«Երևանի անհամաձայնողական դիրքորոշման հետևում կանգնած են արտաքին քաղաքական դերակատարներ» Փորձագիտական կարծիքները Caliber.Az կայքում

Զանգեզուրի միջանցքի նախագիծը (Հայաստանի տարածքով - Խմբ.) մեզ համար կորցրել է իր արդիականությունը։ Այդ մասին «Politico»-ին հայտնել է Ադրբեջանի նախագահի օգնական՝ նախագահի աշխատակազմի արտաքին քաղաքականության հարցերով բաժնի ղեկավար Հիքմեթ Հաջիեւը։ Նրա խոսքով, Բաքուն Իրանի տարածքի միջով դեպի Նախչըվան և այնուհետև Թուրքիա նմանատիպ նախագծը մշակում է Թեհրանի հետ: Դրանով հանդերձ Հաջիևը հայտարարել է, որ Բաքուն հաշիվներից դուրս չի հանում Զանգեզուրի միջանցքը, որը կարող է ապահովել նույն տրանսպորտային երթուղին, բայց արդեն Հայաստանի տարածքով։

«Եթե դա ուժի մեջ է, ապա այո, եթե ոչ՝ խնդիր չկա։ Նախագիծը դեռ սեղանին է, բայց հայկական կողմից պահանջվում է այն ցուցաբերումը, որ նա իսկապես շահագրգռված է դրանով», - մեջբերում է եվրոպական հրատարակությունը Հաջիևի խոսքերը։ Ադրբեջանը չի պլանավորում զավթել Զանգեզուրը, Հաջիևի խոսքերն է մեջբերում «Politico»-ն։ «Մեր օրակարգը կայանում էր միայն երկկողմ համագործակցության շրջանակներում տրանսպորտային կապերի և հաղորդակցությունների կառուցման մեջ», - նշել է նա։

Ավելի վաղ, այս ամսվա սկզբին, Իրանի հետ պայմանավորվածության շրջանակներում ադրբեջանական կողմը սկսել է նոր ճանապարհի կառուցումը հարեւան երկրի տարածքով։ Սակայն հույս կա, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև տրանսպորտային կապը նույնպես կարող է վերականգնվել։

Ինչպես օրերս հայտարարել է Ռուսաստանի փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը, Հայաստանի մոտ դեռ չի ձևավորվել վերջնական դիրքորոշում այն ճանապարհի վերաբերյալ, որը պլանավորված էր Մեղրիի միջով։

Բնականաբար, հարց է ծագում, ինչո՞ւ է Հայաստանը շարունակում համառել՝ կարծես թե բոլոր առումներով շահավետ այս նախագիծը իրականացնելու հարցում։ Մինչև հիմա չկա՝ Բաքվի հետ Հայաստանի տարածքում Արազ գետի երկայնքով երկաթգծերի և ճանապարհների գործնական վերականգնման շուրջ քննարկումներ սկսելու վերաբերյալ Հայաստանի հստակ արտահայտված պատրաստակամությունը։

Այս հաշվով Caliber.Az-ի հետ իրենց մտքերով կիսվել են հայտնի օտարերկրյա փորձագետներ:

Քաղաքական վերլուծաբան Կազբեկ Բեյսեբաևը (Ղազախստան) հիշեցրել է այն վարկածի գոյության մասին, որ Զանգեզուրի միջանցքը կարող է վերականգնել խզված կապերը ողջ թուրքական աշխարհում և, մասնավորապես, Ադրբեջանի միջոցով Թուրքիայի և Կենտրոնական Ասիայի երկրների միջև:

«Իբր այս նախագծի դեմ հանդես է գալիս Իրանը, որը հենց խոչընդոտում է թուրքական պետությունների ինտեգրացիոն գործընթացներին։ Սակայն Թեհրանը, ընդհակառակը, իր տարածքն է առաջարկում Ադրբեջանին՝ Իրանի տարածքով Թուրքիա դուրս գալու համար։ Տարանցումը անվճար չի լինում, և դրանում կա մեծ օգուտ տարանցիկ երկրի համար: Մենք դա գիտենք այլ երկրների օրինակից, որոնցով անցնում են մեծ տրանսպորտային միջանցքներ։

Ինչպես տեսնում ենք, Իրանը իր տարածքով տարանցման վերաբերյալ ելնում է իր տնտեսական և քաղաքական շահերից։ Այստեղ և՛ բիզնես կա, և՛ քաղաքականություն»,- ասում է Բեյսեբաևը։

Կարծես թե, Հայաստանը նույնպես պետք է օգտվեր իր աշխարհագրական դիրքից, նշել է նա։

«Ակնհայտ է, որ Զանգեզուրի միջանցքը կայուն եկամուտներ կապահովեր Հայաստանի բյուջեին։ Ուղիղ ասենք, որքան մեծ է բեռնահոսքը, այնքան ավելի շատ գումար կգնա գանձարան։ Բայց, ըստ երեւույթին, Երևանը չի ցանկանում իր համար այս շահութաբեր նախագիծը։

Ինչու՞մն է բանը։ Իմ կարծիքով, Երևանի դիրքորոշման հետևում կանգնած են այլ արտաքին քաղաքական դերակատարներ, որոնց համար շահավետ չէ Զանգեզուրի միջանցքի նախագիծը։ Դրանք ԱՄՆ-ն ու Եվրոպայի առաջատար երկրներն են, որոնք վախենում են եվրասիական տարածաշրջանում Թուրքիայի և Իրանի ազդեցության աճից։ Պատահական չէ, որ մենք տեսնում ենք, թե ինչպես է Հայաստանի ղեկավարությունը սկսում շրջվել Ռուսաստանից և ավելի շատ կողմնորոշվել Արևմուտքի վրա»,- կարծում է ղազախ վերլուծաբանը։

Մերձավոր Արևելքի հետազոտությունների կենտրոնի (Կիև) գործադիր տնօրեն Իգոր Սեմիվոլոսը ենթադրում է, որ Ադրբեջանի արևմտյան շրջանների և Նախչըվանի միջև Իրանի տարածքով այլընտրանքային երթուղու նախագիծը միանգամայն հնարավոր է, բայց, հաշվի առնելով Բաքվի և Թեհրանի միջև բարդ հարաբերությունները, այն օպտիմալ չի թվում։

«Լավագույն երթուղին, իհարկե, անցնում է Զանգեզուրի, կամ հայկական մեկնաբանությամբ՝ Սյունիքի միջով։ Նախկինում հիմնական խոչընդոտը «Լաչինի միջանցքի» նման այս երթուղու արտատարածքային լինելու պահանջն էր, սակայն այժմ, Ղարաբաղի ողջ տարածքի վրա Ադրբեջանի լիովին ինքնիշխանության վերականգնումից հետո, այդ հարցը այլևս արդիական չէ»,- ասում է հետազոտողը։

Ըստ գաղափարի, Հայաստանին այս երթուղին ձեռնտու է, հաշվի առնելով այն առավելությունները, որոնք նա կարող է ստանալ, նշում է նա։

«Բայց խնդիրը կայանում է նրանում, որ առանց Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագիր կնքելուն, Թուրքիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունները վերականգնելու և Հարավային Կովկասի անվտանգության համակարգում իր նոր տեղը գտնելու, Երևանը դրան չի համաձայնվում։ Հետևաբար այստեղ պահանջվում է կոմպլեքսային մոտեցում, որտեղ պետք է հաշվի առնվեն Հայաստանի անվտանգության գործոնը, ֆինանսական և այլ երաշխիքները, ինչը Փաշինյանի կառավարությանը կխրախուսի դրական որոշում կայացնելու։ Իմ կարծիքով, այժմ նման երաշխիքներ չկան»,- եզրափակել է Սեմիվոլոսը։