Ինչպես «Ռեգնում»-ը և «Ամերիկայի ձայնը» օգնեցին պսակազերծել «Ղարաբաղի ռուսական համայնքի» մասին առասպելը Ստի ոտը կարճ է

Վաղուց և ճիշտ նկատել են, որ մեր «բազմաչարչար» հարևանները մեծ վարպետներ են ամենայն առասպելների հորինման գործում, որին նրանք նախ իրենք են կուրորեն հավատում, իսկ հետո փրփուրը բերանին փորձում են ստիպել դրան հավատալ մնացած ամբողջ աշխարհին։ Մենք՝ այս հոդվածում հայկական կողմի առասպելաստեղծագործության երկար ցուցակը թվարկելու ցանկություն չունենք, բավական է անսպասելի հիշել այնպիսիները, ինչպես Հարավային Կովկասում «հինավուրց հայկական պետությունը», «քրիստոնեությունը ընդունած առաջին պետությունը», «հայկական հին լեռ Արարատը» «Ցեղասպանությունը», «միացումը»։ Սակայն, ինչպես դա շատ հաճախ է տեղի ունենում սուտասանների հետ, մեր հարևանները հնարում են տարբեր առասպելներ, իսկ հետո, կամ իրենց հիմարությամբ, կամ էլ ստախոսության մեջ խճճվելով, հերքում են դրանք։

Այդպես պատահեց նաև այս անգամ։ Այսպես, «Ամերիկայի ձայն» օրաթերթում, որը հանդիսանում է հին ռեժիմայինների հակափաշինյանական կատաղի խոսափողը և ակտիվորեն «խլացնում է» Քոչարյանի և Սարգսյանի համար, հենց նոր «Ռեգնում» տեղատվական գործակալությունից վերատպել է «Բաքուն ինչի՞ն է պատրաստում կոնստանտինոպոլյան պատրիարքին» հոդվածը։ Իսկ ինչո՞վ է այն ուշագրավ, առավել ևս բազմաթիվ հայկական առասպելների հերքման տեսակետից։ Մի շտապեք, հարգելի ընթերցողներ, հիմա մենք ամեն ինչ կպարզաբանենք։ Այսպես, արդեն հոդվածի սկզբում, ընդ որում գրված նախկին գյանջացի Ստանիսլավ Նիկոլաևիչ Տարասովի համահեղինակությամբ, ով հետագայում տոգորվեց «հայ ժողովրդի հույսերի նկատմամբ անսահման համակրանքով», մեջբերվում են հետևյալ տողերը. «Ռուս ուղղափառները սկսում են նորից ֆիզիկապես ներկայանալ ղարաբաղյան հողում։ Ռուսաստանի խաղաղապահ քանակակազմի զինծառայողները մասնակցել են Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում գտնվող Քրիստոսի Սուրբ Ծննդյան ուղղափառ տաճարի մոտ Աստվածահայտնության լոգանքին։ Հանրապետությունում առաջին ուղղափառ տաճարը՝ Քրիստոսի Սուրբ Ծննդի եկեղեցին հայտնվել է վերջերս։ Այն հանդիսավոր կերպով բացվել է 2021 թվականին, Ստեփանակերտի մերձակայքում ռուսական զինվորական ավանի տարածքում»։

Հասկանալի է, որ «հանրապետություն» անվան տակ նկատառվում է հայկական օկուպացիայից ազատագրված Ադրբեջանի Ղարաբաղի մարզը, բայց Տարասովի և «Ռեգնումի» համար նման ուղագրությունները նման է թեյի փոխարեն քացախաթթվի կամավոր օգտագործմանը։ Սակայն էականը դա չէ, այլայն, որ դեռ բոլորովին վերջերս հայագիտպրոմի ողջ բանակը բառացիորեն շապիկն էր կրծքին պատռում, փորձելով ապացուցել, որ այսօր Ղարաբաղում ապրում է 1500 ռուս։ Իբր նրանք նույնիսկ ունեն իրենց «ռուսական սփյուռքը», որը 44-օրյա պատերազմի օրերին «վրդովվել է Ադրբեջանի ագրեսիայից»։ Ճիշտ է, այն ղեկավարում է Երկրորդ ղարաաբաղյան պատերազմից հետո Ռուսաստանից եկած իրավաբան Ալեքսանդր Բորդովը՝ բաքվեցի հայ է։ Այսինքն, «Ղարաբաղի 1500 ռուսներից» հայերը չկարողացան տարածաշրջանում գտնել ոչ մի ռուսի։ Այ այսպես, եթե նույնիսկ մի վարկյան պատկերացնել, որ Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների հետ մեկտեղ իրոք ապրում են 1500 էթնիկ ռուսներ, ապա արդարացի հարց է ծագում. իսկ նրանք մինչև հիմա որտե՞ղ էին աղոթում, եթե առաջին ուղղափառ եկեղեցին հայտնվել է միայն ռուս խաղաղապահների գալու հետ։ Համաձանվեք, դժվար է պատկերացնել, որ Ղարաբաղի օկուպացիայի տարիներին 1500 ռուսները չեն ունեցել նույնիսկ իրենց աղոթատունը։ Դրանից կարելի է եզրակացնել, որ Ղարաբաղում ռուսները ամենաշատը երկու-երեք տասնյակ են, և նրանցից մեծամասնությունը, կամ հասակավոր մարդիկ են, կամ ռուս ամուսնյակներ։ Ստացվում է, որ հայամետ Տարասովը և «Ռեգնում»-ը և զուտ հայկական օրաթերթը՝ «Ամերիկայի ձայնը» կամա, թե ակամա ոչնչացրել են հայագիտպրոմի առասպելներից մեկը։

Ի դեպ, նույն «Ռեգնում»-ը 2012 թվականին, անջատողականների համար «ամենահանգիստ ժամանակներում», անցկացրել է Ղարաբաղի բնակչության մարդահամարի պաշտոնական վիճակագրություն, որի համաձայն՝ այնտեղ ապրում էր մոտ 150 հազար մարդ։ Որից, ուշադրություն դարձրեք, ընդամենը 171-ն են ռուսներ։ Իհարկե, Ղարաբաղում 150 հազար բնակչությունը մի քանի անգամ ուռճեցված թվեր են, որոնք անհրաժեշտ է հայկական կողմին օկուպացիան արդարացնելու և «ղարաբաղյան ժողովրդի» թիվը ուռճացնելու համար։ Բայց եթե նույնիսկ հավատալ 171 ռուսների թվին, միևնույն է դա դեռ 1500 հոգի չէ, որոնց մասին այս օրերին հնչում է հայկական քարոզչությունը։ Դժվար թե 8 տարում, հատկապես պատերազմից հետո, Ղարաբաղի ռուս բնակչությունը գրեթե տասնապատիկ ավելանա։

Բայց եկեք կես ճանապարհին կանգ չառնենք և շարունակենք։ Ես նույնիսկ կասեի՝ եկեք հայկական դիցաբանության խաղանք։ Մի պահ ենթադրենք, որ Ղարաբաղում իսկապես 1500 ռուս է ապրում։ Այդ դեպքում ինչու՞ 1992 թվականից մինչև 2020 թվականը Ղարաբաղը գրաված հայերը մի կողմից «ռուսական համայնքին» թույլ չտվեցին կառուցել գոնե մեկ տաճար կամ եկեղեցի, իսկ մյուս կողմից՝ ակտիվորեն քանդեցին կամ հայկականացրին գոյություն ունեցողները։ Չէ որ Խոջավենդի շրջանի Կուրոպատկինո օկուպացված գյուղում եղել է Տաճար՝ ի պատիվ Տիրոջ Պայծառակերպության, որը կառուցվել է 1894 թվականին տիպային նախագծով։ Տարածքի գրավման ժամանակ եկեղեցին եղել է բարվոք վիճակում, սակայն հետագայում թալանվել է, քանդվել է շենքի տանիքն ու ֆրոնտոնը։ Հայ վանդալները Աստծուց չէին վախենում և պատուհաններից գողանում էին երկաթե ճաղավանդակները՝ իրենց ինքնագրերը թողնելով Աստծո տան պատերին։ Ինչո՞ւ «ռուսական համայնքի 1500 անդամների» նկատմամբ մտահոգություն չցուցաբերվեց։ Միգուցե այն պատճառով, որ այն գոյություն ուներ միայն թղթի վրա և դիցաբանների հիվանդ երևակայության մեջ։

Այն, ինչ չի ավերվել ու չի թալանվել, ենթարկվել է հայկականացման։ Նման ճակատագիր էր սպասվում Շուշայի Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ ռուսական ուղղափառ եկեղեցուն, որը զավթիչները գրավեցին և անվանեցին «Կանաչ ժամ»։ Ղարաբաղի, այդ թվում՝ Շուշա քաղաքի ազատագրումից հետո ադրբեջանական կողմը ուղղափառ եկեղեցուն իր իսկական տեսքին վերադարձնելու աշխատանքներ է իրականացրել։

Այլ կերպ ասած, եթե Ղարաբաղում այնուամենայնիվ 1500 էթնիկ ռուս է ապրում, ապա ինչո՞ւ հայերը թույլ չտվեցին կառուցել գոնե մեկ եկեղեցի կամ վերականգնել եղածները։ Այս հարցի պատասխանը նույնպես մակերեսին է, և թաքնված է հայերի էթնիկ և կրոնական անհանդուրժողականության մեջ։ Նրանք Հայաստանում կառուցեցին մոնոէթնիկ պետություն , նույնը փորձել են անել նաև Ղարաբաղում։ Իսկ «Ղարաբաղի մեկուկես հազարանոց համայնքի» դեպքում մենք տեսնում ենք, թե ինչպես է առասպելը շրջվել հենց այն ստեղծողների դեմ։ Կրկնակի տհաճ է, որ Տարասովը, «Ռեգնումն» ու «Ամերիկայի ձայնը», որոնց Ադրբեջանի նկատմամբ համակրանքում հաստատ չես համակրի։ Սակայն հատուկ այս օրինակի համար մեկ լավ արտահայտություն կա՝ ստի ոտը կարճ է։ Ճիշտ է, մեր հարևանների մոտ դա շատ հաճախ են ծնվում։