Ադրբեջանն ու ադրբեջանցիները` կողմ են Հայաստանի հետ խաղաղության Բոնդարենկոն և Կացմանը՝ հարցման արդյունքների մասին

Ադրբեջանի Սոցիալական հետազոտությունների կենտրոնը՝ Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղության հեռանկարների վերաբերյալ հասարակական կարծիքը ուսումնասիրելու նպատակով՝ նոր հարցում է անցկացրել բնակչության շրջանում։

Հասարակական կարծիքի ուսումնասիրության արդյունքների համաձայն՝ Ադրբեջանում հարցվածների 78,5%-ը աջակցում է Հայաստանի հետ խաղաղ պայմանագրի ստորագրմանը, 20,2%-ը չի աջակցում խաղաղ պայմանագրին, 1,3%-ը դժվարացել է պատասխանել։ Խաղաղ պայմանագրի կնքմանը աջակցություն են հայտնել միջնակարգ կրթություն ունեցողների 74,1%-ը և բարձրագույն կրթությամբ անձանց 86,9%-ը։

Հարցվածների թվում տղամարդկանց 42,8%-ը և կանանց 31,6%-ը հայտարարել են, որ լիովին հավատում են, որ մոտ ապագայում խաղաղ պայմանագիրը կստորագրվի, նրանցից 27,3%-ը և 32,1%-ը հայտարարել են, որ հիմնականում հավատում են։

Հարցումը անցկացվել է 2023 թվականի նոյեմբերի 25-ից՝ 28-ը 18 տարեկանից բարձր 390 հարցվածների շրջանում։ Այն ընդգրկել է 12 տնտեսական շրջան, բացառությամբ Նախչըվանի և Արևելյան Զանգեզուրի։

Եվ այսպես, արդյունքները ցույց են տալիս, որ ադրբեջանցիների շուրջ 80%-ը կողմ է հանդես գալիս Հայաստանի հետ խաղաղ հարաբերություններին։ Հետաքրքիր կլիներ, իհարկե, իմանալ, թե այդ նույն հարցերին ինչպես կպատասխանեին Հայաստանի շարքային բնակիչները։ Բայց ինչի՞ մասին է վկայում Ադրբեջանում նման հետաքրքիր արդյունքը։ Նշանակում է, որ մեր երկրի բնակչության մեծ մասն այլեւս դեմ չէ՞ հարեւան Հայաստանի հետ լիարժեք՝ տնտեսական ու քաղաքական հարաբերությունների վերականգնմանը։

Այս հարցի շուրջ Caliber.Az-ի հետ իրենց մտքեր են արտահայտել օտարերկրյա փորձագետները:

Ցանկացած պատերազմ հոգնեցնում է՝ հայտարարել է «Ուկրաինայի քաղաքականություն» հիմնադրամի ղեկավար, վերլուծաբան և պատմաբան Կոնստանտին Բոնդարենկոն։

«Հենց որ պատերազմում հայտնվում է նախկինում հայտարարված արդյունքը, հասարակությունը պատրաստ է վերջակետ դնել: Ինձ պատմել են Հայրենական մեծ պատերազմի վետերանները. քանի դեռ պատերազմ էր գնում, կար համաժողովրդական ատելություն գերմանացիների նկատմամբ։ Հենց որ պատերազմը ավարտվեց՝ այդ տրամադրությունները վերացան, շինարարության վրա աշխատող գերի ընկած գերմանացիներին նույնիսկ խղճում էին, իսկ մի քանի տարի անց գերմանացիների նկատմամբ վերաբերմունքն ընդհանրապես դրական դարձավ»,- պատմել է նա։

Պատմաբանի խոսքով՝ ադրբեջանական հասարակությունն իրեն հաղթող է զգում։ Եվ Հայաստանի նկատմամբ բացասական վերաբերմունքը աստիճանաբար վերանում է։

«Նա պարզապես վերածվում է հարեւան պետության, որի հետ պետք է ապրել և կառուցել հարաբերություններ։ Բայց ես չեմ կարծում, որ նույն թվերը կարելի է ստանալ Հայաստանում հարցում անցկացնելով։ Այնտեղ հասարակության մեջ հանրաճանաչ են բավարարության, ռևանշի (չնայած կա հասկացողություն, որ Ղարաբաղից հայ բնակչության հեռանալուց հետո, դա դժվար թե հնարավոր լինի) թեմաները։ Այդ իսկ պատճառով սոցիոլոգիական հետազոտությունները դժվար թե ցույց տան նույն արդյունքները, ինչպես Ադրբեջանում: Բայց դիվանագիտական հարաբերությունների վերականգնման հարցը հասարակության ցանկության կամ չկամության խնդիր չէ։ Սա քաղաքական հարց է և կախված է առաջնորդների կամքից»,- կարծում է Բոնդարենկոն։

Ամերիկացի վերլուծաբան և հրապարակախոս Սամսոն Կացմանը իր հերթին նշել է, որ ինքը չի ապրել ո՛չ Ադրբեջանում, ո՛չ Հայաստանում, և իր տեսակետը՝ տեսակետ է հեռավոր Ամերիկայից։

«Կպատմեմ իմ ոչ այնքան հին ծանոթների մասին։ Անունները, հասկանալի պատճառներով չեմ նշի։ Ով գիտի, իմ պատմություններից հետո իմ հերոսներից ում ինչ կարող է հասնել իրենց ցեղակիցներից: Ամուսնական զույգ, նա՝ ադրբեջանցի է, կինը՝ հայ։ Երկուսն էլ Բաքվից են։ Հսկայական, միմյանց նկատմամբ չսառչող սեր, չնայած նրանք միասին են ավելի քան քսան տարի: Նա մասնագիտությամբ պատմաբան է, ԱՄՆ-ում դարձել է բեռնատարի վարորդ՝ պետք է կերակրեր ընտանիքին։ Երկու հիանալի գեղեցիկ դուստրեր։ Մեծ ուրախություն և ծնողների կյանքի գլխավոր իմաստ։

Մյուսը, բոլորովին վերջերիս հանդիպում ու ծանոթություն է։ Հայ, հաջողակ ծրագրավորող Սիլիկոնյան հովտից, ծագումով Բաքվից։ Իր ընտանիքի հետ Բաքվից հեռացել է 1990 թվականի հունվարին։ «Ինձ,- պատմում է իմ զրուցակիցը,- օգնեց իմ ադրբեջանցի ընկերը»։ Իմ ադրբեջանցի ընկերը նույնպես հեռացել է Բաքվից։ Հայտնվել է Ուկրաինայում։ Երկու բաքվեցիներին բաժանում են տասնամյակներ ու հազարավոր մղոններ։ «Բայց ո՞վ է նա ինձ համար», - հարցնում է իմ կալիֆորնիացի ծանոթը: Ինքն էլ պատասխանում է. «Իմ բարեկամն ու եղբա՜յրն է»։ Երբ Ուկրաինայի ընկերը առողջական խնդիրներ ուներ (վերջույթների), չէր կարողանում աշխատել, Կալիֆորնիայի բաքվեցին աջակցում էր նրան, նրան գումարներ էր ուղարկում, մինչև ընկերը՝ բառիս բուն իմաստով՝ ոտքի կանգնեց»,- պատմում է Կացմանը:

Անկասկած, կան նաև այլ, ոչ այնքան հուսաբեր օրինակներ, հնարավոր է համարում նա։

«Ես չեմ ուզում գրել նրանց մասին։ Համարում եմ, որ եթե մարդկանց միջև կարող են լինել դրական և լավ վերաբերմունք, ապա դրանք հնարավոր են նաև երկրների միջև: Կարևորն այն է, թե ինչ է դրվում մարդկանց, առաջին հերթին երեխաների գլխում...

Նիկի Հեյլին, նախագահական մրցարշավում հանրապետականների թեկնածուներից մեկը պատմել է այսօրվա ողբերգական իրադարձություններից առաջ Գազա կատարած իր այցի մասին։ Բացի պատերի վրա հակասեմական, նացիստական բովանդակությամբ գրաֆիտիներից՝ ՄԱԿ-ում Ամերիկայի մշտական ներկայացուցչին ցնցել է տարրական դպրոցի դասագրքից թվաբանության խնդիրը. «Քո առջև հինգ հրեաներ են։ Դու երեքին գնդակահարել ես։ Քեզ քանի՞ հրեա է մնացել սպանելու, որպեսզի քո առջև լինի հինգ հրեական դիակ»։ Այսպիսի «թվաբանությամբ», մանկահասակ երեխաների ուղեղների այսպիսի լվացմամբ, արդյո՞ք երբևէ խաղաղություն կլինի Մերձավոր Արևելքի այս բազմաչարչար տարածաշրջանում։ Երեխաների գլխում դրվող ատելությունը կվերածվի սերնդպերի ատելության, սերունդների ատելությունը ապագայում կպայթի պատերազմի։ Ինչի՞ համար եմ սա պատմում։ Նրա համար, որ հասարակության մեջ, մարդկանց գլխում ստեղծվող ընդհանուր մթնոլորտը ծայրահեղ կարևոր է։ Լրագրողական համայնքի դերը, ԶԼՄ-ների դերը՝ արտակարգ կարևոր են»,- ասում է վերլուծաբանը։

Նա համարում է, որ հիմա խաղաղ պայմանագրի, Հարավային Կովկասում խաղաղության շանս է հայտնվել։

«Նման է նրան, որ հիմա,- և դա կարելի է միայն ողջունել,- տեղի է ունենում ուղիղ երկխոսություն Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարության միջև։ Միջնորդները կարևոր են։ Բայց միշտ չէ, որ նրանց միջնորդությունը և նրանց առաջնորդող դրդապատճառները թելադրված են Հարավային Կովկասի երկրների կենսական շահերով։ Միգուցե, հենց հիմա ժամանակն է երկու երկրների մեդիա ռեսուրսներում հրապարակումների համար, որոնք ճիշտ տեղեկատվական ֆոն կստեղծեին դեպի խաղաղություն շարժվելու համար։ Տասնյակ, հարյուրավոր, հազարավոր քայլեր միմյանց հանդեպ... Այո, ոչ արագ, զգույշ, բայց հին ասացվածքով. «կաթիլը քարը կմաշի»։ Երկխոսության գործընթացում, փոխըմբռնման և միմյանց լսելու ցանկության կամուրջներ կառուցելու գործընթացում դուք կարող եք շատ բանի հասնել։ Չի բացառվում, որ ինչ-որ պահի հնարավոր լինի բարձրացնել նաև երկու կողմերի համար զգայուն հարցեր։

Տրանսպորտային միջանցքների ապաշրջափակում, համատեղ տնտեսական նախագծեր, մարդկանց ազատ տեղաշարժ, բոլոր գերիների ազատում և փոխանակում, ականապատ դաշտերի վնասազերծում։ Կան նախադրյալներ նրա համար, որպեսզի բարգավաճի Հարավային Կովկասի բարեբեր տարածաշրջանը։ Շանս տվե՜ք խաղաղությանը»,- հորդորում է Կացմանը։