Լկտիությունը՝ երկրորդ երջանկությունն է Բայց դա փոփոխական բան է։

«Ի տարբերություն Լեռնային Ղարաբաղի բռնի տեղահանված հայերի՝ ադրբեջանցիները Հայաստանը լքեցին բավական քաղաքակիրթ կերպով։ Մոտ 100 մարդիկ վաճառեցին իրենց բնակարանները, ավելի քան 12 հազարը դրանք փոխանակել են Ադրբեջանի հայերի հետ, իսկ ավելի քան 160 հազարը փոխհատուցում են ստացել Հայաստանի կառավարությունից»։ Հենց նման անհեթեթ հայտարարությամբ է հանդես եկել Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը։ Դե ինչ, ստիպված ենք մի փոքր կամ կրթական ծրագիր, կամ էքսկուրս անցկացնել նորագույն պատմության էջերում, ընդ որում ես միտումնավոր չեմ անդրադառնա 1947-ից մինչև 1950 թվականների ժամանակահատվածում Հայաստանից (այն ժամանակ՝ Հայկական ԽՍՀ) ադրբեջանցիների տեղահանությանը, այլ կպատմեմ 1987-ի վերջին իրադարձությունների մասին։
 
1987 թվականի նոյեմբերին Գաֆանում և նրան հյուսիսից հարող Մեղրիի շրջաններում  սկսվեցին էթնիկական հուզումներ, որոնց արդյունքում առաջին մի քանի հարյուր ադրբեջանցիները Հայկական ԽՍՀ-ից փախան Ադրբեջանական ԽՍՀ։ 1987 թվականի դեկտեմբերին Բաքու ժամանեցին երկու բեռնատար գնացքներ, որոնք տեղափոխում էին փախստականներ Հայկական ԽՍՀ Գաֆանի շրջանից։ 1988 թվականի հունվարի 25-ին ադրբեջանցիներով լցված չորս ավտոբուսները Գաֆանի շրջանից տեղափոխվեցին Բաքու։ Դրանք կանայք, երեխաներ և ծերեր էին։ Ականատեսների խոսքով՝ նրանցից շատերին ծեծի էին ենթարկել։ Միևնույն ժամանակ, ըստ Հայաստանի Կոմունիստական կուսակցության Գաֆանի շրջկոմի երկրորդ քարտուղար Արամայիս Բաբայանի, ինքը «չի կարող հիշել, որ ադրբեջանցիները փետրվարից շուտ լքել են շրջանի տարածքը», բայց, այնուամենայնիվ, նա հաստատում է, որ 1988 թվականի փետրվարին երկու հազար ադրբեջանցիները լքել են Գաֆանի շրջանը։
 
Իմ կարծիքով, նույնիսկ այս տեղեկությունն ավելի քան բավարար է, պարզապես նույնիսկ այս տեղեկատվությունը՝ ոչ բավականաչափ է լուսաբանված։ Մեզ Հայաստանից վռնդեցին այն մեղադրանքով, որ մենք ադրբեջանցիներ ենք։ Մենք մեղադրանքի հետ մասամբ համաձայն էինք, չհերքեցինք մեր ծագումը, բայց առարկեցինք հանցակազմի առկայությունը, բայց տես՝ մեզ ոչ ոք չլսեց։ Ո՛չ միջազգային կազմակերպությունները, ո՛չ իրավապաշտպանները, ո՛չ էլ Խորհրդային Միության այն ժամանակվա կենտրոնական մամուլը։ Նրանց բոլորի համար գոյություն չունեինք պարզապես միջազգային կազմակերպությունների, խորհրդային մամուլի և իրավապաշտպանների ինչպես կրոնական, այնպես  էլ էթնիկ համակրանքների պատճառով։ Բայց սա ոչինչ թեկուզ այն պատճառով, որ ժամանակները փոխվում են, և ինչպես ցույց է տալիս պրակտիկան, դրանք, ժամանակները փոխվում են բոլորովին ոչ հօգուտ Հայաստանի։
 
Մի խելացի մարդ ժամանակին տվել է լկտիության պարզապես հրաշալի, կարելի է նույնիսկ ասել, բժշկական սահմանում, իսկ տալով սահմանումը, որպես բարձրակարգ մասնագետ՝ առաջարկել է բուժման մեթոդ. «Լկտիությունը՝ ուղեղային հյուսվածքի ծանր օրգանական քայքայում է, որը վերածվում է սպունգանման մարմնի։ Բուժվում է ծոմապահությամբ, աղոթքով, քացիներով և ապտակներով, բուժական միջոցառումները անցկացվում են կամայական հերթականությամբ, ռեցիդիվի դեպքում խորհուրդ է տրվում անցկացնել երկու կամ երեք լրացուցիչ կուրս՝ կրկնությունից խուսափելու և բժշկական անձնակազմի ուրախության համար։ Կանխարգելիչ միջոցառումներ են՝ մեկուսացումը, բուժական քաղցածությունը, ինչպես նաև հիվանդի մահճասեղանի կանոնավոր ստուգում՝ արգելված առարկաներ հայտնաբերելու համար՝ դրանց հետագա բռնագրավումով և բուժման կուրսի պարտադիր կրկնությամբ՝ տես վերևում»։
 
Այս ամեն վերոնշյալի ֆոնին կցանկանայի մեջբերել Ադրբեջանի ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Այխան Հաջիզադեի մեկնաբանությունը. «Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարի պնդումներն այն մասին, որ վերջին արտաքսման ժամանակ ադրբեջանցիներին իբր վճարվել են փոխհատուցում և նրանք ինքնակամ են լքել տարածքները՝ նույնպես լիովին անհիմն են։ Միայն 1987-1991 թվականներին որպես  էթնիկ զտումների քաղաքականության մաս 216 ադրբեջանցիների սպանության փաստը ևս մեկ անգամ ապացուցում է, թե որքան տանջալից և արյունալի է իրականացվել էթնիկ զտումների քաղաքականությունը ադրբեջանցիների նկատմամբ»։
 
Այստեղ ընդհանրապես ավելացնելու բան չկա, այնպես որ ինձ մնում է միայն կրկնել այն թեզը, որը ես մի քանի անգամ արդեն հնչեցրել եմ. եթե Հայաստանում չեն ուզում լսել Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությանը, ապա նրանք ստիպված կլինեն լսել մեր պաշտպանության նախարարությանը, և ես վստահ չեմ, որ դա նրանց հաճույք կպատճառի։ Բայց ահա, մեր պաշտպանության նախարարության հրճվանքը ես անձամբ կարող եմ նույնիսկ երաշխավորել։
 
Բացի այդ, չարժե հաշիվներից դեն նետել նաև Արևմտյան Ադրբեջանի համայնքի հայտարարությունը, որը Հայաստանի կառավարությունից պահանջում է ներողություն խնդրել արևմտյան ադրբեջանցիների արտաքսման համար, սկսել երկխոսություն, պայմաններ ստեղծել ադրբեջանցիների վերադարձի համար, վերջ դնել ավերվածություններին և  ադրբեջանական ժողովրդին պատկանող մշակութային ժառանգության խեղաթյուրման քաղաքականությանը, դադարեցնել սպառազինությունը և բացել հաղորդակցությունները՝ իր ստանձած պարտավորություններին համապատասխան։ Շատ կուզենայի լսել այս առնչությամբ միջազգային հանրության և մասնավորապես ՄԱԿ-ի կարծիքը, խոսքը ոչ թե տարածքային պահանջների, այլ մարդու իրավունքների հաղթանակի մասին է։
 
Ինչ վերաբերում է Արևմտյան Ադրբեջանի համայնքի` սպառազինությունը դադարեցնելու պահանջին՝ այդ մասին անմիջականորեն ասել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը. «Հայաստանը պետք է անհապաղ դադարեցնի սպառազինությունը, իսկ Հայաստանին արդեն հասցված զենքերը պետք է վերադարձվեն»: Ոչ, Հայաստանի արձագանքը կանխատեսելի էր, Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարը նախ երկչոտ առարկեց, որ Հայաստանը զենք է ձեռք բերել և ձեռք կբերի բացառապես ինքնապաշտպանություն կազմակերպելու համար, բայց հետո, երևի մոռացավ, և հավելել է, որ Հայաստանը «զենք է գնում և, իհարկե, չի պատրաստվում այն հետ ուղարկել»
 
Դե ինչ...  բուժման մեթոդի մասին ես արդեն վերևում ասել եմ։