պատահական չէ, որ Ռուսաստանում վերջերս այդքան շատ են մեծարում Ալեքսանդր Նևսկու անունը. նրա արևելյան քաղաքականությունը եղել է շատ իմաստուն»,- նշել է նա։

Այնպես որ Ռուսաստանը, վստահ է ռուս փորձագետը, վերածվում է հենց եվրասիական տերության։ Իսկ Հայաստանն էլ պետք է մոռանա իր ազգայնականության մասին, Ղարաբաղը վերջնականապես ճանաչի որպես Ադրբեջանի մաս, այնտեղից տանելով բոլոր դժգոհներին, ապաշրջափակի առևտրի ուղիները և փորձի նորմալ ապրել, վերջապես զբաղվելով իր տնտեսությամբ։

«Աշխարհում կան շատ հարուստ հայեր, նրանք ինչո՞ւ չեն ուզում օգնել իրենց երկրին, չէ որ երկիրն այդքան էլ մեծ չէ։ Բայց ոչ, Հայաստանը եռանդագին հավատում է, որ Ֆրանսիան և ԱՄՆ-ն նրան կօգնեն վերադարձնել Ղարաբաղը։ Բայց չէ որ նրանք չեն կռվի Հայաստանի համար...

Առավել ևս, և սա իմ տեսակետն է, իրավիճակը չի կարող ընդմիշտ կախված մնալ՝ աշխարհը փոխվում է, և երբ դու ունես բացարձակ առավելություն քո դեմ հեռու ոչ խաղաղ ծրագրեր կառուցող թշնամու նկատմամբ, պետք է, քանի դեռ հնարավորություն կա՝ արձանագրել հաղթանակը։ Եվ ես կարծում եմ, որ Բաքուն, եթե բանակցությունները արդյունք չտան, տարածաշրջանի բոլոր հարցերը կլուծի ուժով։ Սկզբունքորեն Ադրբեջանը կարող է վերցնել նաև Երևանը։ Այո, կլինեն քաղաքական հետևանքներ՝ Ռուսաստանի, մյուս երկրների հետ, բայց դա լուծելի հարց է...

Հետևաբար, կրկնում եմ, Հայաստանը՝ չկայացած պետություն է։ Իսկ առհասարակ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո, երբ յուրաքանչյուր ազգ մնաց ինքստինքյան ներկայացված՝ կայանալ հաջողվեց Ռուսաստանին, Ադրբեջանին, Ղազախստանին, Ուզբեկստանին։ Դա ստացվել է նաև Հարավային Կովկասի մեկ այլ երկրի՝ Վրաստանի մոտ։ Նա, առնվազն կարողացավ իրացնել իր տնտեսության առաջատար ասպեկտը՝ զբոսաշրջությունը, և բացի այդ, այժմ մեծ քանակությամբ վրացական գինի և հանքային ջրեր են վաճառվում Ռուսաստանի խանութներում։ Մի խոսքով, շատերին հաջողվել է, իսկ տես, իր վեհության հիվանդագին հակումով Հայաստանի մոտ՝ ավաղ, ոչ։ Հետևաբար, ընդհանրապես անհասկանալի է, թե հայերը ինչ են ուզում և ինչի են ձգտում, երբ նրանց ճակատագիրը մազից է կախված»,- եզրափակել է Ա. Ռազուվաևը:

Ինչպես իր հերթին նշել է քաղաքագետ, տնտեսական գիտությունների դոկտոր, Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի պրոֆեսոր Ստանիսլավ Տկաչենկոն, Երևանը, ըստ երևույթին, հիասթափված է նրանով, որ Ռուսաստանը փորձելով նպաստել Լաչինի ճանապարհին ստեղծված ճգնաժամի կարգավորմանը՝ Ադրբեջանի դեմ չի օգտագործում «հարկադրական դիվանագիտություն»։ Այդ իսկ պատճառով էլ Հայաստանի ղեկավարները Եվրոպային ու ԱՄՆ-ին անվերջ վստահեցնում են, որ ցանկանում են անկախանալ Մոսկվայից։

«Մոսկվան դեռ 2020 թվականի աշնանը հստակ հասկացրել է, որ չի պայքարելու Ղարաբաղի համար և այն դիտարկում է որպես Ադրբեջանի ինքնիշխան տարածք։ Հիմա, երբ մոտենում է Ղարաբաղի ողջ տարածքը Բաքվի լիակատար վերահսկողության տակ փոխանցնելու ժամանակը՝ Ն. Փաշինյանի վարչակազմը ձգտում է դանդաղեցնել այդ գործընթացը՝ օգնության համար դիմելով հեռու և մոտիկ հարևաններին՝ Իրանին, Ֆրանսիային, ԱՄՆ-ին և նույնիսկ Հնդկաստանին։ Առայժմ քաղաքական գործիչների և դիվանագետների գնալով ավելի կտրուկ հայտարարությունների ձևով ընթացող Ռուսաստանի հետ աճող հակամարտությունը առաջին հերթին նախատեսված է Վաշինգտոնի համար: Սակայն մնում է որպես առեղծված, թե ԱՄՆ-ը ինչ ձևով կարող է օգնություն ցուցաբերել Հայաստանին, և արդյոք այդ հիպոթետիկ օգնությունը ի վիճակի է Հայաստանի ղեկավարության համար գոնե ինչ-որ բան դրական առումով փոխել»,- կշռադատում է ռուս քաղաքագետը։

Հայտնվելով մի իրավիճակում, երբ Ղարաբաղում իր ներկայությունը շարունակելու հնարավորություններ չեն մնում, Երևանը, Ս. Տկաչենկոյի կարծիքով, հույս է տածում, որ Վաշինգտոնը և Բրյուսելը քաղաքական ճնշում կգործադրեն Բաքվի վրա և կերկարաձգեն ներկայիս «անցումային ժամանակահատվածը» Ղարաբաղում։

«Երևանի հետ ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում ռազմական ոլորտում դաշնակցային հարաբերություններով կապված Մոսկվան հաստատում է իր պատրաստակամությունը պաշտպանել Հայաստանի միջազգայնորեն ճանաչված տարածքը, որին, սակայն, Ղարաբաղը չի պատկանում։ Ռուսաստանում հետաքրքրությամբ են հետևում, թե աշխարհում կա գոնե մեկ պետություն, որը Ղարաբաղի հարցում կկանգնի Հայաստանի կողմը և կսկսի նրան ռազմական օգնություն ցուցաբերել։ Առայժմ այս վերին աստիճանի կասկածելի առաքելության թեկնածուներ չեն երևում»,- ամփոփել է Ս. Տկաչենկոն։