Հավատ, կամք և վերածնունդ Թեյմուր Աթաևի ակնարկը

Նախորդ օրը, Ջաբրայիլի շրջանի Հորովլու գյուղի բնակիչներին հանձնելով բնակարանների բանալիները՝ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը այդ օրը անվանեց պատմական, քանի որ բնակիչները վերադառնում էին իրենց հարազատ հողեր: «Մենք ապացուցեցինք, որ նպատակադրված չենք հաշտվել օկուպացիաի հետ», - ընդգծել է պետության ղեկավարը: - Մենք ենք հանդիսանում այս հողերի տերերը: Մենք թշնամուն վռնդեցինք մեր հողերից և այսօր կառուցում ենք հիանալի կյանք»: Տեղի ունեցողը որակելով որպես արդարության հաղթանակ՝ նախագահ Իլհամ Ալիևը նշել է, որ անհրաժեշտ է ոչ միայն հավատալ արդարությանը, այլ նաև ապահովել այն:
 
Անկասկած, մեր և ամբողջ աշխարհի աչքերի առաջ՝ օկուպանտներից ազատագրված հողերում տեղի ունեցողը հանդիսանում է իսկապես եզակի երևույթ: Սա չի կարող չցնցել նույնիսկ Ադրբեջանի թշնամիներին, չնայած նրանք այս փաստը բացահայտորեն չեն խոստովանում: Բայց դա արդեն նրանց անձնական գործն է:
 
Իսկ մենք կարևոր ենք համարել ցույց տալ, թե ինչպես է ադրբեջանական ժողովուրդի՝ իր առաջնորդների գլխավորությամբ պատմական արդարության նկատմամբ հավատը և իր սեփական արդարության մեջ համոզմունքը ձևավորել են այն հիմքը, որի վրա այսօր կառուցվում է ստեղծագործական աշխատանքը ազատագրված տարածքներում, և նախկին  հարկադիր վերաբնակները վերադառնում են իրենց հայրենի տներ։
 
Եկեք ավելի մանրամասն քննարկենք, թե ինչպես է 1993 թվականի հունիսի 15-ին Ադրբեջանի Գերագույն խորհրդի նախագահ ընտրված համազգային առաջնորդ Հեյդար Ալիևը ձևավորել արդարության ուղին։
 
Այդ տարվա սեպտեմբերի 2-ին՝ ԱՄՆ-ի 42-րդ նախագահ Բիլ Քլինթոնին ուղղված իր ուղերձում, Հեյդար Ալիևը 1992 թվականի վերջին ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի կողմից ընդունված «Ազատության աջակցության մասին» օրենքի՝ Ադրբեջանի կառավարությանը ուղղակի օգնություն ցուցաբերել արգելող 907-րդ ուղղումը անվանել է  մեծ անարդարություն։ Նա ընդգծել է, որ Ադրբեջանի նկատմամբ այս խտրական միջոցը արդարացված է Բաքվի կողմից Հայաստանի իբր «շրջափակմամբ», որը իրականության հետ որևէ կապ չուներ։ Մանավանդ, որ Ադրբեջանը բազմիցս վերահաստատել է իր հավատարմությունը հակամարտության խաղաղ կարգավորմանը՝ այն ժամանակվա ԵԱՀԽ-ի Մինսկի գործընթացի շրջանակներում։
 
1994 թվականին Համազգային առաջնորդն ավելի մանրամասն ընդգծեց, որ Ադրբեջանը մտադիր է պատերազմը ավարտել խաղաղ ճանապարհով, բայց արդար խաղաղությամբ, որը կենթադրեր բոլոր օկուպացված հողերի ազատագրումը հայ ագրեսորներից և ադրբեջանական ժողովրդի իրավունքների վերականգնումը իր բոլոր տարածքների նկատմամբ։ Հեյդար Ալիևը ընդգծել է, որ Ադրբեջանին անհրաժեշտ է ուժեղ բանակ՝ համարձակ խաղաղ բանակցություններ վարելու համար։
 
1994 թվականին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 49-րդ նստաշրջանում Հեյդար Ալիևը հայտարարեց, որ չնայած օկուպանտների կողմից պատճառված ամբողջ վնասներին՝ Ադրբեջանը հայկական կողմին առաջարկում է միջազգային իրավունքի, արդարության և մարդկայնության վրա հիմնված խաղաղություն՝ ներառյալ փոխադարձ հիմունքներով տարածաշրջանում հաղորդակցությունների նորմալ գործելուն: Դրանով հանդերձ, Բաքուն երբեք չի հրաժարվի ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության, բոլոր օկուպացված հողերի ազատագրման և փախստականների ու հարկադիր վերաբնակների իրենց տներ վերադարձի անխախտ սկզբունքներից: Նա ճշտել է, որ միայն ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևերի միջոցով վերացնելով ագրեսիայի հետևանքները, հնարավոր է ապահովել կայուն և կառուցողական բանակցային գործընթաց՝ տարածաշրջանի ամբողջ բնակչության համար երկարատև խաղաղություն և անվտանգություն հաստատելու նպատակով:
 
Նույն թվականին Հեյդար Ալիևը վստահեցրեց, որ ադրբեջանցիները անպայման կապրեն այն տարածքներում, որտեղ նրանց նախնիները դարեր շարունակ ապրել են, և կվերադառնան իրենց հարազատ վայրեր։ Այս հույսերը ապրում են և կապրեն ադրբեջանական ժողովրդի սրտում. «Եթե մեր սերունդին չհաջողվի դա տեսնել, ապա կտեսնեն ապագա սերունդները։ Բայց հիմա մեր առջև կանգնած է խնդիր՝ ազատագրել օկուպացված հողերը,  ապահովել Ադրբեջանի միջազգային իրավունքով ճանաչված սահմանների անձեռնմխելիությունն և տարածքային ամբողջականությունը»։
 
1995 թվականին Հեյդար Ալիևը հայտարարեց, որ և՛ Շուշան, և՛ Ղարաբաղը, և՛ բոլոր օկուպացված հողերը կազատագրվեն ցանկացած ճանապարհով։ Ադրբեջանական ժողովրդի կամքի և նրա հերոս որդիների քաջության շնորհիվ երկրի տարածքային ամբողջականությունը կվերականգնվի։
 
Այս մտքերը, ինչպես նաև 907-րդ ուղղումը չեղարկելու մասին վաշինգտոնյան վարչակազմին կոչերը Համաազգային առաջնորդը բազմիցս կրկնել է։
 
1998 թվականին Հեյդար Ալիևն ասել է, որ վաղ թե ուշ արդարությունը կհաղթի ռեակցիային և չարիքին, և Ադրբեջանը, որպես խաղաղասեր պետություն, կհասնի իր հողերի լիակատար ազատագրմանը՝ հիմնվելով միջազգային իրավական նորմերի և սկզբունքների վրա. «Բոլոր փախստականները կվերադառնան հարազատ վայրեր, մեր հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը կվերականգնվի։ Ադրբեջանական ժողովրդի ուժի և կամքի շնորհիվ մենք կհասնենք մեր առջև դրված բոլոր վեհ նպատակներին»։
 
2000 թվականին, նշելով, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները Հայաստանը չեն ճանաչում որպես ագրեսոր, Հեյդար Ալիևը արձանագրել է արդարության բացակայությունը։ Իսկ արդեն 2001 թվականին, արտասահմանյան լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների հետ զրույցում ընդգծել է. Ադրբեջանը չի օկուպացրել հայկական տարածքի ոչ մի մետրը, մինչդեռ Հայաստանը բռնազավթվել է ադրբեջանական հողերը և վտարել է դրանցից ադրբեջանցիներին։ «Մենք արդարություն ենք ուզում միջազգային հանրությունից, արդարություն ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներից և ընդհանրապես ԵԱՀԿ-ից», - հայտարարել է նա։
 
2002 թվականին՝ Խոջալուի ցեղասպանության տասնամյակի օրը, Հեյդար Ալիևը վերահաստատեց. արդարությունը կհաղթանակի, իսկ անկախ Ադրբեջանի Հանրապետությունը կապրի հավերժ։ Մեկ տարի անց նա ավելացրեց. «Արդարությունն ու միջազգային իրավունքը՝ մեր կողմն են, ժամանակը գործում է մեր օգտին»։ Նրա խոսքով, տնտեսապես, քաղաքականապես և հոգևորապես ամրապնդված Ադրբեջանը վերածվել է համաշխարհային քաղաքականության կարևոր գործոնի։
 
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը 2003 թվականի վերջից ի վեր շարունակում է այդ գիծը։ Դեկտեմբերի 31-ին նա հայտարարեց՝ Մինսկի խմբի կողմից ավելի նախաձեռնողական գործողությունների անհրաժեշտության և ագրեսորի վրա արդյունավետ միջազգային ճնշման կարևորության մասին, որը պետք է նպաստի արդարության հաղթանակին։ Նա նշեց, որ հակամարտության արդարացի կարգավորման հիմքում դրված է օկուպացված հողերի ազատագրման և փախստականներին ու վերաբնրկներին իրենց տներ վերադարձնելու սկզբունքներ։
 
2008 թվականի իր երդմնակալության ելույթում նախագահ Իլհամ Ալիևը որպես ամենամեծ անարդարություն և հանցագործություն որակեց  Հայաստանի կողմից ադրբեջանական հողերի 20%-ի վրա էթնիկ զտումների քաղաքականությունը,  ինչպես նաև փախստականներին ու տեղահանված անձանց իրենց հայրենի հողեր վերադարձնելու անհնարինությունը։ Նա ընդգծեց, որ հակամարտության կարգավորումը պետք է տեղի ունենա միջազգային իրավունքի հիման վրա, չէ որ «պատմական արդարությունն էլ է՝ մեր կողմը»։
 
2018 թվականի իր երդմնակալության արարողության ժամանակ պետության ղեկավարը վերահաստատեց, որ ադրբեջանական ժողովուրդը երբեք չի հաշտվի օկուպացիայի հետ և կազատագրի բոլոր զավթված հողերը։
 
Ակնհայտ է, որ բերված փաստերը ակնառու վկայում են Համազգային առաջնորդ Հեյդար Ալիևի և նախագահ Իլհամ Ալիևի կողմից վարվող քաղաքականության շարունակականությունը՝ տարածաշրջանում պատմական արդարության վերականգնմանն ուղղված քաղաքականությունը։
 
Այսօր սա տեսնում է ոչ միայն Ադրբեջանը, այլ նաև ամբողջ աշխարհը։ Չնայած այս կետին հասնելու ճանապարհը երկար ու դժվար էր, ինչպես Իլհամ Ալիևը ընդգծեց իր 2024 թվականի երդմնակալության ելույթում, բոլոր նվաճումների աղբյուր է հանդիսանում ադրբեջանական ժողովուրդը, կառավարության նկատմամբ նրանց վստահությունը և ընդհանուր նպատակի շուրջ միավորվելու կարողությունը։ «Մենք իսկապես ողջ աշխարհին ապացուցել ենք, որ մենք՝ մեծ ազգ ենք, ինքներս ենք հանդիսանում մեր սեփական ճակատագրի կերտողներ, առանց որևէ մեկի օգնության լուծում ենք երկրի առջև ծառացած խնդիրները, և դրանք լուծում ենք հիմնովին»։
 
Այսօր չարաբաստիկ 907-րդ ուղղումը չեղյալ է հայտարարվել։ Ինչպես նշել է նախագահ Ի.Ալիևը, ««Ազատության աջակցության ակտի» այդ անարդար 907-րդ ուղղումը չեղյալ հայտարարող փաստաթղթի ստորագրումը Օվալաձև աշխատասենյակում, իմ ներկայությամբ, շատ խորհրդանշական նշանակություն ունի»։
 
Տխրահռչակ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը դադարել է գոյություն ունենալ։ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը վերականգնվել է։ Ինքնիշխանությունն ապահովվել է պետության ամբողջ տարածքում։ Հարկադիր վերաբնակները վերադառնում են հարազատ տներ։ Դրանով իսկ պատմական արդարությունը, որի անհրաժեշտության մասին խոսել են և որի հասնելուն ձգտել են  Հեյդար Ալիևն ու Իլհամ Ալիևը՝ հաղթանակել է։
 
Եվ հետևաբար, Ջաբրայիլի շրջանի Հորովլու գյուղի բնակիչներին բանալիների հանձնման ժամանակ պետության ղեկավարի կողմից երեկվա շեշտադրումը այն մասին, որ պետք է ոչ միայն հավատալ արդարադատությանը, այլ նաև ապահովել այն՝ դարձավ կարևորագույն արձանագրում ամբողջ աշխարհի համար։
 
Ինչպես հայտարարել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Աշխարհի ադրբեջանցիների  V համագումարում, այսուհետև ադրբեջանական ժողովուրդը միշտ կապրի որպես հաղթական ազգ, իսկ պետությունը՝ որպես հաղթական պետություն. «Սա մեծ երջանկություն է մեզ բոլորիս համար, նրանց համար, ովքեր ապրում են Ադրբեջանում, Ադրբեջանի քաղաքացիների և արտասահմանում ապրող ադրբեջանցիների համար»։