Ղարաբաղի հայերի «առանձնահատկությունների» մասին
Եթե ոչ լվանալով, ապա գլանելով

Քաղաքականություն  05 Նոյեմբերի 2022 - 10:56

Երեւանի մամուլի ակումբի ղեկավար Բորիս Նավասարդյանը ելույթ ունենալով՝ «Ազատ Եվրոպա» «Ազատություն» ռադիոկայանի մաս կազմող «Էխո Կավկազա»-ի եթերում հնչեցրել է մի շարք ականջ ծակող մտքեր։

Այսպիսով, պատասխանելով հաղորդավարի՝ Մոսկվայի կողմից առաջարկվող Ղարաբաղի կարգավիճակի քննարկման հետաձգման հնարավոր ռիսկերի և ժամանակի ձգձգման պայմաններում նոր սրացումների սպառնալիքի մասին հարցին, Նավասարդյանը ասել է հետևյալը. «Կան ռիսկեր, որոնք կապված են ներկա իրավիճակի անորոշության հետ։ Հաղթահարել այդ անորոշությունը, ինչպես ցույց տվեցին վերջին ամիսները, Ռուսաստանը ի վիճակի չէ ոչ այստեղ [Ղարաբաղում-նշում. խմբ.] ներկա ռուս խաղաղապահների հաշվին, ոչ էլ իր դիվանագիտական ջանքերի հաշվին, քանզի այս ամենի արդյունքում, փաստորեն խախտվում է, հավանաբար. 2020 թվականի նոյեմբերի 9-10-ի հայտարարության ամենաառանցքային կետը, այն է, որ զորքերը կանգ են առնում այնտեղ, որտեղ գտնվում են այս հայտարարությունը ստորագրելու պահին։ Փաստորեն, այս կետը բազմիցս խախտվել է, առաջին հերթին Ադրբեջանի կողմից, և դա ստեղծում է այն անառողջ, նյարդային իրավիճակը, որը ոչ մի կերպ չի խանգարում հակամարտության սրմանը։ Հետևաբար այս անորոշության հաղթահարումը անհրաժեշտ գործոն է»։

Պարոն Նավասարդյանին վաղուց պետք է հայտնի լիներ, որ Ադրբեջանի զինված ուժերի գործողությունները, որոնք, ինչպես ինքն է արտահայտվում, հանգեցնում են Եռակողմ հայտարարության այն կետի «խախտմանը», որ «զորքերը կանգ են առնում այնտեղ, որտեղ գտնվում են համաձայնագրի ստորագրման պահին», եղել են և հանդիսանում են անմիջական հետևանք ու արձագանք հենց Հայաստանի կողմից նույն համաձայնագրի այդ մասի խախտելուն, որտեղ ասվում է տարածաշրջան խաղաղապահների մուտքին զուգահեռ բոլոր հայկական ուժերի դուրսբերման մասին։ Ոչ ուղղակի Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերը, այլ հատկապես հայկական ուժերը՝ բոլոր ուժերը՝ առանց որևէ աստիճանավորության և որևէ կախվածության, թե որտեղ են ապրում այդ զինված անձինք։ Հայաստանը կատարե՞լ է իր այս պարտավորությունը։ Ոչ։ Ընդհակառակը, չդադարող սադրանքներ, ինժեներական աշխատանքներ, խրամատներ փորել, արգելապատնեշների տեղադրումներ՝ այս բոլոր գործողությունները վկայում են այն մասին, որ ոմանց համար հակամարտությունը դեռ ավարտված չէ։ Դե, եթե հակամարտությունը, ինչպես իրենք են համարում, դեռ ավարտված չէ, ապա ինչպե՞ս կարող է Ադրբեջանը հանգիստ նայել այդ նախապատրաստություններին ու կանխարգելիչ քայլերի չդիմել։ Ադրբեջանի զինված ուժերի բոլոր գործողությունները հանդիսանում են Հայաստանի կողմից ստանձնած պարտավորությունների խախտմանը արձագանք։

Բորիս Նավասարդյան. «Եթե այս մարդկանց մոտ կան ինչ-որ լուրջ մտահոգություններ ու խնդիրներ, ապա ուղղակի «դուրներդ չի գալիս՝ գնացեք» ասելը՝ դա նույնպես մի տեսակ էթնիկ զտում է։

Դե ինչ, այդ դեպքում պարոն Նավասարդյանը պետք է «էթնիկ զտումներ» անվանի նաև ԱՄՆ-ի, ԵՄ երկրների և այլ պետությունների միգրացիոն ծառայությունների գործողությունները, որոնք առաջարկում են անօրինական ներգաղթյալներ (այսինքն այդ երկրների քաղաքացիություն չունեցող անձինք, կամ ովքեր պատշաճ կերպով չեն գրանցել կացության թույլտվություն) նախ որոշակի ժամկետի ընթացքում կամավոր լքել երկրի տարածքը, իսկ չկատարման դեպքում՝ արտաքսել իրենց հայրենիք։ Պաշտոնական Բաքուն դիմել է աննախադեպ քայլի՝ Ղարաբաղի տնտեսական շրջանի հայ բնակչությանը, որը վերջերս Խանքենդիի կենտրոնական հրապարակում հակասահմանադրական կարգախոսներ էր հնչեցրել՝ քաղաքացիություն է առաջարկել։ Սա իսկապես չտեսնված ժեստ է։ Այն ամենը, ինչ պահանջվում է Ադրբեջանի տարածքում առանց Ադրբեջանի քաղաքացիության կամ կացության թույլտվության ապրող մարդկանցից՝ հետևել այս երկրի օրենքներին։ Աշխարհում ոչ մի պետություն ստիպողաբար իր սահմաններում չի պահում մի բնակչության, որը չի ցանկանում ապրել այդ պետությունում։ Ոչ մի միգրանտ մինչև հիմա իր հետ հող չի վերցրել։ Կամ ապրիր, կամ հեռացիր։ Ինչպե՛ս կարելի է դա դիտարկել որպես «էթնիկ զտում»: Պետության սահմաններն անսասան են, իսկ էթնիկ փոքրամասնությունների ինքնորոշումը չի ենթադրում սահմանային կետերի ինքնակամ վերադասավորում և սահմանների վերագծում։

Իսկ եթե պարոն Նավասարդյանը ցանկանում է իմանալ, թե իրականում ինչ տեսք ունի էթնիկ զտումները, ապա Հայաստանից վտարված ադրբեջանցիները նրան ասելիք ունեն։

Բորիս Նավասարդյան. «Առավել ևս, ոչ մի կերպ չի կարելի, որպես ռացիոնալ բանաձեւ դիտել այն, որ այն ադրբեջանցիները, ովքեր այժմ չեն ապրում Հայաստանի որոշակի շրջաններում, որտեղ նախկինում կոմպակտ էին ապրում, պետք է հայելային կարգավիճակ ստանան։ Ի պատասխան կարելի է ասել, որ Ադրբեջանի տարածքում կան բազմաթիվ շրջաններ, որտեղ հայեր են ապրել, իսկ այժմ նրանք չեն ապրում, դրանք են և Դաշքեսանի, և Եվլախի, և Խանլարի շրջանները, Գյանջան, Բաքուն և այլն։ Այսինքն սրանք մի փոքր այլ կատեգորիայի հարցեր են, ցանկալի կլիներ, որ դրանք լուծվեին, բնականաբար, ելնելով այն մարդկանց շահերից, ովքեր զրկվել են իրենց տներից, բայց հավասարության նշան դնել Լեռնային Ղարաբաղում այսօրվա տիրող իրավիճակի և նրանց, այդ թվում նաև, տհաճ պայմաններում ներգաղթի գործընթացները անցնողների միջև՝ դա այն դիրքորոշումը չէ, որը տանում է խաղաղ և մյուս կողմի նկատմամբ հարգալից լուծումների»:

Հայ փորձագետներն ու քաղաքական գործիչները պետք է յուրացնեն մի կարևոր բան. ինչ-որ հիմարություն հազար անգամ կրկնելուց այն չի կորցնում իր անհեթեթությունը և տրամաբանություն ձեռք չի բերում։ Ամեն անգամ, երբ հայկական կողմը լսում է Ադրբեջանի Ղարաբաղի շրջանում հայ բնակչության բնակության խնդրին հայելային մոտեցման և այդ կապակցությամբ իրենց տներից վտարված Հայաստանի ադրբեջանցիների գործոնը հաշվի առնելու անհրաժեշտության մասին, սկսում է այդ ադրբեջանցիների մասին խոսել որպես միատարր զանգվածի, դրանով հանդերձ չգիտես ինչու բաժանարար գիծ անցկացնելով Ղարաբաղի հայերի (ադրբեջանական, ի դեպ, Ղարաբաղի) և Ադրբեջանի այլ շրջաններից նրանց տոհմակիցների միջև։ Եվ հավասարության նշանը, դրանով հանդերձ, նա դնում է Հայաստանի ադրբեջանցիների և Ադրբեջանի այլ շրջանների հայերի միջև՝ միաժամանակ ղարաբաղյան հայերին, այսպես ասած, փակագծերից հանելով։ Իրենց հասկացողությամբ Ղարաբաղի հայերին ապրիորի «կչնել» չի կարելի, նրանք մեզ մոտ «առանձնահատուկ», «անձեռնմխելի» են, դե եթե ուզում եք ինչ որ զուգահեռներ և հայելայնություն անցկացնել, ապա ահա ձեզ Բաքուն, Սումգայիթը, Գյանջան, Շամքիրը, և այլն:

Բայց այս փորձագետներին ու քաղաքական գործիչներին չի թվում, որ մենք կարող ենք Հայաստանում ադրբեջանցիների ընդհանուր զանգվածից առանձնացնել, ասենք, Զանգեզուրի կամ Գյոյչայի բնակիչներին ու ասել. «դե, քանի որ հայերը ապրում են Ղարաբաղում, ապա եկեք առայժմ ադրբեջանցիներին վերադարձնենք Զանգեզուր, իսկ մնացած ադրբեջանցիներին դիտարկենք Ադրբեջանի այլ շրջանների հայերի հետ նրանց համարժեքության համատեքստում»։

Դե, տեսեք, ինչ իմաստ ունի զբաղվել դատարկախոսությամբ և շատախոսությամբ: Ոչ մի տարբերություն չկա Ղարաբաղի և Շամքիրի/Սումգայիթի/Եվլախի միջև, ճիշտ այդպես էլ, ինչպես և հայերը հազիվ թե տարբերություն են դնում, ասենք, Գաֆանի, Գուգարքի և Ամասիայի միջև։ Ադրբեջանը Ադրբեջան է, Հայաստանը Հայաստան է։ Ղարաբաղը առանձին միավոր չէ, այլ Ադրբեջանի մաս։ Եվ այս մասին մենք հայելայնության համատեքստում արդեն շատ անգամ ենք ասել։

Բայց, ակնհայտ է, Հայաստանում, մի անհեթեթությունը կրկրնելով հազար անգամ, որոշել են վերցնել, ինչպես ասում են, «եթե ոչ լվանալով, ապա գլանելով»։

Caliber.Az

Դիտումներ: 619