«Վստահության» սառցահատը Ադրբեջանցիների Երևան այցի վերջաբանը

Ինչպես Caliber.Az-ը արդեն հաղորդել է՝ հոկտեմբերի 20-21-ը Երևանում կայացավ Ադրբեջանի և Հայաստանի քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների հանդիպում, որը նվիրված էր երկու երկրների միջև վստահության ամրապնդման գործընթացին: Երեսունհինգից ավել տարիների ընթացքում առաջին անգամ իրականացվել է առաջին չարթերային չվերթը Բաքվի և Երևանի միջև: Երկար տարիների ընթացքում առաջին անգամ ադրբեջանական ինքնաթիռը վայրէջք է կատարել Երևանի «Զվարթնոց» օդանավակայանում: Իրադարձությունը, իհարկե, պատմական է:
 
Այստեղ հարկ է հավելել, որ այն հնարավոր դարձավ շնորհիվ մեկ այլ պատմական իրադարձության օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում Ադրբեջանի և Հայաստանի առաջնորդների կողմից ԱՄՆ նախագահի հետ միասին Հռչակագրի ստորագրման, որում ընդգծվում է մեր երկու երկրների միջև խաղաղության պահպանման և ամրապնդման կարևորությունը և հայտարարվում է այն հիմնարար սկզբունքների մասին, որոնց հիման վրա Բաքուն և Երևանը տրամադրված են միմյանց հետ խաղաղություն կառուցելուն, այն է՝ միջազգային սահմանների անձեռնմխելիությունը և ուժի կիրառման անթույլատրելիությունը՝ հակամարտության ավարտից հետո տարածքներ ձեռք բերելու համար:
 
Եվ ահա, Վաշինգտոնի հռչակագրի ոգուն լիովին համապատասխան, Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև բանակցություններին ոչ միայն քաղաքական, այլև հասարակական մակարդակով աջակցելու անհրաժեշտության ըմբռնման համատեքստում, վստահության ամրապնդման միջոցառումների շրջանակներում Հայաստանի մայրաքաղաքում անցկացվել է՝ երկու երկրների քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների հանդիպումը։
 
Քննարկումների ընթացքում մասնակիցները անդրադարձել են մեր երկրների հասարակություններին հուզող թեմաների լայն շրջանակին՝ ներառյալ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության գործընթացի հեռանկարներին, մարդասիրական հարցերին, տնտեսական և լոգիստիկ հնարավորություններին՝ հարաբերությունների կարգավորման համատեքստում, ինչպես նաև վստահության ամրապնդման հետագա միջոցառումներին։ Հատուկ ուշադրություն է դարձվել խմբի կողմից համատեղ գործողությունների ծրագրերի և հեռանկարների մշակմանը։
 
Այս ողջ նախաձեռնությունը լրացուցիչ կշիռ հաղորդեց Ադրբեջանի և Հայաստանի հասարակության ներկայացուցիչների հանդիպումը՝ Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի հետ։ Այս հանդիպումը դարձավ երկու երկրների կառավարությունների և ժողովուրդների միջև խաղաղության հասնելու միասնական տեսլականի, միասնական մոտեցման գրավական։ Այստեղ պետք է նշել, որ և՛ հայկական, և՛ ադրբեջանական կառույցները համապարփակ անմիջական աջակցություն ցուցաբերեցին ընդհանրապես ամբողջ միջոցառմանը։
 
Այս հանդիպման ևս մեկ յուրահատուկ առանձնահատկությունը նրանում է, որ առաջին անգամ արևմտյան ինստիտուտները մնում են այս գործընթացից դուրս։ Երկար տարիների ընթացքում հատկապես Արևմուտքն էր հանդես գալիս՝ հայկական և ադրբեջանական կողմերի մասնակցությամբ համատեղ միջոցառումների նախաձեռնող։ Սա հաճախ ունենում էր իր զգալի թերությունները, քանի որ արևմտյան ներկայացուցիչները իրենց օրակարգը պարտադրելու հակվածություն ունեին։ Իսկ այժմ Ադրբեջանն ու Հայաստանը ինքնուրույն, առանց արտաքին միջամտության՝ իրականացնում են վստահության ամրապնդման գործընթացը, ինքնուրույն են ձևավորում քննարկումների օրակարգը։
 
Քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների առաջին հանդիպումը, այն բարեկամական մթնոլորտը, որում այն անցավ, և նախատեսված երկարաժամկետ միջոցառումները վկայում են երկու երկրների խաղաղ համակեցության անհրաժեշտության մասին։ Հարկավոր է հաշվի առնել, որ սա միայն սկիզբն է, և մեր ժողովուրդները դեռ երկար ճանապարհ ունեն անցնելու։ Չպետք է մոռանանք, որ աճել է մի ամբողջ սերունդ, որը ապրել է պատերազմի պայմաններում։
 
Ադրբեջանական տարածքների օկուպացիան անցյալում անհնար էր դարձրել նման միջոցառումները: Առավել ևս, երեսնամյա հակամարտության տրավմատիկ փորձը մինչև հիմա իրեն ցույց է տալի: Ե՛վ Ադրբեջանում, և՛ Հայաստանում կարելի է հանդիպել մարդկանց, ովքեր չեն ողջունում նման հանդիպումները և կցանկանային միմյանցից պատսպարվել քարե պատով: Մենք չենք կարող դատապարտել նրանց, միայն կնշենք, որ կյանքը շատ ավելի պարզ և պրոզաիկ է, քան մեր պատկերացումները դրա մասին: Եթե երկրների միջև հաստատվում է խաղաղություն, ապա մարդկանց միջև կապերի հաստատումը՝ ընդամենը ժամանակի հարց է: Միևնույն ժամանակ, բոլոր ոլորտներում համագործակցությունը չի բացառում, որ  Ադրբեջանը պարտավոր է և կպաշտպանի ազգային և պետական շահերը:
 
Սա առավել ևս արդիական է, որ Հայաստանում պահպանվում են ռևանշիստական տրամադրություններ, որոնք սնվում է Քոչարյանի և Սարգսյանի ղեկավարությամբ ղարաբաղյան կլանի, ինչպես նաև Ռուսաստանում հայկական օլիգարխիայի, սփյուռքի և եկեղեցու կողմից: Հիանալի գիտակցելով, որ իրենց ժամանակը վաղուց անցել է, և Հայաստանի բնակչության մեծամասնությունը հոգով նրանց չեն հանդուրժում, նրանք որոշել են քաղաքական պայքարում համակարգված կերպով օգտագործել Հայ եկեղեցու գործոնը: Օգտվելով նրանից, որ եկեղեցին ավանդաբար մեծ ազդեցություն ունի հայերի վրա՝ ղարաբաղյան կլանը հոգևորականներին է առաջ մղել բողոքի շարժումը գլխավորելու համար: Այս գործողությունները լիովին կարող են հանգեցնել հակառակ արդյունքի՝ ոչ թե ղարաբաղցիները եկեղեցու հաշվին կվերականգնեն իրենց հարգանքը, այլ ընդհակառակը, որ եկեղեցին վտանգում է կորցնել հարգանքը հայ հասարակության մեջ՝ ղարաբաղցիների հետ իր դաշինքի պատճառով: Այս առումով կցանկանայի հույս ունենալ, որ ողջամտությունը կհաղթի Հայ Առաքելական եկեղեցում, և մենք վերջապես կտեսնենք հայ եկեղեցու առաջնորդներին, որոնք քարոզում են խաղաղություն, այլ ոչ թե պատերազմ իրենց հարևանների հետ։
 
Կանոնավոր համատեղ միջոցառումները,  կառավարության կողմից ազգայնական գաղափարների դեմ պայքարի միաժամանակյա միջոցառումների դեպքում, հայ հասարակությանը թույլ կտան ավելի լավ հասկանալ նոր իրականությունը։ Իրականություն, որում կարևոր է ադրբեջանցիների հետ համագործակցել, այլ ոչ թե կռվել։