23 ժամ և 43 րոպե. գործողությունը, որը փոխեց Ադրբեջանի պատմությունը Երկու տարի լիակատար ինքնիշխանության վերականգնման օրվանից

Այսօր, սեպտեմբերի 19-ին, լրանում է երկու տարի՝ երկրի ղարաբաղյան տարածաշրջանում Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից տեղային բնույթի հակաահաբեկչական գործողության անցկացման պահից։
 
44-օրյա Հայրենական պատերազմում հաղթանակից հետո Ադրբեջանը Հայաստանին առաջարկեց խաղաղություն ու երկողմ հարաբերությունների նորմալացում։ Նախագահ Իլհամ Ալիևը Երևանին համառորեն կոչ արեց օգտվել այս պատմական շանսից և կնքել ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչման վրա հիմնված խաղաղության պայմանագիր։ Սակայն, փոխարենը, Երևանը գնաց սադրանքի և ռազմական սրման ուղիով։
 
2023 թվականի սեպտեմբերի 2-ին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը անօրինական խունտայի առաջնորդներին շնորհավորեց հնարովի «անկախության օրվա» կապակցությամբ։ Բացի այդ, չնայած Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի ավարտից հետո ձեռք բերված պայմանավորվածություններին, 2023 թվականի սեպտեմբերի 9-ին ռուսական խաղաղապահ զորքերի ժամանակավոր պատասխանատվության տարածքում անցկացվեցին այսպես կոչված «ընտրություններ», որոնց արդյունքում ընտրվեց այսպես կոչված «նախագահ»։
Հայաստանը ոչ միայն հրաժարվեց Ադրբեջանի տարածքից դուրս բերել իր զինված ուժերը և անջատողական խմբավորումները, այլև, ընդհակառակը, շարունակեց անձնակազմ, զենք և տեխնիկա ուղարկել այդ տարածք: Առավել ևս, ռուսական խաղաղապահ քանակակազմի պատասխանատվության գոտում հայկական կողմը ձեռնարկեց՝ նոր ամրաշինական կառուցվացքներ կառուցելու, դիրքերի ամրապնդման համար ինժեներական աշխատանքներ անցկացնելու և տարածքը ականապատելու փորձեր։ 
 
2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ախմեդբեյլի-Ֆուզուլի-Շուշա մայրուղու վրա հայկական դիվերսիոն խմբերի կողմից նախապես տեղադրված ականի պայթման հետևանքով զոհվեցին երկու խաղաղ բնակիչ: Նույն օրը, հայկական զինված ուժերի հետախուզական-դիվերսիոն խմբի կողմից տեղադրված ականի վրա պայթեց Ադրբեջանի ՆԳՆ Ներքին զորքերի զինծառայողներ տեղափոխող տրանսպորտային միջոցը, ինչը հանգցրեց 4 մարդկանց զոհվելուն։ 
 
Ղարաբաղի տնտեսական շրջանում լայնածավալ սադրանքները կանխելու, մեր տարածքներից հայկական ստորաբաժանումները զինաթափելու և դուրս բերելու, ինչպես նաև տարածաշրջանում սահմանադրական կարգը վերականգնելու նպատակով սկսվեցին տեղային բնույթի հակաահաբեկչական միջոցառումներ։
 
2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ի ժամը 13:00-ին, Ադրբեջանի զինված ուժերի ստորաբաժանումներն ու կազմավորումները փակեցին հայկական կազմավորումների բոլոր մատակարարման ուղիները, զանգվածային հարվածներով շարքից հանեցին նրանց հակաօդային պաշտպանության, կառավարման և ռադիոէլեկտրոնային պատերազմի համակարգերը։
 
Հակառակորդի հաստատված թիրախները ենթարկվեցին ադրբեջանական բանակի զինանոցում առկա ճշգրիտ զենքերի հարվածներին։ Ճշգրիտ հարվածներով ոչնչացվեց 1761 թիրախ։

Ադրբեջանական բանակի ստորաբաժանումները, հստակորեն փոխգործակցելով միմյանց հետ՝ զգալի հաջողությունների հասան գործողության բոլոր ուղղություններով: Կարճ ժամանակահատվածում վերահսկողության տակ վերցվեցին թշնամու ավելի քան 90 մարտական դիրքեր։
 
Գործողությունը ընդգրկեց 13 ուղղություն. հինգը հյուսիսի և ութը հարավի ուղղությամբ: Ադրբեջանական զորքերը 5-ից 26 կիլոմետր խորությամբ սրընթաց առաջ շարժվեցին թշնամու պաշտպանական գծերի՝ Աղդերե-Ասկարան, Խանքենդի-Խոջավենդ, Սուգովուշան-Վանգ, Տյազյաքենդ-Սըրխավենդ և Խանքենդի-Խոջալու առանցքային ուղղություններով, ինչը թույլ տվեց վերահսկողության տակ վերցնել այդ տարածքների բոլոր ռազմավարական նշանակություն ունեցող ճանապարհները։
 
Մի քանի ժամ հետո Ադրբեջանի զինված ուժերի հատուկ նշանակության ստորաբաժանումները լիովին վերահսկողություն հաստատեցին բոլոր հիմնական հաղորդակցման ուղիների նկատմամբ՝ փակելով մուտքը դեպի գործողությունների անցկացման շրջանները և փակելով թշնամու հնարավոր նահանջի  բոլոր ուղիները՝ 9,5 կիլոմետր առաջ շարժվելով դեպի անջատողականների պաշտպանական գծերի խորքը։
 
Կիրառելով 2020 թվականի Հայրենական պատերազմի փորձը և հաշվի առնելով լեռնային և անտառապատ բարդ տեղանքի առանձնահատկությունները՝ ադրբեջանական ստորաբաժանումները գործում էին փոքր, բարձր շարժունակությամբ խմբերով: Սա թույլ տվեց արագ առաջ շարժվել և անակնկալի բերել թշնամուն։
 
Չնայած այն հանգամանքին, որ գործողությունը սկսվել էր ցերեկային ժամերին և անցկացվում էր լեռնային և անտառապատ տեղանքում, անբարենպաստ եղանակային պայմաններում, բոլոր ստանձված առաջադրանքները կատարվեցին ճշգրտությամբ և սահմանված ժամկետներում։

«Ադրբեջանն արժանիորեն պատժեց թշնամուն։ Սկսվեցին տեղային բնույթի հակաահաբեկչական գործողություններ, և ընդամենը մեկ օրում բոլոր դրված առաջադրանքները կատարվեցին։ Ահաբեկիչները պատժվեցին, և Հայաստանին կրկին ցույց տրվեց, որ նրանց ցանկացած սադրանքին կտրվի արժանի պատասխան», - 2023 թվականի սեպտեմբերի 20-ին ազգին ուղղված իր ուղերձում ասել է նախագահ Իլհամ Ալիևը։
 
Հակաահաբեկչական գործողությունները տևեցին 23 ժամ 43 րոպե, որից հետո անջատողականները ստիպված եղան բարձրացնել սպիտակ դրոշը։ 24 ժամից պակաս ժամանակում Ադրբեջանի զինված ուժերը ամբողջությամբ մաքրեցին և վերահսկողության տակ վերցրին 406 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ Ադրբեջանական բանակը, ցուցաբերելով բարձր պրոֆեսիոնալիզմ, հակաահաբեկչական գործողությունը իրականացրեց միջազգային մարդասիրական իրավունքի նորմերին և սկզբունքներին խիստ համապատասխան՝ դրանով հանդերձ խուսափելով քաղաքացիական զոհերից և չվնասելով քաղաքացիական օբյեկտներին։ Ադրբեջանական բանակին հաջողվեց ամենակարճ ժամանակահատվածում կապիտուլյացիայի ստիպել թշնամու 15-ից 18 հազար մարդուց բաղկացած խմբավորմանը։  
 
2023 թվականի սեպտեմբերի 19-20-ը ադրբեջանական բանակի կողմից ճշգրիտ հարվածների արդյունքում ոչնչացվել է 8 տանկ, 22 հրետանային համակարգ, 14 ականանետ, 3 զենիթային համակարգ, 8 ռադիոէլեկտրոնային պայքարի համակարգ և 9 ռազմական մեքենա։
 
Բացի այդ, գործողության ընթացքում բռնագրավվել և առգրավվել է 1731 միավոր տարբեր ռազմական տեխնիկա, ներառյալ հրետանային թնդանոթներ, զենիթային հրթիռային մարտկոցներ, ռազմական մեքենաներ, հատուկ տեխնիկա և այլ մարտական միջոցներ։ Առգրավվել է նաև 18664 միավոր հրաձգային զենք։
 
2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին, տեղային հակաահաբեկչական միջոցառումների արդյունքում Ադրբեջանը լիովին վերականգնեց իր ինքնիշխանությունը։ Հայկական անջատողականությունը վերջնականապես վերացվել է Խանքենդիում, Աղդերեում, Ասկերանում, Խոջավենդում և Խոջալիում։ Այս տարածքներում բարձրացվել է ադրբեջանական դրոշը, ինչը դարձավ ևս մեկ պայծառ էջ մեր պատմության մեջ։