Գործարար համագործակցության նոր փուլ. ի՞նչ են հաստատել Բաքուն և Մոսկվան Խազար Ախունդովի մեկնաբանությունը

Չնայած աշխարհում տիրող աշխարհաքաղաքական լարված իրավիճակին, անցյալ տարվա անկմանը, պահապանվող գնաճային ռիսկերին և այլ գլոբալ բացասականություններին՝ ադրբեջանա-ռուսական տնտեսական կապերը մնում են որպես կայունության և կայուն զարգացման կղզի: Երկու բարեկամ երկրները շարունակում են մեծացնել փոխադարձ առևտուրը, համատեղ ջանքեր են գործադնում տրանսպորտի և լոգիստիկայի ոլորտում, էներգետիկայում համագործակցելու համար, ինչպես նաև դիվերսիֆիկացնում են կապերը ոչ նավթային հատվածում՝ ընդլայնելով ներդրումային բաղադրիչը։ Այս դրական ֆոնի վրա է կայացել Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի երկօրյա պետական այցը Ադրբեջան, որի ընթացքում քննարկվել են երկկողմ օրակարգի հարցերի լայն շրջանակ, այդ թվում նաև գործարար ուղու վրա համագործակցությունը։

«2022 թվականի փետրվարին մեր կողմից ստորագրված Դաշնակցական համագործակցության մասին հռչակագիրը հաջողությամբ իրականացվում է, և՛ քաղաքական, և՛ տնտեսական ոլորտներում մենք տեսնում ենք շատ դրական դինամիկա, լավ թվեր։ Եվ, իհարկե, մենք համագործակցում ենք և՛ էներգետիկայի, և՛ տրանսպորտի, և՛ շատ այլ ոլորտներում»,- նշել է նախագահ Իլհամ Ալիևը՝ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ սահմանափակ ձևաչափով հանդիպման ժամանակ։ Բանակցությունների ընթացքում Ադրբեջանի և Ռուսաստանի ղեկավարները գոհունակություն են հայտնել երկու պետությունների փոխգործակցության մակարդակից։

Իրոք, անցած երկու տասնամյակների ընթացքում Մոսկվան և Բաքուն ձևավորել են՝ փոխշահավետ առևտրի և դինամիկ զարգացող ներդրումային ու տեխնոլոգիական համագործակցության վրա հենվող ամուր տնտեսական հիմք։ Այս կապերի կայունությունը հենվում է ծանրակշիռ պայմանագրային-իրավական բազայի վրա, որը ներառում է այդ թվում նաև հիմնական տնտեսական ուղղություններ ընդգրկող ավելի քան 170 միջպետական, միջկառավարական և միջգերատեսչական համաձայնագրեր: Միջտարածաշրջանային կապերը՝ գործարար կապերի առաջնահերթ բաղադրիչն են. Ադրբեջանի հետ համագործակցում են Ռուսաստանի ավելի քան 70 սուբյեկտներ՝ այս ուղղու վրա հատկապես ակտիվ են Մոսկվան, Սանկտ Պետերբուրգը, Աստրախանը, Դաղստանը և Թաթարստանը։ Ընդհանուր առմամբ, մեր երկիրը հանդիսանում է Ռուսաստանի առանցքային առևտրային գործընկերը Հարավային Կովկասում, և մինչև վերջերս Ադրբեջանին բաժին էր ընկնում տարածաշրջանի երկրների հետ Ռուսաստանի ընդհանուր առևտրաշրջանառության մոտ քառասուն տոկոսը։ Մինչդեռ, Ռուսաստանը, ինչպես նախորդ տարիներին, մինչև այսօր առաջին տեղն է պահպանում Ադրբեջանի գյուղատնտեսական և արդյունաբերական արտադրանք ներկրողների շարքում։ Մասնավորապես, անցյալ տարի 3,3 մլրդ դոլարի ոչ նավթային արտահանման միագումար ծավալից Ռուսաստանին բաժին է ընկել մեր երկրից 1,2 մլրդ դոլար (2022 թվականի համեմատ 18,5 տոկոս աճով) գումարի ոչ նավթային ապրանքների մատակարարումներ։ Եվ սա չափազանց կարևոր կետ է, քանի որ Բաքվի և Մոսկվայի միջև առևտրատնտեսական հարաբերությունները հիմնված են հայրենական տնտեսության իրական ներուժի վրա, մեր երկիրը, ի տարբերություն հարևան Հայաստանի, չի մասնակցում կասկածելի վերաարտահանումային սխեմաներին։ Դրա անհրաժեշտությունը չկա, քանի որ վերջին տարիներին ադրբեջանա-ռուսական առևտուրը կայուն աճ է գրանցել՝ հենվելով ներքին առատ ռեսուրսների վրա։

Ռուսաստանը հանդիսանում է Ադրբեջանի երրորդ առևտրային գործընկերը՝ Իտալիայից և Թուրքիայից հետո, և անցյալ տարվա արդյունքներով ադրբեջանա-ռուսական ապրանքաշրջանառությունը գերազանցել է 4,3 միլիարդ դոլարը, ինչը 17,5 տոկոսով ավելի է, քան մեկ տարի առաջ։ Այս դրական միտումը հաջողվեց ամրապնդել նաև այս տարի, և Ադրբեջանի Մաքսային պետական կոմիտեի տվյալների համաձայն՝ երկկողմ ապրանքաշրջանառությունը 2024 թվականի հունվար-հուլիսին կազմել է 2,573 մլրդ դոլար, ինչը 5,2%-ով գերազանցում է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշը։ «Բացարձակապես բոլոր ոլորտներում, որոնք մեզ համար փոխադարձաբար հետաքրքիր են՝ Ադրբեջանն ու Ռուսաստանը պատրաստ են կառուցողական երկխոսության և համատեղ նախագծերի համակողմանի զարգացմանը։ Ակտիվորեն աճում է համագործակցությունը առևտրում և էներգետիկայում, արդյունաբերության և գյուղարդյունաբերության համալիրում, լոգիստիկայում և տրանսպորտում։ Զարգանում է նաև ներդրումային համագործակցությունը՝ երկու կողմերից գործունյա պետական աջակցությամբ հանդերձ», - ոչ վաղուց, օգոստոսի 9-ին կայացած ադրբեջանա-ռուսական միջկառավարական հանձնաժողովի (ՄԿՀ) XXII նիստի ժամանակ նշել է՝ առևտրատնտեսական հարցերով ՄԿՀ-ի համանախագահ, Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը: Նա ընդգծել է, որ փոխադարձ առևտուրը զարգանում է ազգային արժույթների հիման վրա, որով այս տարվա հունվար-մայիսին իրականացվել է փոխադարձ հաշվարկների ավելի քան 73%-ը։ Վերջին տարիներին երկու երկրների հանգստի կազմակերպությունները համատեղ նախաձեռնություններ են իրականացնում բոլոր ուղղություններով, ոլորտի թվայնացումից և զբոսաշրջության համար անհրաժեշտ սարքավորումների արտադրության տեղայնացումից մինչև լեռնադահուկային և ծովային հանգստավայրեր և բնական երթուղիներ:

Միանգամայն հաջող է զարգանում Ադրբեջանա-ռուսական ներդրումային համագործակցությունը. ընդհանուր առմամբ Ադրբեջանում գրանցված է ռուսական կապիտալով մոտ 1,3 հազար ընկերություն, իսկ Ադրբեջանի տնտեսությունում ռուսական ներդրումների ընդհանուր ծավալը գերազանցել է 8,7 միլիարդ դոլարը, իր հերթին մեր երկիրը Ռուսաստանի Դաշնության տնտեսության մեջ ներդրել է մոտ 1,2 միլիարդ դոլար։ Ռուսական ներդրողները ակտիվորեն յուրցնում են հայրենական տնտեսության այնպիսի ոլորտներ, ինչպիսիք են բանկային հատվածը, նավթաքիմիան, բեռնատարների արտադրությունը, գինեգործությունը, սննդի ոլորտը: «Ռուսական ընկերությունները իրենց լիովին հարմարավետ են զգում ադրբեջանական շուկայում. դա և՛ «Լուկօյիլ» ընկերությունն է, և՛ «ԿԱՄԱԶ»-ը, որը կազմակերպել է հավաքման արտադրությունը, «ՍՕՕԼԵՐՍ»-ը, «ՈՒԱԶ»-ը: Նրանք հաջողությամբ աշխատում են, և կա զարգացման հեռանկար։ «Տրանսմաշհոլդինգ»-ը փետրվարին հերթական պայմանագիր է ստորագրել Բաքվի մետրոյի համար ռուսական վագոնների մեծ խմբաքանակի արտադրության համար», - նշել է նախագահ Վլադիմիր Պուտինը բանակցությունների արդյունքներով մամուլի համար համատեղ հայտարարության մեջ։

Իր հերթին, «Azersun Holding»-ի հաշվին Կրասնոդարում կառուցվել է մրգերի և բանջարեղենի պահածոների արտադրության ձեռնարկություն և թեյի գործարան, Ռուսաստանի Դաշնությունում տեղայնացված են նաև շինանյութերի արտադրության հայրենական ձեռնարկություններ, միանգամայն ակտիվ են առևտրային և միջնորդ ընկերությունները, ադրբեջանցի ներդրողները արդիականացնում են առողջարանները Հյուսիսային Կովկասի հանգստավայրերում, Ստավրոպոլի երկրամասում և այլն։

Բաքուն և Մոսկվան շատ դրականորեն են տրամադրված փոխադարձ գործարար համագործակցության ընդլայնմանը, առևտրի էլ ավելի ընդլայնմանը և ներդրումային վեկտորների դիվերսիֆիկացմանը, նոր տրանսպորտային, էներգետիկ և արդյունաբերական նախագծերի զարգացմանը, մանավանդ, որ շատ ոլորտներում ոչ բոլոր ծավալով է օգտագործվել առկա ներուժը։

«Առևտրատնտեսական կապերը հաջողությամբ զարգանում են, 4 միլիարդ դոլարից մի փոքր ավելի տարեկան ապրանքաշրջանառությունը՝ լավ թիվ է, բայց այն չի համապատասխանում մեր հնարավորությունների ներուժին։ Եվ իրոք, այստեղ կարելի է խոսել ոչ միայն էներգետիկայի, արդյունաբերական կոոպերացիայի, տրանսպորտի, լոգիստիկայի, թեթև արդյունաբերության մասին։ Մենք ունենք համատեղ աշխատանքի շատ ոլորտներ: Ադրբեջանի տնտեսության մեջ ավելի քան չորս միլիարդ դոլարի ուղղակի ներդրումները՝ նույնպես լավ ցուցանիշ է։ Ռուսական կապիտալով ավելի քան 1270 ձեռնարկություն են գործում Ադրբեջանում, և սա նույնպես, անշուշտ, սահմանը չէ»,- ասել է Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը։

Այնուհետև, մամուլի համար հայտարարության շրջանակներում նախագահ Իլհամ Ալիևը հատուկ ընդգծել է Հյուսիս-Հարավ միջազգային տրանսպորտային միջանցքի (ՄՏՀ) նախագծի բացառիկ կարևոր նշանակությունը Բաքվի և Մոսկվայի միջպետական հարաբերությունների ամրապնդման համար։ «Մենք մանրամասն քննարկեցինք «Հյուսիս-Հարավ» նախագծի իրականացումը, դրա կարևորությունը տարածաշրջանային տրանսպորտային միջանցքների համար: Պետք է ասեմ, որ Ադրբեջանի տարածքում «Հյուսիս-Հարավ» միջանցքի և՛ երկաթուղային, և՛ ավտոմոբիլային հատվածները ամբողջությամբ իրականացվել են և հաջողությամբ գործում են։ Այս պահին մենք ակտիվորեն զբաղվում ենք այս միջանցքի երկաթուղային հատվածի արդիականացմամբ, որպեսզի մեծացնենք դրա թողունակությունը. խոսքը տարեկան 15 միլիոն տոննա և ավել բեռ փոխադրելու հնարավորության մասին է»,- հայտարարել է նախագահ Իլհամ Ալիևը։ Ադրբեջանի նախագահը նաև հայտնել է, որ այս տարի մոտ 120 մլն դոլարի միջոցներ են նախատեսված երկաթուղու այս հատվածի արդիականացման համար, որպեսզի հասնել պահանջվող թողունակության մակարդակին։

Ռուսաստանի Դաշնության Նախագահի Ադրբեջան պետական այցի արդյունքներով ընդունվել են մի շարք փաստաթղթեր, ներառյալ նախագահների համատեղ հռչակագիրը, ինչպես նաև Փոխըմբռնման հուշագիր Ադրբեջանի արտահանման և ներդրումների խթանման գործակալության (AZPROMO) և «Ռուսաստանի ուղղակի ներդրումների հիմնադրամի կառավարման ընկերություն» բաժնետիրական ընկերության միջև, ինչպես նաև հուշագրեր և համաձայնագրեր բնապահպանության, սննդամթերքի անվտանգության, կարանտինային միջոցառումների և այլ բնագավառներում։