Վարկանիշների խորտակում Հայկական զրոյականացում

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի նկատմամբ վստահության մակարդակը նվազել է, վկայում են՝ «Gallup International Association»-ի ներկայացուցչության կողմից հունվարին անցկացված հարցման արդյունքները։ Հետազոտության համաձայն, Հայաստանի վարչապետին բացարձակապես չեն վստահում հարցվածների 38,1%-ը (2023թ. նոյեմբերին եղել է 35,5%), Փաշինյանին լիովին վստահում են 15,1%-ը (նոյեմբերին՝ 20,4%)։ Հարցման մասնակիցների 28,3%-ը հիմնականում չի վստահում (նոյեմբերին՝ 18,6%), հիմնականում վստահում են 13,1%-ը (13,2%)։ Դժվարացել են պատասխանել հարցվածների 4,6%-ը (12,3%)։ Դրանով հանդերձ, հարցման մասնակիցների 38,1%-ը հայտարարել են, որ Հայաստանի սահմանադրությունը փոփոխության ենթակա չէ, 34,2%-ը թույլ են տվել դրա որոշ դրույթների փոփոխություն, 13,4%-ը կողմ են արտահայտվել նոր սահմանադրության ընդունման օգտին։ Իսկ հարցվածների 29,3%-ը անհրաժեշտ  է համարել արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացումը, 26,9%-ը դեմ են արտահայտվել դրան։
 
Եթե ընտրությունները կայանային հաջորդ կիրակի, ապա Փաշինյանի գլխավորած «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության օգտին քվեարկելու պատրաստակամություն են հայտնել հարցվածների 16,1%-ը, Հայաստանի նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի գլխավորած ընդդիմադիր «Հայաստան» դաշինքի օգտին՝ 4,7%-ը, հետախուզման մեջ գտնվող ոստիկանության նախկին աշխատակից, «Հանրային ձայն» կուսակցության նախագահ Վարդան Ղուկասյանի օգտին՝ 3,6 %-ը, Հայաստանի նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանի գլխավորած «Պատիվ ունեմ» ընդդիմադիր դաշինքի օգտին՝ 2,9%-ը։ Հարցվածների 25,8%-ը չի ցանկանում մասնակցել ընտրություններին։
 

Այս հարցման տվյալները մտածելու տեղիք են տալիս։ Նախ, մենք տեսնում ենք Փաշինյանի վարկանիշի նվազում։ Անշուշտ, դա պայմանավորված է նրանով, որ հայ հասարակությունը նրան մեղադրում է՝ Ադրբեջանի կողմից իր ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության ամբողջական վերականգնմանը դիմակայելու անկարողության մեջ։ Դեռ 44-օրյա պատերազմում Հայաստանի պարտությունից հետո երկրում մեծ հիասթափություն կար, թե ինչպես հեշտ ու արագ զրոյականացան այն առասպելները, որոնցով տեղի հասարակությունը ապրում էր՝ Ադրբեջանի տարածքի 20%-ի օկուպացման տարիների ընթացքում։ Հիանալիորեն հիշում եմ, որ հայ ռեւանշիստները նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի գլխավորությամբ մեծ հույսեր էին կապում՝ 2021 թվականի հունիսին կայանալիք արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների հետ։ Բայց այդ ժամանակ, հիշեցնեմ, ընտրատեղամասեր եկած Հայաստանի քաղաքացիների 53,92%-ը կողմ քվեարկեց փաշինյանական «Քաղաքացիական պայմանագրին»։ Քոչարյանական ընդդիմադիր «Հայաստան» դաշինքը այն ժամանակ հավաքեց ձայների 21,04%-ը։ Երրորդ տեղում, վիթխարի տարբերությամբ, հավաքելով ձայների ընդամենը 5,24%-ը՝ հայտնվեց Վանեցյանի և Սարգսյանի կողմից գլխավորած «Պատիվ ունեմ» դաշինքը։
 

Դրանից հետո նկատվում է Հայաստանում բոլոր քաղաքական կուսակցությունների վարկանիշի անկում։ Ուշադրություն դարձրեք՝ Սարգսյան-Վանեցյան տանդեմի գլխավորած դաշինքի վարկանիշն իջել է մինչև խայտառակ մակարդակի։ Նրանց շրջանցում է նույնիսկ այնպիսի անձնավորություն, ինչպիսին է Վարդան Ղուկասյանը, ով բոլորովին վերջերս է ստեղծել իր կուսակցությունը։ Հիշեցնեմ, որ խոսքը նախկին ոստիկանի, իսկ ավելի ուշ՝ սկանդալային վիդեոբլոգերի մասին է, ում հայկական լրատվամիջոցներն անվանում են «Դոգ»։ Նա «հռչակվել» է՝ Հայաստանի տարբեր բնույթի քաղաքական գործիչների և նրանց ընտանիքի անդամների նկատմամբ անպարկեշտ արտահայտություններ գործածելով և սեռական երևակայություններ հնչեցնելով, իսկ այժմ ունի ավելի բարձր վարկանիշ, քան Սերժ Սարգսյանն ու Արթուր Վանեցյանը։ Միայն այս փաստը բավական է, որպեսզի հասկանալ Հայաստանի քաղաքացիների արհամարհանքի մասշտաբները այս երկրում քաղաքականություն խաղացող բոլոր կերպարների նկատմամբ։
 

Բայց սա դեռ բոլորը չէ։ Ներկայիս վարկանիշը Քոչարյանի «Հայաստան» դաշինքին թույլ չէր տա մտնել երկրի խորհրդարան։ Ինչպես, ճիշտն ասած, այնտեղ չէին մտնի նաև Սարգսյան-Վանեցյան, ինչպես նաև Վարդան Ղուկասյանի կուսակցությունները։ Իսկ ահա փաշինյանական «Քաղաքացիական պայմանագիրը» նորից տեղերի մեծամասնությունը կստանար Հայաստանի խորհրդարանում, նույնիսկ չնայած «վարչապետի» վարկանիշի զգալի նվազմանը։ Դրանով հանդերձ հատկանշական է նաև այն, որ հարցվածների 25,8%-ը չի ցանկանում մասնակցել ընտրություններին։ Սա անվստահության քվե է Հայաստանի բոլոր քաղաքական կուսակցություններին։ Շեքսպիրի «պատուհասը ձեր երկու տների վրա» գործողությա՜ն մեջ է: Եվ սա զարմանալի չէ։ Չէ որ Հայաստանը գտնվում է սոցիալ-տնտեսական, արտաքին քաղաքական և ներքաղաքական, բարոյական և էթիկական խնդիրների գերության մեջ։ Դրանք բոլորը դրվեցին այն պահին, երբ այս երկիրը որոշեց գնալ՝ Ադրբեջանի նկատմամբ տարածքային պահանջների ճանապարհով, իր և իր հարևանների մասին առասպելներ ստեղծելու ճանապարհով։
 
Եվ այդ առասպելներին հրաժեշտ տալ Հայաստանում առանձնապես չեն ուզում: Այդ մասին է վկայում այն, որ հարցման մասնակիցների 38,1%-ը հայտարարել է, որ Հայաստանի սահմանադրությունը փոփոխության ենթակա չէ։ Բայց չէ որ հենց «քարերի երկրի» սահմանադրության մեջ է գրված տարածքային պահանջները Ադրբեջանի և Թուրքիայի նկատմամբ։ Առանց դրանց վերացման, տարածաշրջանում խաղաղություն չի էլ կարող լինել։ Եվ սա հսկայական խնդիր է Հայաստանի համար։ Ադրբեջանն ու Թուրքիան արդեն վաղուց և հաջողությամբ իրականացնում են տարածաշրջանում բոլոր կարևորագույն նախագծերը՝ առանց դրանց Հայաստանի մասնակցության։ Այս երկիրն այժմ կանգնած է ընտրության առաջ. ոչինչ չփոխել իր սահմանադրության մեջ և հարևանների հետ հարաբերություններում և շարունակել սուզվել անլուծելի խնդիրների ճահճի հատակը, կամ դիմել սահմանադրության մեջ փոփոխություններին և բարելավել հարաբերությունները Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ՝ աստիճանաբար սկսելով դուրս սողալ այդ ճահճից: Նիկոլ Փաշինյանը և նրա շրջապատը տեսնում են այս բոլոր հեռանկարները։ Բայց իրենց սպառնալիքները նրանք նույնպես հասկանում են։ Թե ինչպես Հայաստանի ներկայիս իշխանությունը դուրս կգա ստեղծված իրավիճակից՝ ցույց կտա ժամանակը։ Բայց Ադրբեջանում պատրաստ են իրադարձությունների ցանկացած զարգացման։