ԽարԴավանք Էմին Գալալիի մտորումները

Բոլորը գիտեն, թե ինչ բան է խարդավանքը։ Առեղծվածություն, ստվերներ մթության մեջ, համարձակ փախուստ: Կամ բերդի պաշարում։ Խրամատ հարձակման գոտի մոտենալու համար։ Դարձյալ՝ ստվերներ, խավար: Բայց կա նաև այնպիսի հասկացողություն, ինչպիսին է «փորփրելով իմանալ»: Մեր «խարԴավանքը»-ը նվիրված է COP29-ի տակը փորողներին: «Իսկ այստեղ նվիրելու ի՞նչ բան կա»: - կկընճռոտվի ընթերցողը: Մենք պետք է վերջին անձրևներով զբաղվենք։ Եվ «անձրևանոցներով»։ Սա քաղաքային համապատասխան ծառայություններին է վերաբերվում։ Բայց, ինչպես ամեն ինչում, այստեղ էլ կան նրբերանգներ։ Սկզբի համար՝ հորդառատ անձրեւները նույնպես կլիմայի փոփոխության դրսեւորումներից մեկն են։ Իսպանիայում տեղի ունեցած ողբերգությունը, որտեղ կոմունալ ծառայությունների աշխատակիցների մոտ կարծես ամեն ինչ կարգին է, դրա վառ հաստատումն է։ Թեև հիմա խոսքը դրա մասին չէ:
 
Եկեք СОР-ին նայենք անձրևի շղարշի կաթիլների խշխշոցի միջով, որը ներծծված է թարմացած հողի բույրով, խորը քնից հետո հենց նոր լվացված գեղեցկուհու պես: Ռոմանտի՞կ է։ Այո՞։ Բայց մեր թեման ռոմանտիկ չէ։
 
Ինձ թվում է, որ «ինչ-խոր տեղ» (ճիշտը «ինչ-որ տեղ» է, բայց «խ»-ն ավելի լավ է փոխանցում գունագեղությունը) ինչ-որ մեկը որոշել է, որ COP29-ը չպետք է հաջողա  լինի: COP30-ը՝ հեշտությամբ: Եվ 31-ը (չնայած դեռ չգիտենք, թե այն որտեղ է լինելու)։ Բայց 29-ը՝ «չի կարող»։ Որքան մոտենում ենք ֆորումի բացմանը, այնքան բարձրանում են  «պատժել և զսպել բռնապետությունը, նավթային կայսրությունը, որը հարձակվել է խաղաղ, հպարտ ժողովրդի վրա, որի միակ մեղքը ժողովրդավարական հասարակությունում ապրելու ցանկությունն էր» ճիչերն ու ողբը։ Բռնապետությունը շատ բռնապետական է։ Ավտորիտար-ցեղասպա՜ն։ Ուզու՞մ եք իմանալ, թե ովքեր են նրանք՝ խավարի գերիշխանության դեմ ապստամբող հանուն ճշմարտության լույսի այդ խիզախ մարտիկները: Այո՞։ Արցունքներդ չորացրու, ընթերցող։ «Խավարը» դա՝ ես և դու ենք: Իսկ հպարտ «մարտիկները» դա, հասկանալի կոճղ է, «արցախի ժողովուրդն» է։
 
Այն մասին, որ «ազատասերները» տարածաշրջանը 30 տարի դատապարտեցին մեկ ժողովրդի իրավունքներն ու ազատությունները ոտնահարելուն՝ հարեւան երկրի մի բուռ այլասերվածների քմահաճույքին հաճոյանալու համար։ Դա կարեւոր չէ։
Հետաքրքրասեր ընթերցողը կխոժոռվի. «Դավադրության տեսությո՞ւն։ Բոլորը մեր, սիրելիներիս դե՞մ են։ Անհաջողության դեպքում նախապես ինդուլգենցիա՞ ենք պատրաստում»։ Ոչ երեք անգամ: Առանց տեսության, միայն պրակտիկա: Այդ նույնը, ըստ որի մեզ՝ ադրբեջանցիներիս, «չի կարելի»։ Չի կարելի շենքը կառուցել, ասենք, 5 հարկից բարձր, իսկ ամենաթեժ թուլատրված միջոցառումը՝ Գյուղատնտեսների միության սեմինարն է։ Ինչ «Ֆորմուլա-1»: Ո՞վ է թույլ տվել։ Պեդալային մեքենաների առաջնություն, լավագույն դեպքում։ Չի կարելի ազատագրել և վերակենդանացնել իր հողը։ Չի կարելի չկպչել ինչ-որ մեկի փեշին՝ կուրորեն քարշ գալով որտեղ քարշ կտան: Ընդհանրապես, պետք է առաջվա պես, երբ ասում էին «պետք է», պատասխանել «ճիշտ այդպես»։ Գիտեք, թե ինչի՞ համար են արցունքոտ զղճում մեր «ընկերները»։ Որ անձրևները անցել են ոչ  СОР-ի ժամանակ։ Այ ուրախություն կլիներ։
 
Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ անձրևների ողբերգական հետևանքները՝ նորմալ են, և մենք կձևացնենք, թե ոչ մի առանձնահատուկ բան տեղի չի ունեցել։ Ոչ մի դեպքում: Սկզբի համար չմոռանանք, որ աշխարհում ոչ մի քաղաք նման իրադարձություններից ապահովագրված չէ։ Տարերքը դրա համար էլ տարերք է: Բայց հիմարություն է հերքել այն, որ Բաքվում շինարարությունը նախկինում իրականացվել է խախտումներով։ Անորակ նյութեր, քյալագոզություն, գողություն՝ երգից բառերը դուրս չես նետի: Բայց սա ոչ մի հանգամանքների դեպքում չի նշանակում, որ մի խումբ մարգինալներ փսլինքը կփաթաթեն բռունցքներին՝ համատեքստից հանելով թերությունները և չտեսնելով ձեռքբերումները։ Ինչո՞ւ չեն տեսնում։ Որովհետև  դրանք ձեռք են բերվել գործող իշխանության կողմից։
 
Ես սկզբունքորեն շրջանցելու եմ Ղարաբաղի ազատագրումն ու դրա նշանակությունը, որպեսզի խուսափեմ հիստերիկ «Ղարաբաղն ազատագրվեց, որ մարդիկ զոհվե՞ն ջրհեղեղված թունելներում», բայց կանդրադառնամ դրա վերակառուցմանն ու վերականգնմանը՝ կան անորակ շինարարության բազմաթիվ օրինակներ, կաշառակերություն և անփութություն մեր ժամանակների վերականգնման ամենամեծ ծրագրերից մեկի ֆոնին։ Նույնիսկ բնակարանների վերանորոգումը չի կարող կատարվել առանց անհատական թերությունների, իսկ ես խոսում եմ զանգվածային գերակշռող ցուցանիշների և միջազգային հետճգնաժամային կառույցների հանդարտ հիացմունքի մասին, նման տեմպեր գրեթե ոչ մի տեղ չեն տեսել: Մեր ազատագրված հողի վրա աշխատանքները տարվում են նոր կազմավորման թիմի կողմից։ Դրանից մռայլվում են մեր չարագործները և ուրախանում են մեր բարեկամները։
 
Բայց եկեք շարունակենք «СОР» անել: Գագաթնաժողովի մոտենալուն զուգընթաց ակտիվանում են Բաքվի ձեռքերը ոլորելու և Ադրբեջանի համար անընդունելի որոշ որոշումներ մղելու փորձերը։ «Ազատություն Յուրի Դետոչկինին»։ Ավելի ճիշտ՝ դետոչկիններին՝ «արցախյան» կամարիլյաի առաջնորդներին։ Այն մասին, որ նրանց ձեռքերի վրա ադրբեջանցի երեխանների արյուն կա՝ «աղաղակողները» համեստորեն լռում են։ Նույնպես կարևոր չէ։ Ստորագրեք խաղաղ պայմանագիրը։ Կարևոր չէ, որ դրանում կա չլուծված խնդիրների տեսքով դանդաղ գործողության ռումբ, ամեն դեպքում ստորագրեք: Բան չկա:
 
Հիմա ըստ էության կլիմայի փոփոխության մասին: Կարծում եմ, որ արդեն իսկ պատրաստվել են մի քանի տասնյակ ավերիչ հոդվածներ և ռեպորտաժներ, որտեղ այն ամենը, ինչ СОР-ի ժամանակ տեղի կունենա Բաքվում, ջարդուփշուր է արվելու։ Սկզբունքը հասարակ է. անընդհատ քամի էր, ինչ մղձավանջ։ Վատ է։ Ա, քամի չկա՞ր: Լավ, քամի ընդհանրապես չկար, ինչպիսի մղձավանջ: Վատ է։ Շատ ՈԿԿ-ներ կայի՞ն։ Այդպես էլ կգրանցենք։ ՈԿԿ-ները չափազանց շատ էին, բայց կլիմայական օրակարգի համար պայքարի վերջին խոսքը կառավարություններինն է: Վա՜տ է։ Շատ կառավարություն է մասնակցե՞լ: Նույնպես խնդիր չկա ստեղծել խնդիր։ Գրում ենք. կառավարությունները՝ իհարկե, լավ է, բայց պետք էր ավելի ակտիվ աշխատել ոչ կառավարական հատվածի հետ։ Վատ է։ Աֆրիկյան շա՞տ երկիրներ են մասնակցել: Ասիականները քիչ էին: Շա՞տ աֆրիկյան և ասիական: Եվրոպականները քիչ էին: Երկուսն էլ բավարա՞ր էին։ Հմմ, այ քեզ խնդիր: Հարց չկա, նշանակում է, որ նրանք բավականաչափ աշխատանք չեն կատարել Ամազոնիայի հետ: Կամ Հյուսիսային Ամերիկայի հետ: Ինչպե՞ս, իրենք էլ գոհ են արդյունքներից: Նշանակում է, այդպես էլ կգրենք՝ ոտնահարվել և անտեսվել են պինգվինների իրավունքները: Ինչ տարբերություն, թե ում։ Զուլուսների, մասայների, էսկիմոսների: Գլխավորն այն է, որ վատ է, և դա է  լավ (մեր երկրի «բարեկամների» համար): Այն, որ Ադրբեջանի հաջողությունը կանխելու համար վազքում  ձախողման է դատապարտվում ամբողջ աշխարհի համար ծայրակեղ կարևոր օրակարգը՝  դա կարևոր չէ։ Գլխավորն այն է, որ չափազանց անկախ Ադրբեջանն ու նրա ղեկավարությունը նստեն ոչ թե անձրևի ջրափոսի, այլ ջրափոսի մեջ:
 
Ադրբեջանի դեմ պայքարում նրա թշնամիները պատերազմ են հայտարարել այդ թվում նաև իրենց դեմ։ Ներհայկական դիմակայությունը գնալով անհաշտ է դառնում։ Բարձրաստիճան հայը, ով ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևերի լույսի ներքո բերանից թռցրել էր Ադրբեջանի՝ Ղարաբաղում գործելու իրավունքի մասին, ակնթարթորեն ենթարկվել է նզովքի։ Ավելին, «իսկական հայերը» իրականում չեն կարող առարկել։ Դուրս են տալիս տենդային զառանցանք ուժի չկիրառման վերաբերյալ։ Պերմետե, պերմետե: Այսինքն՝ քանի դեռ հայերը մեկը մյուսի հետևից գրավում էին մեր շրջանները և կոտորում խաղաղ քաղաքներն ու գյուղերը, ուժի կիրառումը «նրբակիրթ» էր։ Այսինքն՝ «նեդջյա լազըմդի»։ Բայց տես հետո դա դարձավ «անկիրթ» և ընդհանրապես «ֆու»: Իսկ պաշտպանության իրավունքի և այլնի վերաբերյալ բոլոր բաղադրիչները նույնպես արդիական չեն։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև չեն բխում հայերի շահերից։ Միտս ընկավ Ժիրայր Լիպարիտյանը։ Իր գեղեցիկ արտաքինով և ալեհեր մազերի պսակով հանդերձ հայ դատի այս պահապանը ավելի վտանգավոր է, քան շատ կատաղի ռեւանշիստներ։ Բայց նա ունի ռեալիստի դառը իմաստություն։ Եվ հասկացողություն իր ազգի արատների մասին, որին նա անվանել է հեքիաթասաններ, ովքեր հավատում են իրենց իսկ հեքիաթներին և շատ դժգոհ են բոլորից, ովքեր համարձակվում են կասկածել այդ հեքիաթների մեջ։ Հատկապես այդ պատճառով նա դարձել անընդունելի հայ հասարակության որոշակի հատվածի համար։
 
Շարունակեմ երկխոսությունը ընթերցողի հետ։ Լավ, Գալալի: Ոչ բոլորովին, իհարկե, համոզեցիր, բայց եկեք մի պահ պատկերացնենք, որ մենք համաձայն ենք Քեզ հետ։ Եվ ի՞նչ պետք է հիման անենք։ Բոլորին համընդհանուր պատերազմ հայտարարե՞լ։ Նեղանալ աշխարհի կեսից, ինչպես մեր հարևանները՝ գրեթե բոլորից։ Դառնալ մեկուսացնողնե՞ր։
 
Ոչ մի բան պետք չէ, բացի նրանից, ինչ մենք արդեն անում ենք։ Շարունակել շարժվել դեպի դրված նպատակը: Եվ СОР-ի գծով, և դրանից դուրս: Երկրի կողմից արվել է հսկայական աշխատանք, և դա շարունակվում է։ Յուրաքանչյուրը պետք է անի այն, ինչ իրենից է կախված և մտնում է իր գործառույթների մեջ։ Սրանում է հաջողության գաղտնիքը բոլոր նրանց համար, ում մենք համարում ենք հաջողակ։ Իսկ ստվերներն ու խավարը կլինեն: Եվ որքան լուսավոր լինի մեր ուղին, դրանք այնքան շատ կլինեն: Այդքան սարսափելի կլինի նրանց կողմից տրվող շշուկը, այնքան սարսափելի պատիժները, որոնք նրանք կանխատեսում են մեր կամակորության համար։
 
Սարսափելի՞ է։ Ո՞չ։ Եվ ճիշտ է: Մենք վախեցած ենք։ Մեր ուսերին 90-ականների Ղարաբաղի ցավն և Խոջալուի ողբերգություն է, 30 տարվա այրող անարդարությունը և 2020-2023 թվականների ճնշումը։ Սպառնալիքներ, ռիսկեր, վտանգներ։ Իսկ այսօր մենք պայքարում ենք СОР-ի հաջողության համար։
 
Եվ մեզ մոտ ամեն ինչ կստացվի