«Հայաստանը իրեն պահում է հոգեհիվանդ երկրի պես և ռիսկ է անում անհետանալ աշխարհի քաղաքական քարտեզից» Յակուբ Կորեյբան՝ Caliber.Az-կայքում

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ հայտնի լեհ քաղաքագետ Յակուբ Կորեյբայի հետ։

- Պան Կորեյբա, Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում Հարավային Կովկասում ուժերի ընթացիկ դասավորությունը այն բանից հետո, երբ Բաքուն լիովին վերականգնեց իր ինքնիշխանությունը Ղարաբաղի նկատմամբ:

- Իմ խորին համոզմունքով, ցանկացած միջազգային իրավիճակում պետք է տեսնել առավելություններն ու դրական կողմերը։ Նախորդ երեսուն տարիների ընթացքում իրավիճակը Հարավային Կովկասում շատ հոռետեսական էր՝ Հայաստանի կողմից ադրբեջանական տարածքների օկուպացիայի պատճառով, որը վերածվեց ողբերգության ողջ ադրբեջանական ժողովրդի համար։ Հետևաբար, այն ամենը, ինչ նշված ժամանակահատվածում այս տարածաշրջանի հետ առաջացնում է ասոցիացիաներ՝ դա օկուպացիան է, անջատողականությունը, փախստականները։ Իսկ այսօր իրավիճակը տարածաշրջանում արմատապես փոխվել է։ Հաշվի առնելով, որ մենք բոլորս ապրում ենք աշխարհում ակտիվ տուրբուլենտության և գլոբալ մասշտաբով ուժերի քաղաքական դասավորության փոփոխության ժամանակաշրջանում, սկզբունքորեն կարևոր գործոն է հանդիսանում այն, որ Ադրբեջանը փաստորեն միանձնյա չեզոքացրել է կոնֆլիկտային ներուժը Ղարաբաղում, խոչընդոտելով նրան, որպեսզի տարածաշրջանը չվերածվի պատերազմի հերթական ցատկահարթակի։ Ուստի այն, որ Հարավային Կովկասը չի վերածվել խոշոր տերությունների շահերի բախման հարթակի՝ չափազանց դրական փաստ է։

- Ձեր լավատեսությունը տարածվու՞մ է նաև մեր տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի բացահայտ հայանպաստ քաղաքականության վրա։

- Այս հարցը պետք է դիտարկել ավելի ընդլայնված համատեքստում։ Բանը նրանում է, որ այժմ տեղի է ունենում ԱՄՆ-ի և Չինաստանի գլոբալ բախում, մի քանի այլ երկրների՝ Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի, Հնդկաստանի մասնակցությամբ։ Այստեղ գլխավոր խնդիրը ԱՄՆ-ի և Չինաստանի միջև աշխարհում առաջատարի համար մրցակցությունն է։ Այս առճակատման շրջանակներում տեղի է ունենում ազդեցության գոտիների բաժանում, երբ մեծ տերություններից յուրաքանչյուրը ձգտում է իր համար ամրապնդել այս կամ այն որմնախորշը։ Այս տեսանկյունից ես չէի ասի, որ ԱՄՆ-ը հավատարիմ է կոնկրետ հայանպաստ դիրքորոշման։ Իրականում Վաշինգտոնը խորապես անտարբեր է և՛ ադրբեջանցիների, և՛ հայերի, և՛ լեհերի, բոլորի ճակատագրի նկատմամբ, բացի իրենցից: Նույնիսկ չնայած Ֆրանսիայի հայամետ դիրքորոշմանը, այնտեղ հայկական լոբբիի շահերը սպասարկում են ոչ թե հայերի հանդեպ մեծ սիրուց դրդված, այլ հանուն իրենց ինչ-որ նպատակների։ Սա մեծապես պայմանավորված է նրանով, որ Հայաստանը չի հարուցում իր նկատմամբ մեծ տերությունների հարգանքը։ Դրանով հանդերձ առանց որևէ կողմնակալության կարող եմ ասել, որ Ադրբեջանը հարուցում է։ Նշեմ, որ ես չեմ կրում ադրբեջանամետ ուղղությամբ ինչ-որ գաղափարական համոզմունքներ, բոլորովին ոչ։ Ավելի շուտ, ես բխում եմ իմ անձնական դիտարկումներից, որոնք ամեն անգամ քաղել եմ ձեր երկիր կատարած իմ այցելությունների ժամանակ։

Ամերիկացիների համար կարևոր է ունենալ ուժեղ դիրքեր Հարավային Կովկասում, կամ գոնե ձգտել, որպեսզի նմա հնարավորություններով չօգտվեն Չինաստանը, Ռուսաստանը և Թուրքիան։ Այն, որ վերջինս փաստորեն արդեն վերածվել է տարածաշրջանային առաջնորդի, նույնպես առաջացնում է Վաշինգտոնի անհանգստությունը, որտեղ համարում են, որ բոլոր գլոբալ հարցերը պետք է լուծվեն հատկապես Նահանգների կողմից։ Համապատասխանաբար, այն երկրները, որոնք ունակ են ինքնուրույն որոշակի որոշումներ կայացնել, ինքնաբերաբար վերածվում են ԱՄՆ-ի համար անցանկալիների։ Անձամբ ես, որպես լեհ, դրական եմ գնահատում աշխարհում Թուրքիայի և Ադրբեջանի դիրքերի ամրապնդումը, քանի որ դա համընկնում է Լեհաստանի շահերի հետ։ Բայց ես նույն կարծիքին չեմ, երբ խոսքը վերաբերում է Ռուսաստանին, որի շահերը տրամագծորեն հակառակ են Լեհաստանի շահերին։ Դրա հետ միասին, ԱՄՆ-ի տեսանկյունից, ցանկացած ինքնիշխան երկիր՝ դա նորմայից շեղում է։ Ասենք, պետքարտուղար Բլինկենի տեսանկյունից, նախքան որևէ կարևոր որոշում կայացնելը, և՛ Էրդողանը, և՛ Ալիևը պետք է տեղեկացնեն Նահանգներին, նրանցից թույլտվություն խնդրեն։ Սա զուտ ամերիկյան մտածելակերպ է, այնպես որ կոնկրետ դեպքում այս խնդիրը պետք է դիտարկել ավելի լայն մասշտաբով, այլ ոչ թե Վաշինգտոնի հայանպաստ շահերի տեսանկյունից։

- Այնուամենայնիվ, Վաշինգտոնի համար սկզբունքորեն կարևոր է, որպեսզի Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղ պայմանագիրը ստորագրվի հատկապես ամերիկյան բանակցային հարթակում։ Չէ որ այդպե՞ս է։

- Բնականաբար։ Նրանց համար կարևոր չէ, թե ում է պատկանում այս կամ այն տարածքը, նրանց համար կարևոր չէ, թե ով որտեղ է ապրում և ինչ է վերահսկում։ Նրանց համար կարեւոր է, որպեսզի այդ ամենը տեղի ունենա իրենց վերահսկողության ներքո։

- Ձեր կարծիքով, ինչպիսի՞ն է Բաքվի և Երևանի միջև խաղաղ պայմանագրի կնքման հավանականությունը և ի՞նչ ժամկետներում։

- Հայաստանի համար Ադրբեջանի հետ խաղաղ պայմանագրի կնքումը՝ իր պետականությունը պահպանելու վերջին շանսն է։ Բայց առայժմ մենք միայն տեսնում ենք, թե ինչպես է Երեւանը ամեն կերպ տորպեդահարում այդ հարցը։ Հայաստանը ընդհանրապես ռիսկ է անում անհետանալ աշխարհի քաղաքական քարտեզից, քանի որ չի կարողանում նորմալ հարաբերություններ կառուցել իր հարևանների հետ և, ընդհանրապես, իրեն պահում է հոգեհիվանդ երկրի նման։ Ի՞նչ լավ բան է արել Հայաստանը վերջին երեսուն տարիների ընթացքում։ Ոչինչ։ Ես եղել եմ Հայաստանում և իմ աչքով եմ տեսել, թե ինչպիսի ընկճված վիճակում է ապրում երկրի հասարակ բնակչությունը։ Հասարակությունը չարացած է և անընդհատ գտնվում է իր դժբախտությունների մեղավորի փնտրման մեջ։ Եթե լսենք հայերին, ուրեմն դրանում մեղավոր են ամերիկացիները, թուրքերը, ռուսները, բոլորը, բացի իրենցից։

- Կցանկանայի լսել ձեր կարծիքը Հարավային Կովկասում ԵՄ-ի քաղաքականության առնչությամբ։ Դուք չէ որ չե՞ք պնդի, որ Եվրոպան չի խրախուսում հայկական «ուզումները»։

- Հարավային Կովկասում ԵՄ-ի քաղաքականությունը իմ մոտ ափսոսանք է առաջացնում, քանի որ ես նույնպես ապրում եմ Եվրամիությունում և հետևում եմ, թե ինչպես է այս կազմակերպությունը (որը իրականում պետք է դառնար որոշակի որակի ցուցանիշ) կոնցեպտուալ ցած է սահում։ Թե ինչի է փորձում հասնել ԵՄ-ն, ում շահերն է նա պաշտպանում, ինչումն է նրա ինքությունը՝ միանգամայն պարզ չէ։ Նման քաղաքական քաոսի պայմաններում մենք գործ ունենք ինստիտուցիոնալ կամայականության հետ։ ԵՄ-ի տարբեր կառույցները գործում են անջատ և փաստորեն դրանցից յուրաքանչյուրը գործում է յուրովի՝ առաջ մղելով իր կոռուպցիոն բաղադրիչով շահերը, կայացնելով այնպիսի անհեթեթ որոշումներ, ինչպիսին է Հայաստան դիտորդական առաքելություն ուղարկելը։ Թե դա ինչպես է կապված Եվրամիության շահերի հետ և ինչպես է դա ձևավորում նրա հարաբերությունները արտաքին գործընկերների հետ՝ հասկանալի չէ: Շատ ափսոս, որ Եվրամիությունը վերածվում է մի տեսակ շուկայի, որտեղ թեթևսոլիկություն են անում լոբբիստները, ինչը վկայում է այդ, երբեմնի խոստումնալից կառույցի բարոյական քայքայման մասին:

- Որքան էլ զավեշտալի հնչի, բայց Հայաստանում հասունանում է ԵՄ-ին անդամակցելու գաղափարը։ Ի՞նչ եք կարծում, արդյո՞ք Երևանը ունի ԵՄ-ի անդամ դառնալու շանսեր։

- Տեխնիկական և իրավական տեսակետից Հայաստանը մի երկիր է, որը աջակցում է անջատողականությանը։ Իսկ սա անհամատեղելի է եվրոպական արժեքների հետ։ Հետևաբար ես կարծում եմ, որ այդ երկիրը ԵՄ-ի անդամ դառնալու ոչ մի հեռանկար չունի, որքան էլ այդ մասին երազեն Երեւանում։