The National Interest. ռուս-ուկրաինական պատերազմը մերձեցնում է Եվրոպային և Ադրբեջանին Caliber.Az-ի թարգմանությունը

Nationalinterest.org կայքը անգլերեն լեզվով նյութ է հրապարակել, որտեղ ասվում է, որ վերջին ամիսներին հայտնվել են՝ ԵՄ-ի և Ադրբեջանի միջև առավել սերտ կապերի համար լրացուցիչ խթաններ և կարիքներ։

Caliber.Az-ն առաջարկում է հոդվածի թարգմանությունը։

Ուկրաինա ռուսական ներխուժման հետևանքները լրացուցիչ խթաններ և կարիքներ են ստեղծել ԵՄ-ի և Ադրբեջանի միջև ավելի սերտ կապերի համար:

«Այսօր Ադրբեջանն ու Եվրամիությունը (ԵՄ) ավելի են մերձեցել միմյանց հետ, քան երբևէ»,- հայտարարել է Ադրբեջանում ԵՄ դեսպան Պյոտր Միխալկոն՝ մայիսի 12-ին Բաքվում Եվրոպայի օրվան նվիրված միջոցառմանը։ Լիտվայի դեսպան Էգիդիուս Նավիկասի խոսքերով, Ադրբեջանի և ԵՄ-ի միջև հարաբերությունները ակտիվացել են 2020 թվականի Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմից հետո, քանի որ եվրոպական ընկերությունները ակտիվորեն մասնակցում են հայկական օկուպացիայից ազատագրված տարածքների վերականգնման աշխատանքներում, իսկ ԵՄ-ն միջնորդական դեր է խաղում Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության հաստատման գործում։ Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժման հետևանքները, մասնավորապես՝ տարածաշրջանային քաղաքական լարվածությունը, անվտանգության սպառնալիքներն ու մարտահրավերները, հաղորդակցության ավանդական ուղիների խափանումը և Եվրոպայում էներգետիկ ճգնաժամը լրացուցիչ խթաններ և կարիքներ են ստեղծել ԵՄ-ի և Ադրբեջանի միջև սերտ կապերի համար:

Այդ հարաբերությունների հիմքը բազմաշերտ է ու բարենպաստ։ Ադրբեջանը ռազմավարական գործընկերության համաձայնագրեր է ստորագրել ԵՄ-ի ինը անդամների հետ և նրանցից շատերի հետ հաստատել է ամուր կապեր։ 15 միլիարդ դոլար տարեկան ապրանքաշրջանառությամբ ԵՄ-ն հանդիսանում է Ադրբեջանի հիմնական առևտրային գործընկեր, որը կազմում է երկրի ընդհանուր առևտրի մոտ 45 տոկոսը և Հարավային Կովկասի ողջ տարածաշրջանի հետ ԵՄ-ի առևտրի երկու երրորդը: ԵՄ-ն մինչև 20 միլիարդ դոլար ներդրումներ կատարելով Ադրբեջանի տարբեր նախագծերում, հանդիսանում է Ադրբեջանի տնտեսության մեջ խոշոր ներդրողը։

Ադրբեջանն ապահովում է ԵՄ նավթի կարիքների մոտ 5 տոկոսը և 2020 թվականից գազ արտահանում է եվրոպական շուկա։ 2020 թվականի դեկտեմբերին Ադրբեջանը սկսեց գազ արտահանել Եվրոպա Հարավային գազային միջանցքով (ՀԳՄ), որը 33 միլիարդ դոլար արժեքի նախագիծ է: Թեև ադրբեջանական գազը կազմում է ԵՄ գազի ընդհանուր ներմուծման ծավալի 2 տոկոսից քիչ մասնաբաժինը, այն շարունակում է ռազմավարական նշանակություն ունենալ Արևելյան Եվրոպայի որոշ ներկրողների համար:

Ռուսաստանից գազային կախվածությունը նվազեցնելու Եվրոպայի ջանքերի ֆոնին ադրբեջանական գազի արտահանումը դիտվում է որպես այլընտրանք։ Օրինակ, Միջազգային էներգետիկ գործակալության կողմից առաջարկված ռուսական գազից Եվրոպայի կախվածությունը նվազեցնելու տասը կետից բաղկացած ծրագիրը Ադրբեջանը ներառում է, որպես այլընտրանքային աղբյուր։ Վերջին շաբաթներին, ադրբեջանական գազի արտահանման ավելացման հնարավորությունները ուսումնասիրելու համար եվրոպացի պաշտոնյաների Բաքու հաճախակի այցերը խոստանում են մոտ ապագայում դրական արդյունքներ բերել։ Երկու կողմերն էլ մեծապես շահագրգռված են այս համագործակցությամբ։

Ադրբեջանը նաև հանդիսանում է Եվրոպայի և Ասիայի փոխգործակցության կարևոր մասնակից։ Ուկրաինայի պատերազմից հետո անդրռուսական հյուսիսային երթուղու խափանումների պատճառով թափ է հավաքել Անդրկասպյան միջազգային տրանսպորտային երթուղին, որը հայտնի է նաև որպես Միջին միջանցք: Վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում բազմաթիվ միջազգային լոգիստիկ ընկերություններ որոշել են ընդլայնել իրենց գործունեությունը Եվրոպայում և Ասիայում Միջին միջանցքի միջոցով:

Ադրբեջանը, Ղազախստանը և Վրաստանը շահագրգռված են այս տրանսպորտային երթուղու զարգացման մեջ, որի ներուժը գնահատվում է տարեկան 10 միլիոն տոննա կամ 200 հազար բեռնարկղների տեսքով։ Երեք երկրները պլանավորում են միասնական սակագներ սահմանել ներքին բեռնափոխադրողների համար, բարելավել և պարզեցնել փոխադրողների աշխատանքը միջանցքում։ Սա կբարձրացնի Եվրոպան և Ասիան կապելու համար Հարավային Կովկասի տարանցիկ դերը և կծառայի որպես ևս մեկ հուսադրող գործոն այս տարածաշրջանի հետ ԵՄ ավելի սերտ ներգրավվածության համար:

Այս ֆոնին, վերջին ամիսներին ԵՄ-ն սկսել է ակտիվ դեր խաղալ հայ-ադրբեջանական խաղաղ գործընթացում։ Հարավային Կովկասի երկու հանրապետությունների ղեկավարները Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդությամբ փետրվարի 4-ին հանդիպել են առցանց, ապրիլի 6-ին և մայիսի 22-ին՝ անձամբ։ Կողմերը որոշակի առաջընթացի են հասել այս գործընթացում, սկսել են խաղաղ պայմանագրի շուրջ նախապատրաստական աշխատանքները և պայմանավորվել են ստեղծել հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատման հարցերով միջազգային հանձնաժողով, քանի որ 1991 թվականին երկու երկրների անկախությունը վերականգնելուց հետո նրանց սահմանները չեն սահմանազատվել։ .

Հարկ է նշել, որ այս տարվա սկզբից հարավկովկասյան երկու հանրապետությունների ներկայացուցիչները հանդիպել են բացառապես ԵՄ միջնորդությամբ, մինչդեռ Ռուսաստանի միջնորդությամբ մաիսի 12-ին կայացած միակ հանդիպումը՝ ԱԳ նախարարների հանդիպումը անցկացվել է մեկ այլ խոշոր միջոցառման դաշտում և ոչ մի նոր բան չի բերել բանակցություններին։ Հենց այս պատճառով է, որ Ռուսաստանը զայրույթ, եթե ոչ վտանգ է զգում երկու երկրներին հաշտեցնելու Բրյուսելի փորձերից։

Համարվում է, որ վերջերս Հայաստանի կողմից ԵՄ միջնորդությամբ կայացած հանդիպումներում ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու հիմնական պատճառներից մեկը (օրինակ՝ ապրիլի 29-ին և մայիսի 7-12-ին ադրբեջանական կողմի հետ հանդիպելուց հրաժարվելը, երբ կողմերը պետք է համաձայնեցված ժամկետում ստեղծեին սահմանազատման հարցերով հանձնաժողով) հանդիսանում է Ռուսաստանի և ռուսամետ ընդդիմադիր խմբերի կողմից ճնշում։ Այն փաստը, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը այս քայլերին դիմեց ապրիլի 19-20-ը Մոսկվա կատարած այցից հետո, ինչը հակասում էր այդ այցին նախորդած նրա ավելի կառուցողական հայտարարություններին, հաստատում է ներկայիս գործընթացին ռուսական միջամտության մասին այս պնդումները։ Այդուհանդերձ, տարածաշրջանում լավատեսություն կա, որ բանակցություններում բեկման հասնելու ԵՄ-ի ջանքերն առաջիկա ամիսներին որոշակի արդյունքներ կբերեն։

Այս բոլոր իրադարձությունները խրախուսում են Ադրբեջանին և ԵՄ-ին խորացնել երկկողմ կապերը և նոր գլուխներ բացել իրենց հարաբերություններում։ Հետևաբար, ակնկալվում է, որ երկու կողմերը կավարտեն նոր շրջանակային համաձայնագրի շուրջ իրենց բանակցությունները (բանակցություններ, որոնք անցկացվում են 2017 թվականից) և մոտ ապագայում այն կստորագրեն։ Նախագահ Իլհամ Ալիևի խոսքով, գործընթացը հետաձգվել է համաճարակի հետ կապված սահմանափակումների և 2020 թվականին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև պատերազմի պատճառով։ Սակայն նա կրկնել է, որ համաձայնագրի 90 տոկոսից ավելին պատրաստ է։

«Մենք ունենք պայմանագիր, բայց այն ստորագրվել է շատ տարիներ առաջ (1996թ.): Նոր պայմանագիրը հանդիսանում է շատ համապարփակ։ Այն ներառում է նոր իրողությունները Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմից հետո և, անպայման, հաշվի կառնի աշխարհում նոր իրավիճակը»,- ասել է Ադրբեջանի նախագահը։