ՄԱԿ-ի Քաղաքների համաշխարհային հեղինակավոր ֆորումը կանցկացվի Ադրբեջանում

2020 թվականի 44-օրյա Հայրենական պատերազմում հաղթանակը՝ մեր ժողովրդի համար նշանավորեց ոչ միայն ուրախություն և հպարտություն Ղարաբաղի և Արևելյան Զանգեզուրի ազատագրման համար, այլ նաև շոկ Հայաստանի կողմից իրականացված մեր քաղաքների և գյուղերի աղետալի ավերածությունների մասշտաբները իր աչքով տեսնելուց։ Ազատագրված Ղարաբաղ այցելած միջազգային փորձագետները, ցնցվելով իրենց տեսած պատկերից՝ տեղի ունեցածն անվանեցին տարողունակ՝ «ուրբիցիդ» տերմինով, որն առավել ճշգրիտ կերպով արտացոլում է այն մոլագար համակարգվածությունը, որով Հայաստանը փորձել է ջնջել Ղարաբաղում ադրբեջանցիների ներկայության բոլոր հետքերը, այդ թվում նաև ամբողջ քաղաքների ոչնչացնելը։

Ինչպես փոխանցում է Caliber.Az-ը, իսկ այժմ Ադրբեջանի հետպատերազմյան զարգացման ռազմավարական ուղղություն է հանդիսանում «Մեծ վերադարձ» ծրագիրը, որի իրականացումը անհնար է՝ առանց օկուպացիայից ազատագրված տարածքների վերականգնման ուղղությամբ խորապես մտածված աշխատանքի՝ ընդ որում ոչ թե ուղղակի զրոյից այլ նույնիսկ «-1»-ից: Եվ այս դժվարին պայմաններում, երբ Ադրբեջանը գործնականում մեն մենակ հայտնվեց հազարավոր և հազարավոր քառակուսի կիլոմետրերի վերակառուցման մասշտաբային խնդրի առաջ՝ նախագահ Իլհամ Ալիևը՝ ՄԱԿ-ի պրոֆիլային գործակալության հետ փոխգործակցելու կուրս վերցրեց: Միավորված ազգերի կազմակերպության բնակավայրերի հարցերով ծրագիր (UN-HABITAT): Բաքվի և UN-HABITAT-ը իսկապես քննարկելու բան ունեին. աշխարհում ոչ մի տեղ նման մասշտաբային վերականգնման աշխատանքները չեն անցկացվում, ինչպես մեր երկրում։

2022 թվականի հունիսին գործադիր տնօրեն Մայմունա Մոհդ Շարիֆը դարձավ ՄԱԿ-ի գործակալության առաջին ղեկավարը, ով այցելեց ապաօկուպացված տարածքներ: Տեղում գտնվելու ժամանակ, նա կարողացավ անձամբ ծանոթանալ հայերի կողմից ավերված քաղաքների ու գյուղերի վերականգնման ռեսուրսատարողունակ և ծայրահեղ բարդ առաջադրանքին։

Ադրբեջանի և UN-HABITAT-ի միջև շփումների ակտիվացման չափով, մեր երկրի ղեկավարության կողմից որոշում ընդունվեց այն մասին, որ մեր երկիրը 2026 թվականի Քաղաքների համաշխարհային ֆորումի (WUF13) անցկացման համար կառաջադրի Բաքվի թեկնածությունը։ Տեղեկության համար. ՄԱԿ-ի 2001 թվականին ընդունված համապատասխան բանաձեւի համաձայն՝ այս ֆորումը անցկացվում է երկու տարին մեկ՝ աշխարհի քաղաքաշինության ոլորտում ամենահեղինակավոր և մասշտաբային մասնակցությամբ քաղաքներից մեկում։ Այսինքն, խոսքը ուրբանիզացիայի և քաղաքների զարգացման ուսումնասիրման խոշորագույն հարթակի մասին է։

Այնպես որ, զարմանալի չէ, որ իր մոտ այդչափ պատվավոր միջոցառումը անցկացնելու համար պայքարում իրար էին խառնվել աշխարհի առաջատար երկրներից ավելի քան տասնյակ քաղաքներ։ Այնպես որ, նախագահի կողմից դրված՝ WUF13-ը իր մոտ անցկացնելու իրավունքի համար պայքարը՝ հեշտ չի եղել։ Բայց Ադրբեջանի պետությունը հերթական անգամ ապացուցեց, որ կարող է հասնել իր առջև դրված նպատակներին, թող նույնիսկ ամենահավակնոտներին։

Եվ այսպես, Քենիայում այսօր անցկացված UN-HABITAT-ի գործադիր խորհրդի 3-րդ նիստում հայտարարվել է, որ Քաղաքային զարգացման 13-րդ Համաշխարհային ֆորումը (WUF13) կանցկացվի 2026 թվականին Բաքվում։ Մինչդեռ, ինչպես հայտնում են դիվանագիտական շրջանակներում մեր աղբյուրները՝ Ադրբեջանի թեկնածության դեմ ծավալվել էր հզորագույն հակաքարոզչական արշավ մի շարք արևմտյան երկրների կողմից՝ Ֆրանսիայի գլխավորությամբ։ Էլ ուր առանց ավանդական ֆրանսիական կեղտոտ հնարքների, որոնք բոլոր միջազգային հարթակներում մեզ ուղեկցում են նյարդայնացնող մոծակի պես: Վերջիվերջո Փարիզը փորձեց հասնել նրան, որպեսզի հաղթի «ով ուզում է լինի, բայց ոչ Ադրբեջանը», սակայն WUF13-ի համար Բաքվի հայտի մշակման խորը մակարդակը և մեր երկրի կողմից գործընկերների հետ անցկացված աշխատանքը՝ ֆրանսիացիների այս համառ փորձերը «ոչ»-ի հասցրեցին։

Կարելի է վստահությամբ ասել, որ Բաքվում կայանալիք Քաղաքների համաշխարհային ֆորումը կդառնա խոշորագույն միջոցառումներից մեկը Հարավային Կովկասում։ Միջոցառման շրջանակներում շահագրգռված կողմերը ինչպես Ադրբեջանից, այնպես էլ արտասահմանյան երկրներից, պետական պաշտոնյաները, ՈԿԿ-ները, այդ ոլորտում աշխատող մասնագետներն և փորձագետները, մասնավոր հատվածի ներկայացուցիչները միասին կհավաքվեն, կփոխանակվեն մտքերով և նոր գիտելիքներով և փորձով կիսվելու հնարավորություն կստանան: Վստահ ենք, որ 2026 թվականին Ադրբեջանը կկարողանա իր ձեռքբերումներով տպավորել օտարերկրյա հյուրերին՝ չէ որ մինչ այդ ժամանակ նախատեսվում է Ղարաբաղ և Արևելյան Զանգեզուր վերադարձնել շուրջ 140 հազար քաղաքացու։

Արժե նշել, որ անցյալ տարի Լեհաստանի Կատովիցե քաղաքում, 17 հազար մարդկանց մասնակցությամբ անցկացվել է «Փոխենք մեր քաղաքները հանուն լավագույն ապագայի» թեմայով Քաղաքների համաշխարհային ֆորումը (WUF11)։ Ավելի վաղ՝ տարբեր տարիներին, ֆորումը կազմակերպվել է՝ Բարսելոնայում, Ռիո դե Ժանեյրոյում, Վանկուվերում, Աբու Դաբիում, Կուալա Լումպուրում և մի շարք այլ քաղաքներում, մեկ միջոցառմանը ներգրավելով մինչև 23 հազար մասնակիցների։ Հաջորդ ֆորումը (WUF12) կանցկացվի Կահիրեում, Եգիպտոս, 2024 թվականի նոյեմբերի 4-ից 8-ը։

Հիշեցնենք, որ Քաղաքների համաշխարհային ֆորումը հետապնդում է հետևյալ նպատակները.

- բարձրացնել կայուն ուրբանիզացիայի մասին իրազեկվածությունը շահագրգիռ կողմերի և խմբերի շրջանում, ներառյալ լայն հանրության;

- բարելավել քաղաքների կայուն զարգացման վերաբերյալ կոլեկտիվ գիտելիքները՝ բոլոր շահագրգռված կողմերի մասնակցությամբ բաց քննարկումներ անցկացնելու, կուտակված փորձի, առաջավոր պրակտիկայի և առաջավոր ռազմավարությունների փոխանակման ճանապարհով;

- ամրապնդել համակարգումը և համագործակցությունը տարբեր շահագրգիռ կողմերի և բնակչության խմբերի միջև՝ կայուն ուրբանիզացիայի խթանման և իրականացման նպատակով;

- բազմակողմ կազմակերպությունների և շահագրգիռ կողմերի ավանդը նոր քաղաքային օրակարգի իրականացման վերաբերյալ հաշվետվություններում ներառելու հարթակ:

2026 թվականին Բաքվում այս կարևոր իրադարձության անցկացումը հանդիսանում է՝ քաղաքաշինության ոլորտում խորը բարեփոխումների, երկրում հաջողությամբ իրականացվող լայնածավալ նախագծերի, ինչպես նաև Ադրբեջանի կողմից այս ոլորտի գլոբալ օրակարգում ներդրված ավանդի շնորհիվ ձեռք բերված միջազգային հեղինակության ևս մեկ վառ օրինակ: