Նժդեհը ԽՍՀՄ-ում ճանաչվել է արդյո՞ք, որպես հիտլերական։ Այո՛։ Արխիվային նյութեր ԼՈՒՍԱՆԿԱՐ

Հայաստանում Գարեգին Նժդեհի երկրպագուները, փաստաբաններն ու հետևորդները փորձում են ապացուցել, որ հայտնի, ու դեռ 2007 թվականի հրապարակված հետաքննության արդյունքներով մեղադրական եզրակացությունը, որը պարունակում է հիտլերականների հետ նրա համագործակցելու անմիջական մեղադրանքը, իբր վերջնական չի եղել և դատարանի ավարտին Հիտլերի հետ Նժդեհի համագործակցության մասին մեղադրանքը չեղարկվել է։

Գարեգին Նժդեհը կալանքից հետո։

Ահա այս փաստաթղթերը ըստ հայկական արխիվների. ՆԺԴԵՀ և ՀԻՏԼԵՐ. մանրամսներ (փաստաթղթերի հավաքածուից. Վաչե Հովսեփյան։ Գարեգին Նժդեհ և ՊԱԿ (ԿԳԲ). հետախույզի հիշողությունները։ Երևան, 2007)

ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության նախարարին առընթեր Հատուկ խորհրդակցության նիստի ծանուցագիրը։ Առաջին էջ

=1944 թվականի հոկտեմբերի 12-ի հարցաքննման արձանագրություն։

«[Բեռլին, հոկտեմբեր 1942.]

Վերջում ես հարցրեցի. մենք, հայերս ինչով կարող ենք օգնել Գերմանիային այս պատերազմում։ Ես առաջարկեցի... Բեռլինում բացել հայերի համար դպրոց, որի շրջանավարտներին մենք կառանձնացնենք, որպեսզի գերմանացիները նրանց նախապատրաստեն և օգտագործեն ըստ սեփական հայեցողության։
Դրումը կարչեց այդ առաջարկությունից և ինձ հանձնարարեց Բուլղարիայում առանձնացնել մի խումբ հայերի՝ մոտավորապես 30 հոգի, նրանց ուղարկել Բեռլին, որտեղ նրանց կնախապատրաստեն և կտեղափոխեն Խորհրդային բանակում դիվերսիոն և այլ նպատակների համար, իսկ երբ գերմանական զորքերը մոտենան Հայաստանի սահմաններին, ինչպես նաև Հայաստանը բոլշևիկյան զորքերից արագ ազատելու համար ներսում գերմանացիներին օգնելու համար։

ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության նախարարին առընթեր Հատուկ խորհրդակցության նիստին ծանուցագիր։ 2-րդ էջ:

Դրումը ասաց, որ Կարմիր բանակի նահանջի ժամանակ զորքերի հետ միասին կհեռանա նաև բնակչության թվից շատ մարդիկ և որ այդ Հայաստան վերատեղափոխված ու հայերեն լեզվին տիրապետող մարդիկ պետք է ծավալեն համապատասխան գերմանամետ քարոզչություն, որպեսզի ոչ ոք չհեռանա բոլշևիկների հետ միասին» (էջ 146)

«Երբ ես դեռ գտնվում էի Բեռլինում, աշխատում էի հայկական կոմիտեում, իմացա, որ դպրոցի բոլոր ուսանողներին հանդերձավորել էին գերմանական համազգեստով և ուղարկել էին Ղրիմ, որտեղ նրանց տեղավորել էին Սիլիմ բնակավայրում։ Ղրիմում նրանք գտնվեցին մոտ 4 ամիս։ (...) Դիվերսիոն դպրոցի բոլոր ուսանողները Ղրիմ էին ուղղարկվել նրա համար, որպեսզի պատրաստ լինեն Խորհրդային Հայաստան դիվերսիոն հանձնարարություններով տեղափոխելու համար» (էջ 149-150)

Արձանագրություն №15 ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության նախարարին առընթեր Հատուկ խորհրդակցության նիստ

=1944 թվականի հոկտեմբերի 17-ի հարցաքննության արձանագրություն.

«—Գերմանիայում ինչպի՞սի նախապատրաստում է անցել ձեր կողմից ներկայացված հայերի խումբը։

—Այդ խումբը անցել է ռազմական պատրաստություն, իսկ վերջում՝ դիվերսիոն աշխատանք։ Նախապատրաստումը տևել է մոտ 8 ամիս։

—Հետևաբար, այդ խմբին նախապատրաստել էին, որպե՞ս դիվերսանտներ։

—Այդ ողջ խմբին նախապատրաստել էին, որպես գերմանացիների օգտին դիվերսիոն խումբ» (էջ 155)

Արձանագրություն №15։ ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության նախարարին առընթեր Հատուկ խորհրդակցության նիստ

=Մեղադրական եզրակացություն։ Գարեգին Եղիշի Տեր-Հարությունյանի (Նժդեհ) մեղադրման №111 278 հետաքննչական գործով:

«1943 թվականի օգոստոսին Գ. Ե. Տեր-Հարությունյանը [Նժդեհ ] այցելել է Ղրիմ, վերոհիշյալ հետախույզ դիվերսանտների առջև ելույթ է ունեցել գերմանացիների հանձնարարությունները կատարելու կոչով (հատոր II, №№ 309, 310 գործերի թերթիկներ)» (էջ 84)

Արձանագրություն №15։ ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության նախարարին առընթեր Հատուկ խորհրդակցության նիստ

«Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակահատվածում Խորհրդային բանակի զորամասերի դեմ զինված պայքար անցկացնելու նպատակով կապ է հաստատել գերմանական հետախուզական մարմինների հետ։ Զբաղվել է գերմանական հետախուզական և հակահետախուզական մարմինների հանձնարարությունների կատարման համար մարդկանց հավաքագրմամբ և նախապատրաստմամբ, հավաքագրվել է Բեռլինում 1942 թվականին ստեղծված «Հայ ազգային խորհուրդ»-ի կազմում» (էջ 84)

Այժմ հայտնի են դարձել և ստորև հրապարակվում են ռուսական արխիվից փաստաթղթեր (տես նրանց լուսանկարը)։ Դրանցից հետևում է, որ նա դատապարտվել է, այդ թվում նաև Հարենական մեծ պատերազմի ժամանակահատվածում ԽՍՀՄ-ի դեմ պատերազմում հիտլերական հետախուզության հետ համագործակցելու մեղադրանքով։