ՀԱԵ-ն մարտահրավեր է նետում Հարավային Կովկասին Ընտրության ժամանակը հարևան երկրի համար

Հայաստանում գործող իշխանության և ռևանշիստների միջև ներկայումս նկատվող առճակատումը պետք է մեկնաբանել նաև որպես աշխարհայացքային կոնֆլիկտ նրանց միջև, ովքեր ապագային նայում են ոչ այնքան որպես սեփական, այլ ավելի շուտ որպես պետական, և նրանց, ովքեր կառչում են անցյալի առասպելներից՝ նրանց մեջ տեսնելով իրենց գոյության երաշխիքը։ Այս կապակցությամբ հիշենք Հայաստանի վարչապետի այս տարվա ապրիլի 10-ի ամպագոռգոռ հայտարարությունը։ Այդ ժամանակ, Ազգային ժողովում ներկայացնելով Հայաստանի Հանրապետության կառավարության (2021-2026թթ.) 2023 թվականի ծրագրի ընթացքի և արդյունքների մասին հաշվետվությունը, նա հստակ և պարզորոշ մատնանշեց, որ առասպելական «պատմական Հայաստանը» և իրական Հայաստանի Հանրապետությունը հանդիսանում են անտագոնիստներ, և առաջինը լրջագույն սպառնալիքներ է ստեղծում երկրորդի համար։ Այս հայտարարությունը, իր բոլոր ուշացումով հանդերձ՝ շատ հայերի համար դարձավ ջինջ օրվա ամպրոպ:

«Ոչ ոք չի կարող պատմական Հայաստանը սիրել ավելի շատ, քան ես։ Բայց ես, որպես վարչապետ հրաժարվում եմ պատմական Հայաստանը սիրել ավելի շատ, քան Հայաստանի Հանրապետությունը։ Ես ընդհանրապես հրաժարվում եմ ինչ-որ բան ավելի շատ սիրել, քան իրական Հայաստանը»,- այն ժամանակ ճշտել է Նիկոլ Փաշինյանը։

Այո, նա անմիջապես չի եկել այս մտքին։ Այո, մենք հիանալի հիշում ենք նրա բոլոր սադրիչ հայտարարություններն ու քայլերը, որոնք հանգեցրին 44-օրյա պատերազմին։ Բայց այս հոդվածում մենք չենք պատրաստվում քննարկել այն պատճառների մասին, որոնց համար Փաշինյանը իրականացրեց այդ քայլերը՝ սիրախաղ անելով ղարաբաղյան խունտայի հետ և խաղալով «միացումի» և «արցախի» մասին հայկական առասպելներով։ Շատ ավելի կարևոր է արձանագրել այն, որ Փաշինյանը բացահայտ խոստովանել է Հայաստանի Հանրապետությանը այդ բոլոր առասպելներին զոհաբերելու ճանապարհով գնալու վտանգը, որոնք միշտ սնուցվել են Հայ առաքելական եկեղեցու (ՀԱԵ) կողմից։ Այո, նորից ստիպված եմ հիշեցնել այն մասին, որ 1988 թվականի փետրվարի 25-ին Վազգեն Առաջինը՝ այն ժամանակվա ԼՂԻՄ-ը Հայաստանին միացնելու պահանջով բաց նամակ է ուղարկել Միխայիլ Գորբաչովին։ Շատ քչերն են հիմա այդ մասին հիշում, բայց Հայաստանում այդ բուռն տարիներին կային նաև այնպիսիք, ովքեր դեմ էին «մյացումի» գաղափարին՝ դրա մեջ տեսնելով հանրապետության ապագայի համար դանդաղեցված գործողությամբ ռումբ։ Եվ հատկապես ՀԱԵ-ն էր, որ այն ժամանակ իր վրա վերցրեց հայ հասարակությանը հիմարացնելու առաքելությունը՝ քարոզելով Ադրբեջանի և Թուրքիայի նկատմամբ տարածքային պահանջատիրության գաղափարը։

Անցյալի այս փաստը պետք է հիշել ներկան գնահատելու համար։ «Երևանի դեմ երթը» լայնորեն փիառ անող մարդկանց փոքր խմբի ղեկավարը Հայ առաքելական եկեղեցու Տավուշի թեմի առաջնորդ Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանն է։ Հայկական ԶԼՄ-ները արդեն ապացուցել են, որ փարաջայով այս սադրիչի թիկունքում կանգնած է Հայաստանի Հանրապետության երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը։ Ընդգծվում է, որ Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանը վաղուց է զբաղվում քաղաքական գործունեությամբ՝ քողարկվելով կրոնով, այդ թվում նաև դեռևս 2022 թվականից ակտիվ ելույթ ունենալով Քոչարյան դաշինքի հանրահավաքներին։ Այստեղ միանգամայն խելամիտ է հարց տալ այն մասին, թե որքանո՞վ է օրինական հանդիսանում ՀԱԵ-ի այդչափ բացահայտ միջամտությունը աշխարհիկ գործերին։ Չէ որ Հայաստանի Սահմանադրության (17-րդ հոդվածի 2-րդ կետ) համաձայն՝ կրոնական կազմակերպությունները անջատված են պետությունից։ Բայց բանն այն է, որ Հայաստանում սովոր են ապրել ոչ թե Սահմանադրությամբ, այլ առասպելներով։ Եվ հենց ՀԱԵ-ն է պարտադրել այս սովորությունը։ Որի հրահրող, սադրիչ դերը 1915 թվականի Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած իրադարձություններում պատմաբանների համար ակնհայտ ու անվիճելի է, բայց հայ հասարակության մեծ մասի համար առայժմ անընդունելի է։ Նա, իհարկե, հիշում է նաև ՀԱԵ-ի սադրիչ դերը հայ-ադրբեջանական հակամարտությունում։ Բայց դա հիշել և բարձրաձայն խոստովանել, և առավել եւս դատապարտել ՀԱԵ-ի գործողությունները՝ հայ հասարակությունը դեռ պատրաստ չէ դրան։ Առայժմ դա բավարարում է Հայաստանի բնակչության ճնշող մեծամասնության կողմից ՀԱԵ-ի և Ռոբերտ Քոչարյանի գլխավորությամբ ռևանշիստների կողմից կազմակերպված շոուն անտեսելու հանդարտ բողոքին։

Այո, նույնիսկ ընդդիմադիր հայկական լրատվամիջոցները տխրությամբ են արձանագրում այս շոուի զանգվածայնության բացակայությունը։ Թեև նշեմ, որ միանգամայն ակնհայտ է, որ նրան փորձում են ակտիվորեն աջակցել Հայաստանից դուրս ուժերը։ Այս շոուում նրանց դրդապատճառները նույնպես պարզ ու ակնհայտ են՝ սա ներկայիս իշխանության տապալմանը հասնելու ցանկությունն է՝ այն իրենց դրածոների ձեռքը փոխանցելու համար, որոնք վարելու են այդ պետության, այլ ամենևին էլ ոչ Հայաստանի շահերին համապատասխան քաղաքականություն: Հայաստանի պատմության մեջ նման բան շատ անգամ է եղել։ Իսկապես նա այսօր ևս անկախ չի հանդիսանում։

Բայց հիմա նրա մոտ հայտնվել է անկախություն ձեռք բերելու հնարավորություն։ Որովհետեւ ղարաբաղյան հակամարտությունը, ինչպես արդեն հայտարարել է պաշտոնական Բաքուն, մնացել է անցյալում։ Որովհետեւ տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչման գործընթացն արդեն սկսվել է։ Որովհետև ընթանում է սահմանների սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացը։ Որովհետև կա Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղ պայմանագիր կնքելու մեծ հնարավորություն։ Դա կլինի մեծ քայլ մեր ողջ տարածաշրջանի ապագայի համար, որտեղ հնարավոր է և անհրաժեշտ է ապրել բարիդրացիության և փոխադարձ հարգանքի պայմաններում։ Այդ ձևով վերջնականապես կփլուզվեն այն առասպելները, որոնք քարոզում են ՀԱԵ-ն ու ղարաբաղյան կլանը` Ռոբերտ Քոչարյանի գլխավորությամբ, ով հանդիսանում է ադրբեջանցիների և հայերի «գենետիկ անհամատեղելիության» մասին հրեշավոր պնդումների հեղինակը։ Ահա թե ինչումն է այն մոլեգնության պատճառը, որով ՀԱԵ-ի ու ռեւանշիստների դուետը կառչում է անցյալի առասպելներից։ Մինչդեռ Հայաստանի համար, իհարկե, ավելի ճիշտ կլիներ սթափ գնահատել ներկան և մտածել ապագայի մասին։

Աքպեր Հասանով