Վախը որպես ախտորոշում Սարգսյանը և ընկերկցությունը վախենում են Ադրբեջանի հետ խաղաղությունից

Որքան մոտենում են Հայաստանում խորհրդարանական ընտրությունները, այնքան ավելի հաճախ է հայկական ընդդիմության ճամբարից լսվում հայտարարություններ, որոնք աբսուրդայինից բացի ուրիշ կերպ դժվար է անվանել։ Միևնույն ժամանակ, այդ երկրում անհնար է չնկատել Ադրբեջանի հետ խաղաղության հանդեպ այն երկյուղը, որը զգում են նրանք, ովքեր մի ժամանակ իրենց քաղաքականությամբ տարածաշրջանը մղեցին երկարատև հակամարտության, իսկ հարևան երկրին՝ մեկուսացման մեջ։ Որպեսզի մեր պնդումներում անհիմն չլինենք, որպես օրինակ կբերենք հայկական ընդդիմության «պարագլուխների» երկու նոր հայտարարություններ։

Ուրեմն, Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) փոխնախագահ Արմեն Աշոտյանը վերջերս լրագրողներին հայտարարել է բառացիորեն հետևյալը. «Ինձ թվում է, որ մենք ավելի շուտ կմտնենք ԵՄ-ն, քան Նիկոլ Փաշինյանը իր օրակարգով մեզ խաղաղություն կբերի։ Եթե Նիկոլ Փաշինյանը մնա իշխանությանը, ապա խաղաղության մասին կարելի է մոռանալ»։

Գրեթե նրա հետ միաժամանակ, Հայաստանի նախկին նախագահ և Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) ղեկավար Սերժ Սարգսյանը նույնպես մամուլի առջև հանդես է եկել կատեգորիկ հայտարարությամբ. «Ես որևէ խաղաղություն չեմ տեսնում, պարզապես չեմ տեսնում»։

Այս երկու հայտարարություններից բխող թեզը ակնհայտ է. նախկին նախագահը և նրա «հավատարիմ զինակիրը» ուզում են հայ հասարակությանը համոզել, որ միայն իրենց կառավարման օրոք է հնարավոր խաղաղություն և եվրոպական հեռանկար, իսկ ներկայիս կառավարությունը, իբր, երկիրը տանում է փակուղի։

Ապշեցնում է այն, թե որքան հեշտությամբ է Աշոտյանը քննարկում Եվրամիությանը միանալու Հայաստանի հեռանկարները՝ կարծես իր կուսակցությունը մի ժամանակ հարթել է դեպի Բրյուսելի ճանապարհը, որը Փաշինյանն հիմա դիտավորյալ քանդում է։ Բայց փաստերը ասում են հակառակի մասին։ Եվ դրանում համոզվելու համար, բավական է ընդամենը հայկական պատմության ժապավենը մի քիչ հետ շրջել։ 

Առաջինը, Սերժ Սարգսյանի նախագահության ժամանակահատվածը բնութագրվում էր արտաքին քաղաքականության չափազանց սահմանափակ մանևրներով և Ռուսաստանից Հայաստանի աշխարհաքաղաքական կախվածությամբ։ Հանրապետության տնտեսությունը խորապես ինտեգրված էր ռուսական կապիտալին, իսկ քաղաքական էլիտան գործում էր Կրեմլի հրահանգներով։ Այն ժամանակվա Հայաստանի նախագահն այդ ժամանակ եվրոպական կառույցները ավելի շուտ օգտագործում էր Մոսկվայի հետ քաղաքական առևտրի, քան իրական ռազմավարության համար։ Եվ դրա ամենացայտուն ապացույցը՝ 2013 թվականի սեպտեմբերն է. Սերժ Սարգսյանը նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ հանդիպումից հետո հայտարարում է ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագիրը ստորագրելուց Հայաստանի հրաժարվելու մասին։ Եվրոպայի փոխարեն, երկիրը բոլորի համար անսպասելիորեն շրջվում է 180 աստիճանով՝ Եվրասիական միության մեջ։ Այսինքն, ոչ մի ինքնուրույն արտաքին քաղաքականություն, ոչ մի եվրոպական հեռանկար՝ միայն հնազանդություն Ռուսաստանի կամքին։

Երկրորդը։ Այդ ժամանակահատվածում Հայաստանը նույնիսկ մի թիզ անգամ չէր համապատասխանում օրենսդրական, տնտեսական և պաշտպանական այն չափանիշներին, որոնք հանդիսանում են հիմնարար՝ երկրի ԵՄ-ի թեկնածուի կարգավիճակ ստանալու համար: Առավել ևս, հայկական պետական ապարատը եվրոպական կառավարման մոդելին մոտեցնելու որևէ լուրջ բարեփոխումներ չէին ձեռնարկվում: Այնպես որ, նույնիսկ դրա նշույլ, որ Սարգսյանի օրոք ԵՄ-ի անդամակցության հանրապետության շանսերը ավելի բարձր էին, քան հիմա՝ նշանակում է պատմական փաստերի լիակատար անտեսում։

Հիմա անցնենք ինքնին Սարգսյանի  անմիջականորեն խաղաղության մասին արտահայտություններին: Համաձայնվեք, որ նույնիսկ խաղաղություն բառը մի մարդու շուրթերում, ով գրեթե իր ամբողջ կյանքը նվիրել է այն բանին, որպեսզի այդ խաղաղությունը չլինի՝ հնչում է սրբապիղծ:

Բոլորին հայտնի է, որ Սարգսյանը ոչ միայն մասնակցել է Ադրբեջանի դեմ պատերազմին և 1992-1993 թվականներին եղել է «լղհ» անունով անջատողական կազմավորման «պաշտպանության նախարարի» պաշտոնակատար, այլ նաև հանդիսանում է խաղաղ ադրբեջանական բնակչության էթնիկ զտումների կազմակերպիչներից և մասնակիցներից մեկը՝ նրա ձեռքերի վրա է ադրբեջանցի ծերերի, կանանց և երեխաների արյունը։ Սա հաստատում է նրա սեփական խոստովանությունը, որը նա արել է բրիտանացի լրագրող Թոմաս դե Վաալի հետ հարցազրույցում. «Մինչև Խոջալուն, ադրբեջանցիները կարծում էին, որ այս ամենը կատակ է՝ նրանք կարծում էին, որ հայերը չեն կարող ձեռք բարձրացնել քաղաքացիական բնակչության վրա։ Մենք կարողացանք հերքել այս [կարծրատիպային] կարծիքը։ Հենց այդպես էլ եղավ»։

Այսինքն, Սարգսյանի ընկալմամբ, անմեղ մարդկանց զանգվածային սպանությունը՝ դա քաղաքական գործիք է նպատակներին հասնելու համար։ Եվ այսօր պատերազմի այս հետևորդը ասում է այն մասին, որ նա «խաղաղություն չի տեսնում»։ Որքան ցինիկ և անբարոյական են հնչում այս խոսքերը նրա շուրթերից, ում քաղաքական կենսագրությունը՝ հանցագործությունների երկար ցանկ է։ Պատահական չէ, որ 2022 թվականի փետրվարին Ադրբեջանի ռազմական դատախազությունը հայտնեց Քոչարյանին և Սարգսյանին քրեական պատասխանատվության ենթարկելու և նրանց նկատմամբ հետախուզում հայտարարելու մասին։ Նրանք մեղադրվում են նրանում, որ 1988 թվականի փետրվարից սկսած, ադրբեջանցի և հայ ժողովուրդների միջև ազգային թշնամանք և ատելություն հրահրելու նպատակով կազմակերպել են անօրինական հավաքներ, որոնց ժամանակ ադրբեջանցիներին աշխատանքից ազատելու, նրանց Ղարաբաղից բռնի վտարելու, նրանց տները հրկիզելու կոչեր էին անում։ Քոչարյանն ու Սարգսյանը, խախտելով Ադրբեջանի Սահմանադրությունը, հայտարարեցին այսպես կոչված «լղհ»-ի ստեղծման մասին և որոշեցին դադարեցնել Ադրբեջանի Հանրապետության օրենքների և Սահմանադրության կիրառումը օկուպացված ադրբեջանական տարածքներում։ Ակնհայտ է նաև նրանց, որպես անջատողական պարագլուխների, հետագայում Հայաստանի նախագահների դերը այդ երկրի օկուպացիոն քաղաքականության իրականացման, ադրբեջանական ժողովրդի նկատմամբ ցեղասպանության և էթնիկ զտումների գործողություններ իրականացնելու գործում։

Սակայն, անկախ նրանից, թե ինչ են ասում Սարգսյանն ու նրա նմանները, նրանք չեն կարող փոխել իրականությունը: Իսկ այն կայանում է նրանում, որ օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում երկու երկրների ղեկավարների միջև՝ ԱՄՆ-ի նախագահ Դոնալդ Թրամփի միջնորդությամբ կնքված համատեղ հռչակագրի ստորագրումից հետո, տասնամյակների ընթացքում առաջին անգամ Հայաստանն ու Ադրբեջանը իսկապես մոտեցել են խաղաղությանը: Այս փաստաթղթի առաջին կետը պաշտոնականացրեց «Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության միջև խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին համաձայնագրի» տեքստի նախաստորագրումը: Այսպիսով, պաշտոնական Երևանը, ամենաբարձր մակարդակով և գրավոր, ճանաչեց համատեղ խաղաղ ապագայի անհրաժեշտությունը: Դրան հաջորդեցին Ադրբեջանի կողմից ձեռնարկված կոնկրետ քայլեր, որոնք հարևան հանրապետությունում երախտագիտությամբ ընդունվեցին:

Մի՞թե այս ամենը բավարար չէ «խաղաղություն տեսնելու» համար: Հարցը, մեծ հաշվով, հռետորական է: Չէ որ ակնհայտ է, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև երկարատև և կայուն խաղաղությունը սպառնում է միայն նրանց, որոնց քաղաքական կապիտալը կառուցված է անմեղ զոհերի արյան և ատելության վրա: Սերժ Սարգսյանը, Արմեն Աշոտյանը, նրանց կուսակիցները, դաշնակները, կաթողիկոսը, Ռոբերտ Քոչարյանը՝ նրանք  բոլորը ոչ թե պարզապես խաղաղություն չեն ուզում: Նրանք վախենում են դրանից, քանի որ խաղաղությունը՝ դա քաղաքական դատաստան է նրանց նկատմամբ, ովքեր տարիներ շարունակ սնվել են պատերազմով։