Eurasia Review. Ադրբեջանը և Հայաստանը կստորագրեն արդյո՞ք խաղաղ համաձայնագիր։ Թարգմանությունը Caliber.Az-ի

eurasiareview.com կայքում, անգլերեն լեզվով հրապարակվել է հոդված, որտեղ ասվում է, որ 2022 թվականը կարող է դառնալ նշանակալից տարի, քանզի Հայաստանը և Ադրբեջանը կարող են վիթխարի քայլ անել տարածաշրջանում երկար սպասվելիք խաղաղության ուղղությամբ։

Caliber.Az-ը ընթերցողների ուշադրությանն է ներկայացնում հոդվածի թարգմանությունը։

Հարավային Կովկասում Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հակամարտությունը իրենից ներկայացնում էր լուրջ վտանգ տարածաշրջանում կայունության և տնտեսական ինտեգրման համար։ Սակայն Հարավային Կովկասի երկու երկրների միջև 44-օրյա պատերազմը փոխեց աշխարհաքաղաքական լանդշաֆտը՝ Ադրբեջանը վերջ դրեց շուրջ 30-ամյա հայկական օկուպացիային։ Ռուսաստանի Դաշնության, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև 2020 թվականի նոյեմբերի հայտարարության ստորագրմամբ Բաքվի և Երևանի պաշտոնյաները նոր էջ են բացել դիվանագիտական բանակցությունների և տնտեսական ինտեգրման համար։

Վերլուծելով Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի միջև բոլոր հանդիպումները, հարկ է նշել, որ կողմերը չկարողացան հասնել բեկումնային արդյունքների, կամ նույնիսկ պայմանավորվել հիմնական հարցերի շուրջ. Զանգեզուրի միջանցքի բացում, սահմանների սահմանազատում և սահմանագծում, միմյանց տարածքային ամբողջականության ճանաչման վրա հիմնված խաղաղ պայմանագրի ստորագրում։ Չնայած տարածաշրջանում տեղի ունեցող բացասական իրադարձություններին և անվտանգության մարտահրավերներին, Ադրբեջանը, արդեն հետհակամարտային ժամանակաշրջանում սկսել է Ղարաբաղի մարզի վերականգնման գործընթացը։ Ելնելով դրանից՝ վաղուց ժամանակն է, որ Հայաստանը մտածի Ադրբեջանի հետ՝ ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության սկզբունքների վրա հիմնված վերջնական խաղաղ պայմանագրի մասին, ինչը կդառնա կայուն խաղաղության և տարածաշրջանային տնտեսական ինտեգրման բանալին։

Քանի որ Ուկրաինայի պատերազմը փոխում է Եվրոպայում աշխարհաքաղաքական լանդշաֆտը, Ֆրանսիան և ԱՄՆ-ը հրաժարվում են Ռուսաստանի հետ համագործակցել հայ-ադրբեջանական խաղաղ գործընթացի հարցերով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում։ Սա նշանակում է, որ Մինսկի խմբի ձևաչափը չեղարկվել է, և Հարավային Կովկասի երկու երկրները հետագա բանակցությունների համար հիմնականում օգտագործելու են եվրոպական հարթակները։ Հետևաբար ԵՄ-ն ակտիվացրել է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև երկարաժամկետ և տեւական խաղաղության հասնելու համար իր ջանքերը: Ապրիլի 6-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Բրյուսելում հանդիպել է Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ։ Այս հանդիպումը, որն առաջինն էր 2021 թվականի դեկտեմբերին Բրյուսելից հետո, և 2022 թվականի փետրվարին նախագահ Մակրոնի հետ տեսակոնֆերանսից հետո, շատ արդյունավետ էր։ Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը նշել է ինչպես նախագահ Ալիևի, այնպես էլ վարչապետ Փաշինյանի կողմից, դեպի երկրների միջև խաղաղության համաձայնագիրը արագորեն շարժվելու փոխադարձ ցանկությունը։

Եթե Հայաստանը համաձայնի վերը նշված սկզբունքների հիման վրա խաղաղության պայմանագիր կնքել Ադրբեջանի հետ, դա ճանապարհ կհարթի երկու պետությունների միջև դիվանագիտական հարաբերությունների և համագործակցության հաստատման համար։ Հարկ է ընդգծել, որ տարածաշրջանում կայուն խաղաղություն հաստատելու մասին համաձայնագրի ազդանշանները շատ դրական են դարձել, երբ Ադրբեջանը և Հայաստանը պայմանավորվեցին հանձնարարել իրենց արտգործնախարարներին աշխատել ապագա խաղաղության պայմանագրի նախապատրաստման վրա, որտեղ կկարգավորվեն բոլոր անհրաժեշտ հարցերը։ Ի շարունակություն դրական ժեստերի, 2022 թվականի ապրիլի 11-ին Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովը հեռախոսազրույց է ունեցել Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանի հետ։ Երկու նախարարները կարծիքներ են փոխանակել ապագա խաղաղության պայմանագրի նախապատրաստման աշխատանքների, Համատեղ սահմանային հանձնաժողովի գումարման և հումանիտար հարցերի շուրջ։ Այն եղել է երկու նախարարների միջև առաջին պաշտոնական ուղիղ հեռախոսազրույց։

Չնայած բոլոր դրական ժեստերին, Հայաստանի առաջատար արմատական ընդդիմադիր ուժերը՝ նրա առաջնորդ Արթուր Վանեցյանի գլխավորությամբ, նորից սկսել են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության գործընթացին խոչընդոտելու արշավը։ Նրանք անդադար նստացույց են սկսել Երևանի Ազատության հրապարակում, և հիմնական նպատակը համակարգված փողոցային բողոքի ակցիաներ կազմակերպելն է՝ փորձելով տապալել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին և դրանով իսկ կանխել այն, ինչ նրանք համարում են անընդունելի զիջումներ Ադրբեջանին։ Նման իրադարձությունները ևս մեկ անգամ ցույց են տալիս, որ ապագա խաղաղության պայմանագրին աջակցելու համար անհրաժեշտ են շոշափելի քայլեր։

Ամփոփելով արդյունքները, կարելի է ասել, որ 2022 թվականը կարող է դառնալ նշանակալից տարի, քանզի Հայաստանը ու Ադրբեջանը կարող են հսկայական քայլ կատարել տարածաշրջանում երկար սպասված խաղաղության ճանապարհին։ ԵՄ-ի հովանու ներքո խաղաղ գործընթացը ունի վճռական նշանակություն, և ապրիլին Բրյուսելում կայացած հանդիպումից հետո Հարավային Կովկասի երկու երկրները համաձայնվել են կարգավորման գործընթացի հիմնական սկզբունքների շուրջ: Ադրբեջանի 2022 թվականի առաջին եռամսյակի արդյունքներին նվիրված հանդիպման ժամանակ նախագահ Իլհամ Ալիևը նորից կրկնել է, որ Հայաստանը ընդունում է հարաբերությունների կարգավորման համար Ադրբեջանի հինգ սկզբունքները։ Եվ վերջին, բայց ոչ պակաս կարևորը. այսօր մենք ականատես ենք լինում բանակցությունների դրական զարգացումներին։ Այնուամենայնիվ, պետք է հաշվի առնել, որ խաղաղության գործընթացը փխրուն է, և, հնարավոր է, այժմ պահանջվում է ավելի շատ մասնակցություն և փոխզիջումների գնալու պատրաստակամություն՝ հանուն խաղաղության և վերջնական խաղաղության պայմանագրի ստորագրման։