Փաշինյանը երեսապաշտություն է անում, բայց երկու աթոռի վրա նստելը հարմար չէ
Փերինչեքն ու Կուզիոն՝ Caliber.Az-կայքում

Հարցազրույց  11 Մարտի 2024 - 12:25

Հայաստանը պետք է իմանա, որ Թուրքիայի հետ սահմանի բացման ճանապարհն անցնում է Ադրբեջանի հետ արդար պահվածքի միջով։ Որովհետև սահմանի բացման հարցում Թուրքիան համատեղ որոշումներ է կայացնում Ադրբեջանի հետ։ Այդ մասին, Թուրքիայի նախագահին առընթեր Անվտանգության և արտաքին քաղաքականության խորհրդի անդամ Մեսութ Հաքքի Չաշընը ասել է՝ Անթալիայում III դիվանագիտական համաժողովի կուլուարներում։ Նա նշել է, որ այս հարցը լայնորեն քննարկվել է համաժողովի շրջանակներում։

«Հայաստան էլ ավելի է բարդացնում իր դրությունը՝ հետևելով Արևմուտքի, մասնավորապես Ֆրանսիայի սադրանքներին։ Թուրքիայի հետ սահմանների բացման կարևորագույն պայմաններից մեկն է հանդիսանում Ադրբեջանի նկատմամբ օբյեկտիվ վերաբերմունքը։ Որովհետեւ Անկարան Բաքվի հետ միասին է ընդունում Հարավային Կովկասում կայունության, ինչպես նաեւ սահմանի բացման հարցի վերաբերյալ որոշումները»,- հայտարարել է թուրք քաղաքական գործիչը։

Իսկ այս իրավիճակից ելնելով Հայաստանը իր համար ի՞նչ հետեւություններ պետք է անի։ Հատկապես ինչպե՞ս պետք է իրեն պահի, ինչպիսի՞ քայլեր պետք է ձեռնարկի, որպեսզի վերականգնի նորմալ հարաբերությունները տարածաշրջանում իր հարեւանների հետ։ Հետաքրքիր է, արդյո՞ք Երևանում իշխանություններն իրենց համար հասկանում են այս խնդիրը։

Caliber.Az-ի այս հարցերին պատասխանել են օտարերկրյա հայտնի փորձագետները:

Ինչպես հայտարարել է թուրք քաղաքագետ, պատմական գիտությունների դոկտոր, Մոսկվայի պետական համալսարանի Ասիայի և Աֆրիկայի հետազոտությունների ինստիտուտի հրավիրված գիտաշխատող Մեհմեդ Փերինչեքը՝ հարկ է արձանագրել, որ Ղարաբաղի հարցը լուծված է։

«Ադրբեջանը ապահովել է իր տարածքային ամբողջականությունը։ Բայց հիմա հիմնական խնդիրն ու գլխավոր հարցը՝ Հայաստանին Արևմուտքի հովանավորությունից, նրա ազդեցությունից ազատելն է։ Որովհետեւ Հարավային Կովկասում հիմնական խնդիր է հանդիսանում Արևմուտքի միջամտության քաղաքականությունը։ Դա ակնհայտ է նաև պատմությունից։ Արևմուտքը և՛ այսօր, և՛ նախկինում միշտ ցանկացել և ցանկանում է Հայաստանը օգտագործել որպես ցատկահարթակ տարածաշրջանային երկրների դեմ, այդ թվում նաև Ռուսաստանի դեմ, Թուրքիայի դեմ, Ադրբեջանի դեմ։ Եվ Հայաստանը միշտ գործիք է եղել Արեւմուտքի ձեռքին։ Բայց դա վնասակար է եղել առաջին հերթին հայ ժողովրդի և Հայաստանի համար։ Նրանք կռվել են իրենց հարևանների հետ և ոչինչ չեն շահել այդ կռիվներից։ Որովհետև նրանք այս ամենը արել են հանուն Արևմուտքի, այլ ոչ թե իրենց սեփական շահերի»,- ասել է պատմաբանը։

Եթե Երևանը մեր տարածաշրջանին նայում է Արևմուտքի պրիզմայով, ապա և՛ Թուրքիան է թշնամի, և՛ Ադրբեջանն է՝ թշնամի, Ռուսաստանը՝ նույնպես թշնամի է, նշում է նա։

«Իսկ եթե հայերը տեղի ունեցողին նայեն իրենց աչքերով, ապա և՛ Թուրքիան, և՛ Ադրբեջանը, և Ռուսաստանը կկարողանան դառնալ Հայաստանի բարեկամներ։ Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմից հետո Արևմուտքը կորցրել է՝ տարածաշրջանային գործերին միջամտելու բոլոր գործիքները։ Իսկ դա չի համապատասխանում իմպերիալիստական երկրների շահերին։ Քանի որ տարածաշրջանին միջամտելու համար նրանց միշտ հարկավոր է քաոս։ Հետևաբար նրանք (ԱՄՆ, Ֆրանսիա) մշտապես Հայաստանին սադրում են հարեւանների դեմ։ Իսկ բարիդրացիական հարաբերությունները այն է, ինչ առաջին հերթին ձեռնտու են Հայաստանին։ Որովհետեւ միայն դրանց միջոցով կարելի է լուծել արմատական խնդիրները՝ սոցիալական, տնտեսական։ Հետևաբար հարկավոր է Երեւանը ազատել Արեւմուտքի հովանավորչությունից և ազդեցությունից։ Ու Երեւանը պետք է մտածի իր ուղեղով, այնտեղ չպետք է տարածաշրջանին նայեն Արեւմուտքի պրիզմայով կամ աչքերով։ Ահա սրանք են, իմ կարծիքով, այն առաջնային պայմանները, որպեսզի նորմալացնել Թուրքիայի հետ Հայաստանի հարաբերությունները։

Եվ դրանում կարող է օգնել «3+3» հարթակ նախաձեռնությունը։ Պետք է զարգացնել նրա գործողությունն ու ազդեցությունը։ Նման ճանապարհով կարելի է Հայաստանը պոկել Արեւմուտքի գրկից եւ ներքաշել տարածաշրջանային նախագծի մեջ։ Այդ ժամանակ կլինեն խաղաղություն, կայունություն, տարածաշրջանային զարգացում և տարածաշրջանային տնտեսական ինտեգրում»,- համարում է Փերինչեքը:

Բրիտանացի հետազոտող, քաղաքագիտության պրոֆեսոր Տարաս Կուզիոն ենթադրում է, որ, առաջին հերթին Հայաստանին անհրժեշտ է փոխել իր սահմանադրությունն ու օրենսդրությունը, որպեսզի վերացնի այն դրույթները, որոնք տարածքային պահանջներ են պարունակում Ադրբեջանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ։

«Երկրորդը, Հայաստանը պետք է պատրաստ լինի ստորագրել՝ հայ-ադրբեջանական սահմանը, որպես նախկին ԽՍՀՄ-ի կազմում երկու խորհրդային հանարպետությունների միջև գոյություն ունեցող սահմանը ճանաչող խաղաղ պայմանագիրը:

Հայաստանի համար եկել է այս երկու քայլերը անելու ժամանակը, քանի որ ռուսամետ ղարաբաղյան կլանը հիմա շատ թույլ է նրանից հետո, երբ կորցրել է իր քաղաքական և ռազմական բազան անջատողական Ղարաբաղում»,- նշել է պրոֆեսորը։

Նա համարում է, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ուզում է շարժվել այս ուղղությամբ, բայց վախենում է հայ ազգայնականների, հայկական սփյուռքի և Կրեմլի թշնամական արձագանքից։

«Փաշինյանը բազմիցս հայտարարել է, որ Ռուսաստանը ձգտում է ռազմական հեղաշրջում իրագործել իր դեմ։ Ես համարում եմ, որ Փաշինյանը հասկանում է, թե ինչ պետք է անի, բայց մինչև որոշակի պահ։ Նա չի հանդիսանում վճռական առաջնորդ և ինքն է խաղում հայկական ազգայնականության վրա։ Նա նաև երեսապաշտություն է անում, մի կողմից ասելով, որ ուզում է, որ Հայաստանը ինտեգրվի Եվրոպային, բայց միևնույն ժամանակ գիտի, որ Հայաստանը չի կարող այդքան հեշտությամբ հեռանալ Ռուսաստանից։ Պուտինը Հայաստանին թույլ չի տա դուրս գալ ՀԱՊԿ-ից և ԵԱՏՄ-ից։ Փաշինյանը, հնարավոր է, չի գիտակցում կամ անտեսում է այն փաստը, որ ոչ մի երկիր չի կարող լինել երկու մաքսային միությունների՝ ԵԱՏՄ-ի և Եվրամիության անդամ։ Փաշինյանը չի ցանկանում նաև դադարեցնել Հայաստանի, որպես հիմնական միջնորդի դերը, որը ներմուծելով արևմտյան ապրանքներ և այնուհետև դրանք վերաարտահանելով Ռուսաստան՝ օգնում է Ռուսաստանին խուսափել արևմտյան պատժամիջոցներից։

Ցավոք սրտի, ներկա պահին Փաշինյանը փորձում է նստել երկու աթոռի վրա, ինչն հարմար չէ»,- ասել է Կուզիոն։

Caliber.Az

Դիտումներ: 113