Բաքուն և Նուր-Սուլթան նպատակադրվել են բեկման Ալիևն ու Տոկաևը պայմանավորվել են

Հետխորհրդային տարածքում ամենաբարդ աշխարհաքաղաքական փոփոխություններին, ներմուծվող գնաճի բեռին, պարենային ճգնաժամին և այլ հետհամաճարակային ժամանակահատվածի այլ բացասական հետևանքներին հակառակ, Կասպից ծովի հարևաններ՝ Ադրբեջանը և Ղազախստանը կարողացան պահպանել զարգացման դինամիկան։ Այս տարի դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 30-ամյակը նշող երկու եղբայրական պետությունները նպատակադրվել են երկկողմ առևտրատնտեսական կապերը հասցնել որակապես նոր մակարդակի, ընդլայնել համագործակցությունը տրանսպորտի և էներգետիկայի ոլորտներում, միջնաժամկետ հեռանկարում զգալիորեն ավելացնելով ապրանքաշրջանառությունը։ Երկու երկրների միջև տնտեսական և հումանիտար համագործակցության ընդլայնման կարևոր քայլ է դարձել՝ Ղազախստանի նախագահ Կասըմ-Ժոմարտ Տոկաևի այսօր պաշտոնական այցը Ադրբեջան։

Այս տարին ուղենշային դարձավ Կենտրոնական Ասիայի (ԿԱ) երկրների հետ Ադրբեջանի առևտրատնտեսական հարաբերությունների ընդլայնման և խորացման համար, հատկապես բիզնեսի և տրանսպորտային նախագծերի հիմնական գործընկեր Ղազախստանի հետ։ Դրական միտումները սկսեցին գերակշռել անցյալ տարվա վերջին, երբ Թուրքական պետությունների կազմակերպության անդամ երկրների մի քանի գագաթնաժողովների և նախարարական հանդիպումների ընթացքում մշակվեց Ադրբեջանի հետ Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանի տրանսպորտային, գործարար, ներդրումային ինտեգրումը խթանելու և Թուրքիայի հետ արտոնյալ առևտրական հարաբերություններն ընդլայնելու երկարաժամկետ ճանապարհային քարտեզ։ Դրա հետ մեկտեղ, ռուս-ուկրաինական պատերազմը և դրա հետ կապված Կենտրոնական Ասիայի երկրների և Եվրոպայի միջև ավանդական տրանսպորտային և լոգիստիկան կապերը կտրած արևմտյան պատժամիջոցները ձգանի դեր խաղացին՝ որոնք կտրեցին ավանդական տրանսպորտային և լոգիստիկ ուղիները Կենտրոնական Ասիայի երկրների և Եվրոպայի միջև, ձգանի դեր խաղացին՝ դրդելով բազմակի անգամ ընդլայնել մասնակցությունը «Միջին միջանցքի» տարանցիկ այլընտրանքում։

Ինչ վերաբերում է Ղազախստանին, ապա այս բացասական բախումները առավել սուր դրսևորվեցին Նովոռոսիյսկում տեղակայված Կասպյան խողովակաշարի կոնսորցիումի (ԿԽԿ) ծովային տերմինալի աշխատանքի հաճախակի դադարեցմամբ։ Տարեկան 67 միլիոն տոննա հումքի թողունակությամբ ԿԽԿ-ն ահռելի նշանակություն ունի Ղազախստանի համար, քանի որ 1511 կիլոմետր երկարությամբ այդ խողովակաշարով մատակարարվում է Ղազախստանի ամբողջ արտահանվող նավթի մոտ երեք քառորդը մասը, հիմնականում «Թենգիզ» և «Քաշաղան» հանքավայրերից։ Նման պայմաններում միանգամայն արդարացված է Ղազախստանի, որքան հնարավոր է Ադրբեջանի տարածքով դեպի վրացական նավահանգիստներ և Ջեյհանի նավթային տերմինալ էներգառեսուրսների տարանցումը ընդլայնելու ձգտումները։

Միևնույն ժամանակ, հոբելյանական օրը՝ Ղազախստանի և Ադրբեջանի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 30-ամյակը, նշանավորվեց մի շարք կառավարական այցերով, գործարար և հումանիտար ֆորումներով, այդ թվում նաև հուլիսին կայացած ադրբեջանա-ղազախական միջկառավարական հանձնաժողովի 18-րդ նիստով։ Հենց այդ ժամանակահատվածում բարեկամ պետությունները սկսեցին պատրաստել մինչև 2026 թվականը համագործակցության զարգացման համապարփակ ծրագիր, ինչպես նաև Ղազախստան-Ադրբեջան գործարար խորհրդի ձևավորումը, այսինքն հարթակներ, որոնք կոչված են ուժեղացնել երկու երկրների գործարար շրջանակների միջև երկխոսությունը, ամրապնդել առևտրատնտեսական և ներդրումային համագործակցությունը ոչ նավթային հատվածում, ինչպես նաև տարածաշրջանային արդյունաբերական ինտեգրման չօգտագործված ներուժը։ Ընդհանուր առմամբ, այս միտումները վերջին տարիներին բավականին հաջող են զարգացել։ Երկրները տիրապետում են ընդարձակ պայմանագրային և իրավական բազային, որը թվով ավելի քան 120 միջպետական և միջկառավարական համաձայնագրեր են, և միևնույն ժամանակ, Ղազախստանի Կենտրոնական բանկի տվյալներով, 2005-2020 թվականներին Ղազախստանի տնտեսություն ներգրավված ադրբեջանական ներդրումների ծավալը կազմել է 306,5 միլիոն դոլար։ Իր հերթին, վերջին տարիներին ավելացել է ղազախական ընկերությունների ներդրումների ծավալը Ադրբեջանի տնտեսությունում. միայն 2018-2019 թվականներին ուղղվել է 75,7 միլիոն դոլար։ Հետհամավարակային ժամանակահատվածում երկրների միջև առևտրի էլ ավելի մեծ աճ է գրանցվել. 2021 թվականին այն կազմել է 300 միլիոն դոլար՝ ավելի քան կրկնապատկվելով ճգնաժամային 2020 թվականի համեմատ (140 միլիոն դոլար): Միևնույն ժամանակ, ակնհայտ է, որ առևտրի ներկա մակարդակը ամբողջությամբ չի արտացոլում երկրներում առկա տնտեսական ներուժը, և անցյալ տարվանից կառավարությունների մակարդակով՝ գործարար կապերը առավելագույն չափով ընդլայնելու, դրանց կառուցվածքը՝ այդ թվում նաև ներդրումային համագործակցության աճի հաշվին դիվերսիֆիկացնելու ուղղությամբ աշխատանք է անցկացվում։

Վերջին շրջանում գործադրված ջանքերի տրամաբանական շարունակությունն է դարձել Ղազախստանի նախագահ Կասըմ-Ժոմարտ Տոկաևի պաշտոնական այցը Ադրբեջան, որի ընթացքում տեղի ունեցան արդյունավետ երկկողմ բանակցություններ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ, ինչպես նաև հանդիպումներ ընդլայնված կազմով, որտեղ ստորագրվել են ադրբեջանա-ղազախական մի շարք փաստաթղթեր։ «Ուրախ եմ պաշտոնական այցով առաջին անգամ Ադրբեջան այցելել Ղազախստանի նախագահի պաշտոնում։ Այսօրվա բանակցությունների արդյունքում ստորագրվել են մի շարք պայմանագրեր, վստահ եմ, որ դրանք որակապես նոր մակարդակի կհասցնեն երկկողմ գործարար համագործակցությունը և միջպետական հարաբերությունները»,- ասել է նախագահ Տոկաևը։

Մասնավորապես, երկու երկրների ղեկավարները ստորագրել են «Ռազմավարական հարաբերությունների ամրապնդման և դաշնակցային համագործակցության խորացման մասին հռչակագիր և Ադրբեջանի ու Ղազախստանի միջև 2022-2026 թվականների համագործակցության զարգացման համապարփակ ծրագիրը»։ Երկկողմ գործարար համագործակցության խորացմանն ուղղված պայմանավորվածությունների թվում եղել է նաև առևտրատնտեսական համագործակցության մասին միջկառավարական համաձայնագիրը, ինչպես նաև փոխըմբռնման երեք հուշագիր՝ տեղեկատվական և հեռահաղորդակցության տեխնոլոգիաների ոլորտում համագործակցության մասին; տրանսպորտի ոլորտում համագործակցության փոխըմբռնման մասին; տարանցիկ բեռնափոխադրումների ոլորտում համագործակցության փոխըմբռնման մասին; ղազախա-ադրբեջանական գործարար խորհրդի ստեղծման մասին։ Չեն շրջանցվել նաև դիվանագիտական, մշակութային և հումանիտար հարաբերությունների ոլորտը։ Այս առումով պետք է նշել Ադրբեջանի և Ղազախստանի արտաքին գործերի նախարարությունների միջև 2023-2024 թվականների համագործակցության ծրագրի ստորագրումը; 2022-2025 թվականների մշակութային համագործակցության ծրագրեր; Շուշա և Թուրքեստան քաղաքների, ինչպես նաև Մինգեչևիր և Ուրալսկ քաղաքների միջև քույր քաղաքների հարաբերությունների հաստատման մասին արձանագրությունը։ Ինչպես նաև ստորագրվել է՝ Ղազախստանի տեղեկատվության և հասարակական զարգացման նախարարության և Ադրբեջանի մամուլի զարգացման գործակալության միջև փոխըմբռնման մասին հուշագիրը։

Ղազախստանի նախագահի այցի շրջանակներում կայացել է նաև Ղազախա-ադրբեջանական գործարար խորհրդի առաջին նիստը, որտեղ ստորագրվել են երկու երկրների պետական գործակալությունների միջև համաձայնագրեր և համաձայնեցվել են որոշ կոնկրետ բիզնես նախաձեռնություններ։ Մասնավորապես, համագործակցության համաձայնագրեր են ստորագրվել մի կողմից Ղազախստանի Առևտրի պալատի և Ադրբեջանի արտահանման և ներդրումների խթանման գործակալության (AZPROMO), ինչպես նաև Ադրբեջանի ձեռներեցների համադաշնության միջև՝ մյուս կողմից։ Հաստատվել է Ադրբեջանի փոքր և միջին բիզնեսի զարգացման գործակալության և «Food City Alliance»-ի միջև փոխըմբռնման հուշագիր Ղազախստանի «»QazTrade ԲԸ-ի հետ, գործընկերության մասին համապատասխան պայմանագրեր են ստորագրվել «ADY Container» ՍՊԸ-ի« և KTZ Express Hong Kong» ՍՊԸ-ի միջև:

«Մենք տեսնում ենք, թե ինչպես են Ադրբեջանում զարգանում արդյունաբերական գոտիները, որտեղ ձեռնարկատերերին տրվում են մեծ արտոնություններ և նախապատվություններ։ Մեր ընկերությունները շահագրգռված են Ադրբեջանի տարածքում լոգիստիկայի, էներգետիկայի, շինարարության, իսկ հետագայում նաև ֆինանսական հատվածում գործարարությամբ»,- ասել է Ղազախստանի արտաքին առևտրի պալատի վարչության նախագահ Այան Երենովը։

Ղազախա-ադրբեջանական գործարար խորհրդի նիստի ժամանակ Ղազախստանի առևտրի և ինտեգրման նախարար Սերիկ Ժումանգարինը նշել է, որ երկկողմ ապրապքաշրջանառության ընթացիկ դինամիկան լավատեսություն է ներշնչում. այս տարվա առաջին կիսամյակում ապրանքաշրջանառությունը հասել է 194 մլն դոլարի, և չի բացառվում, որ մինչև տարեվերջ կարող են ձեռք բերվել 2012 թվականի ռեկորդային, այսինքն՝ մոտ 480 մլն դոլարի ցուցանիշները։ Իսկ մոտ ապագայում նախատեսվում է ապրանքաշրջանառությունը հասցնել մեկ միլիարդ դոլարի։ Նման լավատեսական կանխատեսումները միանգամայն արդարացված են, այդ թվում նաև խորհրդի նիստի ընթացքում հնչեցվել է Ադրբեջանի և Ղազախստանի ձեռնարկատերերի կողմից 11 մլն դոլարի նոր պայմանագրերի կնքումը, այդ թվում նաև յուղի, յուղաճարպային ապրանքների մատակարարման, երկաթուղային վագոնների և այլնի շուրջ։

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն իր հերթին բարձր է գնահատել ստորագրված ադրբեջանա-ղազախական փաստաթղթերը՝ նշելով դրանց դերը երկրների միջև գործարար համագործակցության հետագա ընդլայնման գործում, ինչպես նաև այլ ոլորտներում միջպետական կապերի զարգացման հեռանկարները։ «Ադրբեջանի և Ղազախստանի միջև բարեկամության և եղբայրության հարաբերությունները կհասնեն նոր բարձր մակարդակի, և երկրների միջև հարաբերությունները հետագայում ևս կմնան առաջնահերթային մեր երկրի արտաքին քաղաքականության մեջ»,- նշել է պետության ղեկավարը՝ ընդգծելով, որ Ղազախստանի ղեկավարի Բաքու այցը էական ավանդ կներդնի երկու պետությունների փոխգործակցության ամրապնդման մեջ։

Նախագահ Իլհամ Ալիևը նաև երախտագիտություն է հայտնել Ղազախստանի նախագահ Կասըմ-Ժոմարտ Տոկաևի կողմից «Ալթըն Կիրան» շքանշանով պարգևատրելու համար՝ հայտարարելով, որ երկու երկրների ժողովուրդներին կապում են պատմությունը և ընդհանուր արմատները։ Ադրբեջանի ղեկավարը հատուկ ընդգծել է, որ այսօր երկու անկախ պետությունները վստահորեն շարժվում են անկախության ճանապարհով՝ իրականացնելով հաջող բարեփոխումներ, ցուցադրելով տնտեսական զարգացման բարձր տեմպեր, լուծելով սոցիալական հարցեր և ամրապնդելով պետությունների հեղինակությունը համաշխարհային ասպարեզում։ «Ես այս պարգևը դիտարկում եմ, որպես հարգանքի նշան ողջ ադրբեջանական ժողովրդի նկատմամբ և հատկապես հպարտ եմ, որ այս պարգևը ստանում եմ Ձեր ձեռքից»,- ընդգծել է նախագահ Իլհամ Ալիևը։