Փաշինյանին ոչինչ չի խանգարում ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը Ֆարհադ Մամեդով դատողությունները

Հարավային Կովկասի հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար Ֆարհադ Մամեդովը իր Տելեգրամ-ալիքում հրապարակել է հոդված, որտեղ դրույթապես հերքում է Երևանի վերնախավի մի մասի պնդումները այն մասին, որ Հայաստանի օրենսդրությունը իբր Փաշինյանին արգելում է ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը։

«Չնայած Ադրբեջանը (ԱՀ) և Հայաստանը (ՀՀ) պատրաստվում են ճանաչել միմյանց տարածքային ամբողջականությունը՝ 86,6 հազար քառ. կմ. և 29,8 հազար քառ. կմ. սահմաններում, հայկական վերնախավի մի մասը փորձում է հիմնավորել խաղաղության պայմանագրի կնքման անհնարինությունը։

Հայաստանի Սահմանադրություն

1990 թվականի օգոստոսի 23-ին Հայաստանը Անկախության մասին հռչակագիր է ընդունել։ Հռչակագիրը հղում է պարունակում՝ Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի ակտին, որում Ղարաբաղը դիտարկվում է, որպես Հայաստանի մաս։ Իր հերթին, 1995 թվականի Հայաստանի Սահմանադրության (ՀՍ) նախաբանը հղում է պարունակում Անկախության հռչակագրին։ 1989-ի ակտին ՀՍ-ի նախաբանի անուղղակի հղումով՝ հայկական իստեբլիշմենտի մի մասը հայտարարում է, որ Ղարաբաղը Ադրբեջանի մաս ճանաչմամբ խաղաղության պայմանագիրը հակասում է Հայաստանի Սահմանադրությանը։ Ժամանակ շահելու համար Փաշինյանը կարող է բարձրացնել Սահմանադրության փոփոխության հարցը, սակայն իրականում դրա համար ոչ մի անհրաժեշտություն չկա։

Բանը նրանում է, որ Հայաստանի Հանրապետության կողմից այլ դերակատարների հետ կնքված բոլոր հիմնարար համաձայնագրերը ենթադրում են տարածքային ամբողջականության ճանաչումը։ Միջազգային հանրության/օրենքի համաձայն՝ Հայաստանի տարածքը կազմում է 29,8 հազար քառ. կմ։ Ռուսաստանի հետ երկկողմ պաշտպանական պայմանագրերը, 1992 թվականի Հավաքական անվտանգության պայմանագիրը, ինչպես նաև այլ երկրների հետ կնքված բոլոր մյուս պայմանագրերը՝ ՀՀ-ի տարածքային ամբողջականության ներքո կանխատեսում են 29,8 հազար քառ. կմ։ Այսպիսով, եթե այս բոլոր համաձայնագրերը Սահմանադրական դատարանի (ՍԴ) կողմից հաստատվել են որպես ՀՀ Սահմանադրությանը համապատասխանող, ապա Ղարաբաղը Ադրբեջանի մաս ճանաչմամբ խաղաղության մասին պայմանագիրը նույնպես չի կարող հակասել Հայաստանի Սահմանադրությանը։ Հակառակ դեպքում, բոլոր կարևոր միջազգային պայմանագրերը առանց բացառության, նույնպես պետք է հայտարարվեն որպես հակասահմանադրական։

1991 vs. 1989 թ

Ոմանք վկայակոչում են 1991թ. դեկտեմբերի 10-ի «հանրաքվեն» և պնդում, որ Ղարաբաղը դուրս է եկել Ադրբեջանի կազմից դեռ 1991 թվականին: Մի կողմ թողնելով այն փաստը, որ այդ «հանրաքվեն» ոչ ոքի կողմից չի ճանաչվել, կարելի է կազմել տրամաբանական հարց. եթե, ըստ 1989 թվականի ակտի Ղարաբաղը և Հայաստանը՝ մեկ միավոր են, ապա 1991 թվականին ղարաբաղցի հայերը ո՞ւմից են հռչակել իրենց «անկախությունը»: Ադրբեջանի՞ց, թե՞ Հայաստանից։ Պատասխանից անկախ՝ 1991թվականի և 1989 թվականի «իրադարձությունները» փոխադարձաբար չեղարկում են միմյանց։

1992 թվականի որոշումը

Հայաստանի Գերագույն խորհրդի (ԳԽ) 1992 թվականի հուլիսի 8-ի «որոշման» համաձայն՝ Ղարաբաղը Ադրբեջանի մաս ճանաչող ցանկացած իրավական ակտ համարվում է «անընդունելի»։ Քանի որ որոշումը կայացվել է ԳԽ-ի կողմից, ենթադրվում է, որ այն չեղարկել կարող է միայն խորհրդարանը։ Իսկ իրականում, Հայաստանի սահմանադրության (հոդված 5) և 2018 թվականի Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին օրենքի (հոդված 2, 37) համաձայն՝ հատկապես օրենքները (և ոչ որոշումները) կառավարության ակտերի նկատմամբ առաջնահերթություն ունեն: Այլ կերպ ասած, վարչապետի կողմից ստորագրած խաղաղության պայմանագիրը ինքնաբերաբար կչեղարկի 1992 թվականի որոշումը։

Վավերացում

2018 թվականի մարտի 23-ի «Միջազգային պայմանագրերի մասին» օրենքի համաձայն՝ վավերացման ընթացակարգը ունը հետևյալ տեսքը.

ա. Պայմանագրի տեքստը պետք է նախօրոք անցնի արտաքին գործերի, արդարադատության և ֆինանսների նախարարություններով և ստանա դրանց դրական եզրակացությունը (հոդված 11).
բ. Նախարարությունների դրական եզրակացության հիման վրա ստորագրված պայմանագիրը պետք է ուղարկվի Սահմանադրական դատարան (հոդված 12).

գ. Սահմանադրական դատարանի կողմից ընդունված պայմանագիրը պետք է վավերացվի խորհրդարանի կողմից և հաստատվի նախագահի կողմից (հոդված 13):

Հայաստանի սահմանադրության 103-րդ հոդվածի համաձայն՝ կարևոր ակտերը ընդունվում են խորհրդարանի ձայների 3/5 մեծամասնությամբ։ 2021 թվականի ընտրություններում «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը ստացել է խորհրդարանական 107 մանդատներից 71-ը։ Սահմանադրական դատարանում, կառավարությունում, նախագահական կառույցում Փաշինյանի «կադրային բարեփոխումները» հանգեցրել են իշխանության բոլոր ճյուղերում նրա դիրքերի ամրապնդմանը։ Սա նշանակում է, որ եթե խաղաղության պայմանագիրը ստորագրվի, Փաշինյանը կկարողանա այն անցկացնել Սահմանադրական դատարանով, վավերացնել ձայների 3/5 մեծամասնությամբ (64 պատգամավոր) և հասնել նախագահի հավանությանը»,- գրում է Ֆ. Մամեդովը։