«Անխոնարհության» սերունդ Էմին Գալալիի մտորումները

Այս օրերին ես հետաքրքիր զրույց ունեցա բավականին հեռավոր արևմտյան երկրի գործընկերոջ հետ։ Քննարկման առարկա էին Բանգլադեշում իրադարձությունները, բայց երկխոսությունը դուրս եկավ մեկ երկրի սահմաններից։

Քննարկելով Դաքայում տեղի ունեցածի պատճառները՝ զրուցակիցս առաջ քաշեց հետաքրքիր թեզ։ Չեմ կարծում, որ սա Աստված գիտի, թե ինչ նորություն է, բայց ես ինքս այս տեսության հետ այնքան էլ ծանոթ չեմ: Նա ցուցարարների և առաջին հերթին ուսանողների անվախությունն ու անզիջողականությունը կապեց այսօրվա երիտասարդության աշխարհայացքի տեկտոնական տեղաշարժի հետ։

Խոսելով ուժեղ կենտրոնական իշխանությամբ, առավել ևս տոտալիտար հասարակություններում մեծացած և ձևավորված 35-40 տարեկան և բարձր տարիքի մարդկանց մասին, նա ընդգծել է՝ նման քաղաքացիների մեծամասնության մեծ ակնածանքը հիերարխիայի նկատմամբ և հարգանքը տարեցների նկատմամբ, ինչպես նաև «հանկարծ ինչ որ բան չստացվի» մշտական վախի որոշ տարրեր: Սա, իհարկե, հեռու է ճշգրիտ ընդհանրացումից, բայց նրա խոսքերում ճշմարտության մասնիկ կա։

Խոսելով ընտանիքի ավագ անդամների պատմություններից բռնաճնշումների մասին հիշողությունների մասին և դրանք համեմատելով սոցիալական ցանցերի և ինքնաբուխ կուռքերի դարաշրջանի այսօրվա երիտասարդության հետ՝ զրուցակիցս պնդեց, որ հիմա երիտասարդությունը ազատ է։ Այս ազատությունն ամեն ինչումն է, այդ թվում նաև նրանում, թե ինչպես են նրանք իրենց պահում և՛ հասարակության մեջ, և՛ կոլեկտիվում։ Հենց սա է հանդիսանում երիտասարդության և որոշ արևմտյան ուղեղային կենտրոնների միջև ներդաշնակ կցվածքի պատճառը: Այդ նույների, ովքեր անհրաժեշտության դեպքում այս երիտասարդությանը փողոց են դուրս բերում։ Իսկ այնուհետև լիովին գլանված մեծ ուղով՝ առաջ, դեպի կոմունայի հաղթանակ... Կապիտալիզմի։ Կամ ազատության իդեալները։ Իդեալական ազատություն այն ձևով, ինչպես այն կբնորոշեն այդ նույն կենտրոնները...

Ձանձրալի՞ է։ Խոսքս կարդացածի մասին է։ Այո, հավանաբար ակադեմիական առումով: Փոխարենը, երբ վերևում գործիմացորեն շարադրված ալգորիթմները սկսում են շարժվել, դառնում է ոչ ձանձրալի: Մենք այդ մասին գրել ենք, և ոչ մեկ անգամ։ Սակայն ես ուզում եմ փոխել ռակուրսը և դիմել «ավագ սերնդին», որի հիմնական մասին մեր արևմտյան ընկերները համարում են ստրկամտության և հնազանդության վերջին պատվարը: Եվ որի բեմից հեռանալը հանդիսանում է «վարչահրամանատարական համակարգի» մնացուկները հաղթահարելու պարտադիր նախապայման։

Դա արդյո՞ք այդպես է: Ինչպես արդեն նշվել է, ճշմարտության մասնիկ կա։ Բայց դիմենք Ադրբեջանին։ Տարիքային սահմանը, որից հետո «ընկերական դատարան», «հանրային նախատինք» և «անստորագիր նամակ» բառերը վերածվում են գրոտեսկային զանգվածի, այն էլ ամբողջովին անհայտի՝ սրանք այսօրվա 40-45 տարեկան քաղաքացիներն են։ Բոլոր երիտասարդների համար սա դատարկություն է՝ բացառությամբ պատմության սիրահարների: Ինչպես, օրինակ, «Ավրորա»։ Ո՞վ է նա: Արշալույսի աստվածու՞հի հռոմեական դիցաբանության մեջ: Ճի՜շտ է։

Բայց արդյո՞ք այդպիսի կոմֆորմիստ էր ավագ սերունդը, նրանք, ովքեր այսօր «45 և բարձր» են: Նրանք, ովքեր ծնվել ու մեծացել են իր թերարժեքությամբ վեհ Խորհրդային երկրում։ Սա չէ որ այն նույն սերունդն է, որը համարձակվեց մարտահրավեր նետել խորհրդային համակարգին և ադրբեջանական հողը պաշտպանելու պահանջով դուրս եկավ փողոց։ Այդ նա է 80-ականների վերջերին և 90-ականների սկզբին անհավասար պայքար մղել՝ հայկական սփյուռքի փողերով խնամքով պատրստված և մեծացրած անջատողականության ռազմական մեքենայի հետ։ Այդ հենց նրանք ստիպված եղան անհավասար պայքարի մեջ մտնել՝ անթիվ հովանավորների կողմից մեծահոգաբար շոյված հայ ագիտպրոմի հետ։ Այդ նրան՝ կամ եկեք ասենք «մենք», ես վաթսունն անց եմ, ստիպված եղանք դիմանալ Ժողովրդական ճակատի անժամանակ խառնակությանը, երբ ապաշնորհ իդեալիզմի և վերացական հայրենասիրության հրեշավոր փորձարկությունը Ադրբեջանին հասցրեց շատ կոնկրետ կոլապսի և ոչնչացման եզրին:

Եվ հենց այս սերունդը սկսեց իրագործել Հեյդար Ալիևի ռազմավարությունը՝ նրա Ադրբեջան վերադառնալուց հետո։ Այո, այն ժամանակ կար նաև ավելի մեծ սերունդ՝ առավել փորձառու, պատկառելի: Շնորհալի, հայրենասեր երիտասարդները հասնում էին իրենց հետեւից։ Եթե 90-ականների կեսերին անգլերենով մի երկու արտահայտություն իրար հետ կապել կարողացող մոտ 25 տարեկան ադրբեջանցին գրեթե հրաշք էր, ապա մի քանի տարի անց դա սովորական դարձավ, իսկ 2005 թվականի կեսերին երկու օտար լեզուներին (բացի ռուսերենից և թուրքերենից) ազատ տիրապետող երկրի քաղաքացիները նույնպես որևէ զարմանք չէին առաջացնում։ Այդ նույն սերունդը ոչ պակաս դեր է խաղացել նախագահ Իլհամ Ալիևի կողմից առաջադրված խնդիրների հաջող իրականացման գործում։

Թյուրիմացությունից խուսափելու համար՝ ես ոչ մի կերպ չեմ փորձում ապացուցել մի սերնդի կարևորությունը՝ ի վնաս մյուսի դերի, «իսկ փոխարենը մենք, իսկ ահա մենք փոխարենը» ձևով հարցադնումը անտեղի է։ Հանդիսանում եմ զարգացման արևմտյան վեկտորի ակտիվ կողմնակից, բայց որոշ վերապահումներով (քաղաքական կոռեկտության որոշ անառողջ դրսևորումներից սիրտս խառնում է, լինի դա Նյու Յորքում, լինի դա Օլդ Բաքվում): Մեզ համար՝ համարձակվում եմ հայտարարել մեր հասակակիցների անունից՝ ուրախալի է տեսնել, թե ինչպես է երկրի զարգացման վեկտորին ինտեգրվում երիտասարդ հավակնոտ պրոֆեսիոնալների, քաղաքական գործիչների, պետական ծառայողների, ստեղծագործական շրջանակների ներկայացուցիչների կաճառը։ Ընդ որում ղեկավար մակարդակով: Սա բնական գործընթաց է, դրանում կա ցանկացած ազգի և՛աղը, և՛ հացը, և՛ պղպեղ մանանեխի հետ։ Խոսելով սերունդների դերի մասին՝ եկեք չմոռանանք գլուխներս խոնարհել հենց այն երիտասարդ ադրբեջանցիների հիշատակի ու սխրանքի առաջ, որոնց արյունով է վճարվել Ադրբեջանի բոլոր քաղաքացիների հպարտությունը՝ անկախ տարիքից։

Եվ առաջիկա COP29-ը՝ ի լրումն այն ամենի, ինչ արդեն գրվել և դեռ կգրվի ու կնկարահանվի (և նույնիսկ կերգվի), սա նույնպես սերնդափոխության անբաժանելի փուլ է, երբ մեր հազարավոր մասնագետները առաջնահերթ կարևորությամբ գլոբալ գործընթացների տարբեր մակարդակներում յուրահատուկ փորձ ձեռք կբերեն։ Նշում բոլորին՝ ադրբեջանական COP-գվարդիան կհնչի և՛ նոյեմբերին, և՛ 2024 թվականի սահմաններից դուրս: Մեզ հետ սա առաջին անգամը չէ, բայց այստեղ մասշտաբների և ներգրավված մարդկանց քանակի հարց է։

Իսկ ինչ վերաբերում է իմ գործընկեր-ծանոթին, ապա թող շարունակի մտածել այնպես, ինչպես մտածում է։ Ես չեմ կարողանա նրան վերահամոզել, բայց նա էլ չի կարողանա ինձ վերահամոզել։ Ադրբեջանում, այո և ոչ միայն այստեղ, միշտ եղել է, կա և կլինի անկոտրում սերունդ այն իմպլանտների նկատմամբ, որոնք փորձում են կարել մեր մաշկի տակ՝ ինչպիսին էլ որ լինեն՝ լիբերալ, արմատական, թե կղերական։