Պատրաստ եմ ծառայել ըստ ցուցակի. Հայաստանը Մոսկվան փոխում է Վաշինգտոնի հետ Թրեյսիի «լցոնումը»

Վերջում անակնկալ Լին Թրեյսիից. ավարտելով իր դիվանագիտական առաքելությունը Հայաստանում, տիկին ամերիկյան դեսպանը անմիջապես հրապարակեց Երևանի և Վաշինգտոնի միջև կուլիսային բանակցությունների թեմաները։ Շատ բաներում սենսացիոն: Միգուցե, գոնե այս նոր բացահայտումից հետո Մոսկվան վերջապես կազատվի իր վասալի հավատարմության և վստահելիության պատրանքներից, բայց Բաքուն հեգնանքով կծիծաղի՝ ում-ում, բայց մեզ հաստատ չեք զարմացնի հայերի՝ հանգամանքների բերումով սյուզերաններին և հովանավորներին արագ փոխելու կարողությունով։

Հայաստանը, հասկանալի է, դժգոհ է Ռուսաստանի հետ ներկայիս հարաբերություններից, և Վաշինգտոնը, օգտվելով դրանից, ձեռնարկել է «կարևոր բանակցություններ» Երևանի հետ։ Նման պնդումով է հանդես եկել գործնականում արդեն Հայաստանում ԱՄՆ նախկին դեսպան և ՌԴ-ում նույն պաշտոնի թեկնածու Լին Թրեյսին։

Ինչպես խոստովանել է դիվանագետը, հայերը հաճախ են բողոքում նրան, որ «չեն ցանկանում վերադառնալ անցյալին, կոռումպացված առաջնորդների մոտ, այլ ցանկանում տեսնել են ավելի պայծառ ապագա»: Այն, որ սա աղոտ ակնարկ է Մոսկվային, որից իբր բխում է ողջ անօրինությունը Հայաստանում, վկայում է այդ մեջբերումի շարունակությունը. «Նորից շոշափելով Ռուսաստանի թեման՝ կարծում եմ, որ խնդիրը կայանում է հետևյալում, և դա ասում են իրենք՝ հայերը. նրանք տեսնում են, որ Ռուսաստանի հետ իրենց որոշ նախկին և ներկայիս հարաբերությունները այսօր չեն բավարարում Հայաստանի կարիքներին»։

Թրեյսիի խոսքով, հատկապես այս պատճառով են Վաշինգտոնն ու Երևանը սկսել բանակցություններ և այժմ գտնվում են շատ կարևոր փուլում, «այն մասին, թե ինչպես մենք (ամերիկացիներս) կարող ենք օգնել Հայաստանին, որը, իմ կարծիքով, շարունակում է ձգտել ավելի ժողովրդավարական և անվտանգ ապագայի»։

Ընդհանրապես, հեռանալով, Թրեյսին, կարծես պատահաբար է բացել Հարավային Կովկասի վերաբերյալ ԱՄՆ-ի տեսակետների կապակցությամ խաղաքարտերը։ Ընդ որում այնպիսի քայլերի, որոնց մասին քաղաքական շրջանակներում ընդունված չէ բարձրաձայնել։ Շատ հնարավոր է, որ Վաշինգտոնում նման արտահոսքի համար Թրեյսիի գլուխը նույնպես չեն շոյի, բայց չի բացառվում նաև մեկ այլ բան. խաղաքարտերը բացահայտվել են միտումնավոր, քանի որ Երևանի և Վաշինգտոնի միջև բանակցություններն արդեն ավարտական փուլում են, և ԱՄՆ-ն ուրախ է հրապարակել ինչ-որ քաղաքական թիզեր՝ Մոսկվայի դիրքերին շոշափելի հարված հասցնելու նպատակով։

Փաստը գրեթե պատմական է։ Հայաստանը այսօր, եթե հավատալ Թրեյսիին, ոչ միայն սիրախաղ է անում ԱՄՆ-ի հետ, այլև անցկացնում է «տիրոջը», քաղաքական հովանավորին փոխելու հիմնարար աշխատանք։ Որն այժմ, ըստ երևույթին, կդառնա Վաշինգտոնը (բացառված չէ, որ Փարիզի հետ միասին): Այսինքն, խոսքը Երևանի քաղաքականության աշխարհաքաղաքական տեղաշարժի մասին է, որին կարող են հետևել Մոսկվայի համար բոլոր «ամենալավ բաները», ներառյալ ռուսական բազայի դուրս բերումը Հայաստանից, ՌԴ-ի հանդեպ Հայաստանի, ինչպես փաստագրված, այնպես էլ կոլուարային բոլոր պայմանավորվածությունների և պարտավորությունների վերաբաժանումը։ Այսինքն այդ նույն Երևանի և Մոսկվայի «դարավոր բարեկամական կապերը», որոնց մասին տարիներով այդպես հաճախ խոսվում էր ուղիղ եթերում, ամենայն հավանականությամբ հիմնովին կվարկաբեկվեն։ Ընդ որում այնպես, ինչպես վերջին 30 տարիների ընթացքում, ինչը սկզբունքորեն նշանակում է Ռուսաստանի համար Հարավային Կովկասում շոշափելի քաղաքական կորուստներ։ Չէ որ հասկանալի է, թե ինչ է թաքնված ԱՄՆ-ի ինչ-որ մեկին «հասարակության և ժողովրդավարության գործում» օգնելու մեծ ցանկության մասին հայտարարության հետևում՝ տարբեր երկրներում քաղաքական համակարգերի բոլոր կարևոր վերազարդակարումները Սպիտակ տան թեթև ձեռքով անցկացվում են հատկապես այս առույգ կարգախոսների ներքո։

Ընդհանրապես այն նախանշանները, որ Թրեյսիի հնչեցրած գործընթացներն այսօր չեն սկսվել, հստակ տեսանելի են հայ-ամերիկյան հարաբերությունների համատեքստում։ Եվ Փաշինյանի վերջին դեմարշները Երևանի գագաթնաժողովում, չնայած ՌԴ նախագահ Պուտինի ներկայությանը, և հակառուսական ցույցերը ամբողջ Հայաստանով մեկ՝ դրա հստակ հաստատում են, որ «հայ տղան սկսել է մոլեգնել» և մղվում է դուրս գալ Մոսկվայի վերահսկողության գոտուց՝ ձգտելով վերջում ավելի շատ անախորժություն պատճառել նախկին տիրոջը։

Այնպես որ Ռուսաստանին, թերևս, իրոք արժե հետևություններ անել հայկական բարեկամության՝այսպես ասած իր «ամենաամուր» համագործակցության ինդեքսի արժեքի և հուսալիության մասին։ Այն, ինչ կարելի է ակնկալել Հայաստանից, առավել քան ակնհայտ է. հենց որ հորիզոնի վրա տապակածի հոտ եկավ և պարզ դարձավ, որ Ռուսաստանի Դաշնությունը հիմա ի վիճակի չէ բավարարել «հայ բարեկամների» խնդրանքները, նրանք որոշեցին արագ ծլկել նրա հովանավորության տակից։ Վերցնենք թեև Ռուսաստանից անվճար զենքի նախկին մատակարարումները, որոնց վերավաճառքով առևտուր էին անում անընդմեջ բոլոր ռեժիմները՝ Քոչարյանի, Սարգսյանի, Փաշինյանի և այս կոռուպցիոն սխեմայի վրա հարստացել են հայաստանյան քաղաքականության ողջ կլանները. հիմա, նկատի առնելով Ուկրաինայի պատերազմը, այս անհուն թվացող հոսքը ցամաքել է, ավելի ճիշտ վերածվել է առվակի, որը ակնհայտորեն բավարար չէ Երևանին։ Չէ, Ռուսաստանը շարունակում է Հայաստանին օգնել ամենատարբեր ոլորտներում, ինչպես ուրիշ ոչ մեկին՝ դա հայկական շահերի ակտիվ մասսայականացումն է Ռուսաստանի մեդիա տարածքում, և գլոբալ աշխատանքը Հայաստանի տնտեսության մի ամբողջ ոլորտներում. էներգետիկ, տրանսպորտային: Այո և ինչ ասել՝ առանց ռուսական կորպորացիաների իրենց երկրում, հայերը պարզապես չէին դիմանա։ «Գազպրոմ», «Ռոսատոմ», «Ռուսական երկաթուղիներ», առանց այս ռուսական հսկաների ներդրումների այս փոքրիկ և բնական ռեսուրսներից բացարձակապես զուրկ հանրապետության համար դժվար կլիներ։ Ահա այս ամեն լավ բանի համար հիմա Մոսկվային խոնարհ ողջյուն և հայկական յուղալի «շնորհակալություն»։

Վերլուծել Թրեյսիի բացահայտումները կարելի է նաև հետաքրքրությունից դրդված ասել՝ արդյոք Հայաստանը շատ չի էժանացել, արդյոք ձեռնտու է ռուսական հովանավորությունը վերավաճառել Վաշինգտոնին։ Այսինքն որքան է խնդրում և ինչ կստանա։ Դատելով Հարավային Կովկասի իրադարձություններից և ԱՄՆ-ի վերաբերմունքից Բաքվի և, ընդհակառակը, Երևանի նկատմամբ, ստացվում է որ այնուամենայնիվ էժանացել է։ Չէ որ գրեթե պարզ է, որ Վաշինգտոնը այլևս չի հիշատակում Ղարաբաղում հայ էթնիկ բնակչության որևէ կարգավիճակի մասին, և որ ամենակարևորն է՝ նույնիսկ շատ կողմ է Հայաստանի կողմից 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի Եռակողմ հայտարարության համաձայն բոլոր պարտավորությունների կատարմանը։ Բայց եթե նույնիսկ Հայաստանը թանկ վաճառվեր, Վաշինգտոնը միևնույն է հաշվի կառներ, որ կշեռքի մյուս թասում Ադրբեջանն է և Հայաստանի նկատմամբ նրա պահանջները, որոնց կատարմանը ուշադրությամբ հետևում են Բաքվի հետ համագործակցության մեջ չափազանց շահագռգռված նրա այնպիսի գործընկերները, ինչպիսիք են Թուրքիան, Բրիտանիան, Իսրայելը։ Բացի այդ, ԱՄՆ-ի համար, Իրանի հետ աշխարհաքաղաքական բարդությունների ֆոնին, հիմա հայերից շատ ավելի կարևոր են Բաքվի հետ լավ հարաբերությունները։ Եվ վերը նշված այս ամենը շահերի այն սպեկտրն է, որից Վաշինգտոնը ոչ մի թիզ չի հրաժարվի, որքան էլ Երևանը ստորաքարշություն չնի ու էժան վաճառվի։

Այո և դեռ հարց է, թե ինչ է անելու Վաշինգտոնը Երևանի հետ, երբ նման գործարքը տեսականորեն կայանա և Հայաստանը իր բոլոր փորոտիքով հայտնվի ԱՄՆ-ի ճիրաններում։ Չէ որ ոչ մի վստահություն չկա, որ վաղը Վաշինգտոնը դաժան խորթ հոր պես չսկսի Երեւանի հետ հարաբերություններում առաջ մղել այն, ինչի մասին երեկ նույնիսկ չեն էլ պայմանավորվել։ Ինչպես ցույց է տալիս պատմությունը, Բաքվի հետ հարաբերություններում նման խաղերը չեն անցնում, իսկ տես Հայաստանի հետ, որն այլևս չի ունենա որևէ մեկը, ում վրա հույս դնի ու բողոքի, իր քաղաքականության թույլ խարիզմայի պատճառով, նման մեթոդները լավ կանցնեն։ Եվ այստեղ կարող են սկսել գործել Երևանի համար անհավանական, հանուն շահերի ձեռքերը ոլորելու մեթոդներ։ Եվ կստեղծվի մի իրավիճակ, երբ Երևանը կարող է խորամանկել ինքը իրեն, ընկնելով «հարկադրված սիրո» վիճակի մեջ. Վաշինգտոնը հայերի հավակնություններով նույնիսկ չի էլ հետաքրքրվի՝ պետք է, և վերջ։ Դժվար թե «ամերիկյան բոնուսներ» կանխավայելած Հայաստանին, այժմ կարող է պատկերացվել նման ապոկալիպտիկ սցենարը։ Բայց դա լիովին իրական է...

Դե և գլխավորը. հայկական բացահայտ դավաճանության ֆոնին էլ ավելի հստակ է երեւում, թե ով է Հարավային Կովկասում ամենակայուն, վստահելի, կանխատեսելի գործընկերը։ Ադրբեջանը, ի տարբերություն հիմնովին խորամանկ հայության, նրա հետկուլիսային ինտրիգների ու բամբասանքների, գերադասում է խոսել և գործել բաց և անմիջականորեն, իսկ իսկական գործընկերներին և բարեկամներին դժվար իրավիճակում չի լքում: Իսկ դա լավ գիտեն և՛ Մոսկվայում, և՛ Վաշինգտոնում, և՛ Բրյուսելում։