Ադրբեջանի ԶՈւ-ին կպահանջվի ընդամենը երկու օր, որպեսզի Հայաստանը բաժանի երկու մասին
«International Crisis Group» խմբի զեկույցը

Քաղաքականություն  31 Հունվարի 2023 - 13:40

Բրյուսելում տեղակայված «International Crisis Group» հետազոտական կազմակերպությունը հունվարի 30-ին հրապարակված զեկույցում նշել է՝ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև նոր պատերազմի սպառնալիքի աճը։ Դրանում հիշատակվում է նաև Եվրամիության կողմից Հայաստան ուղարկվող առաքելությունը, որը, հեղինակների զեկույցի համաձայն՝ առանց Բաքվի հետ համագործակցության դժվար թե որևէ արդյունքի հասնի։ Ընթերցողների ուշադրությանն ենք ներկայացնում՝ «International Crisis Group»-ի զեկույցից ամենահետաքրքիր դրվագները։

«2020 թվականի պատերազմից հետո Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունները զարգացել են երկու տարբեր ուղղություններով։ Մի կողմից, Բաքուն ձգտում էր օգտագործել ռազմի դաշտում ձեռք բերած առավելությունը՝ պնդելով բարենպաստ պայմաններով համապարփակ կարգավորման շուրջ բանակցությունների վրա։ Մյուս կողմից, հատկապես 2022 թվականի ընթացքում, կողմերի միջև տեղի են ունեցել զինված բախումներ, որոնց շնորհիվ Բաքուն բարելավել է իր դիրքերը Հայաստանի հետ ընդհանուր սահմանի երկայնքով։ Տարեվերջին դեպի խաղաղության ճանապարհը կանգ առավ, իսկ ռազմական գործողությունների վերսկսման հեռանկարը չափազանց իրական տեսք ունեն։

2023 թվականի հունվարին ԵՄ-ն հայտարարեց հայ-ադրբեջանական սահմանը հսկողության տակ վերցնելու նոր առաքելության մասին։ Անցյալ տարվա սեպտեմբերին այնտեղ բռնկվեցին մարտական գործողություններ, թեև բարձր մակարդակի դիվանագիտության օգնությամբ հաջողվեց կանխել այն լայնամասշտաբ պատերազմի վերաճելուն։ Բայց քանի որ խաղաղ բանակցությունները մտել են փակուղու մեջ, իսկ Բաքուն ռազմական առումով ավելի ուժեղ դիրք է գրավում, բախումների վերսկսման վտանգը մնում է բարձր:

Այսօր, Ղարաբաղի համար երկրորդ պատերազմից ավելի քան երկու տարի անց, Հայաստանն ու Ադրբեջանը մոտեցել են նրան, որպսզի սկսել երրորդը։ 2022 թվականի ընթացքում տեղի ունեցան երեք խոշոր ռազմական գործողություններ, որոնցից վերջինը՝ սեպտեմբերին, որոնք ցույց են տվել իրավիճակի անկայունությունը։ Քանի որ Ադրբեջանը ռազմական մեծ առավելություն ունի, իսկ Ռուսաստանը շեղված է Ուկրաինայում պատերազմով, քիչ բան կարող է կանխել Բաքվին իր առավելությունը օգտագործելու համար, եթե նա կորցնի համբերությունը բանակցություններում: Երեւանը պահանջում է հատուկ իրավունքներ եւ անվտանգություն Ղարաբաղի բնակիչների համար, իսկ Բաքուն պնդում է, որ նրանց կարգավիճակը հանդիսանում է երկկողմ քննարկումների համար ոչ տեղին ներքին հարց:

Սեպտեմբերյան մարտական գործողությունների կրկնվելու ռիսկը զգալի է։ Էներգետիկ պաշարներով հարուստ Բաքուն շարունակում է ավելացնել իր ռազմական հզորությունը և վստահությունը: Հայաստանը նույնպես 2020 թվականի հակամարտությունից հետո ամբողջ ուժերով ձգտում է համալրել իր զինապաշարները, բայց Երևան զգալի քանակությամբ սպառազինություն չունի, իսկ նրա ավանդական մատակարար Մոսկվան զենք է ուղարկում Ուկրաինայում սեփական պատերազմի համար: Բացի այդ, 2022 թվականի մարտերում Մոսկվան հստակ հասկացրել է, որ չի ցանկանում վանել Բաքվին կամ նրա դաշնակից Անկարային:

Ադրբեջանը շահում է ոչ միայն ռազմական հզորության աճող տարբերությունից, այլև այն հարմար դիրքից, որը զբաղեցնում է նրա բանակը Հայաստանի հետ սահմանին։ Ներկա ժամանակ Հայաստանի ամենախոցելի տարածքն է հանդիսանում հարավային առողջարանային Ջերմուկ քաղաքը (Իսթիսու - խմբ.): Սեպտեմբերյան բախումներից հետո ադրբեջանական զորքերը տեղակայվել են մերձակա մի քանի լեռներում, նրանք վերահսկում են քաղաքից 7 կմ դեպի հարավ լեռներում գտնվող դիրքերը։ Կիրճի մոտ, որով անցնում է Նախչըվան տանող ճանապարհը։ Տարածքին ծանոթ, ինչպես տեղացի, այնպես էլ օտարերկրյա ռազմական փորձագետները հայտնել են, որ ադրբեջանական զորքերին ամենայն հավանականությամբ, կպահանջվի ընդամենը երկու օր, որպեսզի անցնի կիրճի միջով: Այդ ժամանակ նրանք կարող էին փաստացի կտրել Հայաստանի հարավային շրջանը։ Բաքուն այժմ վերահսկում է նաև Գեղարքունիքի մարզի (Ղարաքիլսե - Խմբ.) ուղղությամբ մի քանի սահմանային բարձունքները։ Այս նոր դիրքերը ակնհայտորեն առավելություն կտան Ադրբեջանին, եթե ռազմական գործողությունները վերսկսվեն։

Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև նոր պատերազմը կհանգեցնի մարդկային հսկայական կորուստների, կխաթարի տարածաշրջանային լարվածությունը նվազեցնելու՝ ԵՄ-ի, Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների նպատակը և էլ ավելի մեծ անկայունություն կսերմանի առանց այն էլ անկայուն Եվրասիայում:

Ի՞նչ պետք է արվի։ Բրյուսելը պետք է ստանա՝ ԵՄ-ի նոր առաքելության աշխատանքի համար Բաքվի աջակցությունը։ ԵՄ-ի որոշ անդամ պետություններ, կարծես թե, զգուշանում են առանց Ադրբեջանի համաձայնության առաքելություն ուղարկել: Ինչպես արտահայտվել է մի դիվանագետ. «Եթե մենք առաքելություն ուղարկենք միայն հայկական կողմին՝ առանց Բաքվի համաձայնության, դա կարող է ստեղծել սխալ տպավորություն ... Բաքուն կարող է դա ընկալել որպես «ԵՄ-ն դեմ է նրան»,- մասնավորապես ասվում է բրյուսելյան կազմակերպության զեկույցում։

Caliber.Az

Դիտումներ: 75