Թղթի կտորը երաշխիք չէ Այլ ինդուլգենցիա հետագա կշտամբանքներից

«Հայաստանն ու Ադրբեջանը երկու երկրների սահմանադրություններում խնդիրներ են տեսնում, սակայն այս հարցը չի հանդիսանում խաղաղ պայմանագրի կնքման բանակցությունների առարկա»,- այդ մասին խորհրդարանում հայտարարել է Հայաստանի ԱԳՆ ղեկավար Արարատ Միրզոյանը, որից հետո հավելել է. «Սա ամենևին էլ չի նշանակում, որ Հայաստանում սահմանադրական փոփոխությունների հարցը հանդիսանում է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցությունների առարկա, նման հասկացողություն գոյություն չունի։ Հայաստանը համոզված է, որ ինչպես իր սահմանադրությունը, այնպես էլ Ադրբեջանի սահմանադրությունը ընդհանուր առմամբ չեն կարող իրավական առումով խնդիր լինել երկարաժամկետ խաղաղության հաստատման համար»։

Շատ խորամանկ, բայց ցավոտ գլխից առողջ գլխին տեղափոխելու անհաջող փորձ է։ Ադրբեջանի Սահմանադրության մեջ ընդհանրապես չկան տարածքային պահանջներ հարակից պետությունների նկատմամբ, իսկ ահա Հայաստանի Սահմանադրության մեջ այդ պահանջները կան ոչ միայն Ադրբեջանի, այլ նաև Թուրքիայի նկատմամբ, ինչը, ի դեպ, խոստովանել է նաև Հայաստանի վարչապետ Փաշինյանը։ Խորհրդարանում բանավեճերն ու հայտարարությունները՝ մի բան են, իսկ խորհրդարանի պատերից դուրս ռեւանշիստական տրամադրությունների առկայությունը՝ դա բոլորովին այլ է, և, ինչպես Ատաման Սեմենովի դատավարության ժամանակ ասել է խորհրդային դատավորը, «Մենք Սեմենովին դատում ենք ոչ թե Խորհրդային իշխանության վերացական չճանաչման և գրականության մեջ սպիտակ գվարդիայի համար, այլ բանվորների և գյուղացիների իշխանությունը խաթարելու փորձերում գործունյա և արտահայտված սպիտակ գվարդիայի համար»: Ի դեպ, ըստ դատարանի, Սեմյոնովը, ինչպես ասում են, ստացել է ամբողջությամբ, և նրան առհասարակ չենք խղճում։ Բայց վերադառնանք Հայաստանին։

Հարևան երկրում բողոքի ցույցերի ժամանակ մերթ այստեղ, մերթ այնտեղ տարածվում են ճիչեր, հեկեկոցներ և նույնիսկ ծղրտոցներ ինչ-որ «արցախի», ինչ-որ առասպելական «էթնիկական զտումների» և «ադրբեջանական զնդաններում տանջվող խղճի բանտարկյալների» մասին։ Այնպես որ «խաղաղությունը օրինական առումով» դրանք ընդամենը խոսքեր են: Իհարկե, գեղեցիկ խոսքեր են, բայց խաբեության հոտով։ Ոչ, մենք, իհարկե, հասկանում ենք, որ եթե Հայաստանը իր սահմանադրության մեջ նույնիսկ գրի, որ «մենք այլևս այդպես չենք անի, իսկ «արցախ» և «արարատ» («լեռան» իմաստով) բառերը ենթակա են լինելու վարչական կալանքի և Հայաստանի Հանրապետության դատական մարմինների կողմից սահմանված չափով տուգանքի», ռեւանշիստները ոչ մի տեղ չեն անհետանա։ Առավել ևս, մենք գիտենք, որ ռեւանշիստների հովանավորներն էլ նույն են լինելու։ Եվ դրա համար էլ մենք պատրաստվում ենք հետագայում ևս վառոդը չոր պահել, մեզ հաշիվ տալով նրանում, որ ո՛չ Հայաստանի սահմանադրությունը, ո՛չ խաղաղ պայմանագիրը ինքստինքյան ի վիճակի չեն ինչ որ բան երաշխավորել, դրանք անգամ չարժեն այն թուղթը, որի վրա գրվելու են, Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության միակ երաշխիք է հանդիսանում ադրբեջանական բանակը։ Այնուամենայնիվ, իրավական տեսանկյունից նպատակահարմար ենք համարում Հայաստանի սահմանադրության մեջ համապատասխան փոփոխություններ մտցնելը։

Իսկ մեր ինչի՞ն է պետք Հայաստանի սահմանադրության մեջ փոփոխությունը, եթե մենք առանց այդ էլ լավ բանակ ունենք։ Իսկ դա նրա համար, որպեսզի ռևանշի փորձի և մեր կողմից դրան հաջորդող կանխումի դեպքում մենք ունենանք միջազգային կազմակերպությունների կողմից մեզ՝ «ուժի անհամաչափ կիրառման» մեջ մեղադրանքին, «ձեր զորքերը ինչ են անում Զանգեզուրում» ոռնոցներին և «հայ մարդկանց իրավունքների ոտնահարման» նախատինքներին պատասխանելու բան։ Եթե ինչ-որ բան լինի, մենք աղմկողներին, ճչացողներին ու ոռնացողներին ցույց կտանք թղթի կտորը, իբր, ինքներդ և նայեք։ Նրանց սահմանադրության մեջ հայերենով սպիտակի վրա գրված է, որ «այսուհետ երդվելու ենք», «Ղարաբաղը՝ Ադրբեջան է» և «այլևս երբեք չենք համարձակվի»։ Իսկ ամենաներքևում, մանրատառով, դուք ավելի ուշադիր կարդում եք. «Եթե ես խախտեմ այս տրված խոստումը, ապա թող ինձ հասնի դաժան պատիժ, համընդհանուր ատելություն և արհամարհանք Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից»: Այսինքն, Հայաստանի սահմանադրության մեջ փոփոխությունները, որոնց վրա մենք պնդում ենք՝ դա ոչ այնքան երաշխիք են հայկական ռեւանշիզմից, որքան նախազգուշական միջոց հնարավոր բարդությունների և դրան հաջորդած անհեթեթ ու անարդար կշտամբանքների դեպքում։ Եվ Հայաստանում որքան շուտ հասկանան, որքան շուտ մտցվեն այդ փոփոխությունները, այնքան շուտ կստորագրվի խաղաղ պայմանագիրը։ Իսկ որքան շուտ կնքվի այդ խաղաղ պայմանագիրը, այնքան շուտ մայրցամաքային Ադրբեջանը կստանա Ադրբեջանի մաս հանդիսացող Նախչըվանի Ինքնավար Հանրապետություն ազատորեն մարդկանց ու ապրանքներ տեղափոխելու հնարավորությունը։ Ընդհանուր առմամբ, շուրջբոլորը համատարած առավելություններ և ոչ մի թերություն, դուք չե՞ք գտնում: Եվ դա կլինի արդար ու ճիշտ։ Մենք մեր սահմանադրությունից գոհ ենք և նրանում ինչ որ փոփոխություններ մտցնելը համարում ենք անտեղի, իսկ ահա մեր հարևանները պետք է ձերբազատվեն սեփական բա իրական Հայաստանի մասին մտքերը՝ դրանք հենց այն մտքերն են, որոնք, ինչպես ասում են Օդեսայում, «պետք է մտածել և պետք է ճիշտ մտածել»:

Ընդհանրապես, ինչպես մի անգամ գրել է Սալտիկով-Շչեդրինը իր հրաշալի «Պարապ թափառողների մասին» գրքում (խորհուրդ եմ տալիս, եթե չեք կարդացել, լավ բան է). ինչ-որ բան ցանկացել եմ. միգուցե սահմանադրություն, միգուցե թառափի միս ծովաբողկի հետ, միգուցե վերցնել և ինչ-որ մեկին պլոկել: Այսպես, սահմանադրությունը պետք է փոխվի ամեն դեպքում, ծովաբողկով թառափի մսի հետ կապված՝ դա ձեր գործն է, ներհայաստանյան, բայց ահա ոչ մեզ, ոչ Թուրքիային պլոկել ոչ մի կերպ չի ստացվի։ Ինքներս կարող ենք պլոկել նրանց, ում ուզենանք, վերջին զորավարժությունները թույլ չեն տա մեզ ստել: Պլոկեք միմյանց, Բագրատ-Միրզոյան, կամ հակառակը, դա արդեն ում բախտը բերի և առաջինը ով կհասցնի: Գլխավորն այն է, որպեսզի ամեն ինչ լինի մեր առավելագույն բավականության համար։