«Ղարաբաղում բախվել են՝ արևմտյան նմուշի և հետխորհրդային նմուշի երկու բանակներ»
Թեյմուրազ Թումանիշվիլի՝ Caliber.Az կայքում

Հարցազրույց  19 Հունվարի 2022 - 15:36

Caliber.Az-ի հարցազրույցը՝ գեներալ Ջ. Շալիկաշվիլիի հիմնադրամի անվտանգության ոլորտի հարցերի փորձագետ, Վրաց-կովկասյան ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտի (GCSSI) տնօրեն՝ Թեյմուրազ Թումանիշվիլիի հետ։

—Վրաստանը արդեն մի քանի տարի է ձգտում է ՆԱՏՕ-ին անդամակցության, սակայն դաշինքը առայժմ այդ հաշվով հստակ պատասխան չի տվել։ Ինչպե՞ս եք գնահատում Վրաստանի ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու հեռանկարները։

—Վրաստանի միշտ պատմականորեն ունեցել է և կա միայն մեկ ռազմավարական, արևմտյան ուղղություն՝ դա այսօր հզորագույն ռազմաքաղաքական դաշինքն է՝ ՆԱՏՕ-ն։

Շատ դժվար է կալեիդոսկոպիկ արագությամբ փոխվող այսօրվա աշխարհում խոսել՝ Վրաստանի, որպես կազմակերպության լիիրավ անդամ լինելու կոնկրետ հեռանկարների ժամկետների մասին։ Բայց մենք հստակ կատարում ենք մի շարք պարտավորություններ՝ որպես այս դաշինքի ճանաչված գործընկերներ և դաշնակիցներ։ Ինչպես արդեն մեկ անգամ չէ, որ շեշտվել է և՛ Արևմուտքում, և՛ Վրաստանում, դեպի ՆԱՏՕ ճանապարհը՝ «one way ticket»-է, միակողմանի տոմս։ Այն, որ ոմանք որպես փաստարկ նշում են, որ դա տեղի չի ունենա, քանի որ Վրաստանն ունի չվերահսկվող տարածքներ, ես այստեղ կբերեմ մինչև 1990 թվականը բաժանված Գերմանիայի օրինակը, երբ ԳՖՀ-ն ՆԱՏՕ-ի անդամ էր։

Թեև, հարկ է նշել, որ ինչպես նաև, ոչ մի դեպքում չպետք է հաշվից հանվի որոշակի հանգամանքներում ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի, պաշտպանական ոլորտում ռազմավարական դաշնակից դառնալու Վրաստանի հնարավորությունները՝ այս փոլում շրջանցելով ՆԱՏՕ-ին անդամակցությունը։

—Կցանկանայի, որպես անվտանգության հարցերով փորձագետի, իմանալ Ադրբեջանի կողմից ղարաբաղյան հակամարտության լուծման վերաբերյալ ձեր կարծիքը։

—Ես կասեի, որ ղարաբաղյան հակամարտության որոշակի և կարևոր փուլը լուծված է։ Իմ համոզմամբ, քանի դեռ մեր տարածաշրջանի անջատողական տարածքներում, բազաների կարգավիճակում, կամ, որպես «խաղաղապահներ» ներկա են ռուսական զորքերը՝ ոչ մի հակամարտություն վերջնականապես լուծված չի լինի։ Դա ոչ մի դեպքում ՌԴ-ի շահերի օգտին չէ։

Այն, որ վերջին պատերազմի ընթացքում և հետպատերազմյան ժամանակահատվածում Ղարաբաղում և ընդհանրապես տարածաշրջանում աճել է Թուրքիայի (ՆԱՏՕ-ի անդամ-երկիր) ազդեցությունը, իրոք կարևոր ուղենիշ է Ադրբեջանի և Վրաստանի համար։ Հարավային Կովկասում որոշակի կարգավիճակով հայտնվեցին թուրքական՝ նատօյական զորքեր։

—Ռազմական տեսակետից ի՞նչը դարձավ ադրբեջանական բանակի հաղթանակի համար նախադրյալ։

—Այստեղ կան մի քանի կարևոր գործոններ. անձնակազմի առանձնահատուկ մոտիվացիա, ադրբեջանական բանակի տեխնիկական հագեցվածությունը, 90-ական թվականներից հետո բոլոր զինված ուժերի, ներառյալ անձնակազմի վերազինման և վերապատրաստման համար երկրի ռեսուրսների ռացիոնալ օգտագործումը, Թուրքիայի և Իսրայելի հետ դաշինքում առաջատար տեխնիկայի օգտագործումը, Ադրբեջանի ղեկավարության և պաշտոնատար անձանց կողմից երկար տարիների ընթացքում նպատակաուղղված անցկացված քաղաքական-դիվանագիտական ուղին։ Եվ արդյունքը ակնհայտ է՝ ընդհարվեցին բացարձակապես երկու տարբեր բանակներ. մեկը՝ արևմտյան, նատօյական նմուշի և հետխորհրդային նմուշի բանակ։

—Վրաստանի կողմից ուսումնասիրվում է արդյո՞ք տվյալ պատերազմում Ադրբեջանի փորձը։

—Չեմ կարող ճշգրտությամբ ասել, ուսումնասիրման համար ինչ մակարդակով, ինչ ծավալով և ինչպիսի տվյալներ կան։ Սակայն առանձին ռազմական մասնագետները, և ոչ միայն վրացիները միանշանակ ուշադրությունը բևեռել են՝ Կովկասում վերջին պատերազմի այս, կամ այն գործողությունների վրա

—Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում Թուրքիայի, Վրաստանի և Ադրբեջանի միջև ռազմատեխնիկական համագործակցության մակարդակը։

—Մեր երեք երկրների ռազմաարդյունաբերական համալիրների միջև տեղի է ունենում տեխնիկական զարգացումների բավականին ակտիվ փոխանակում։ Ինչպես գիտեք, Վրաստանում այդ պլանով աշխատում են «Դելտա» ռազմատեխնիկական համալիրը և Թբիլիսիի ավիացիոն գործարանի ձեռնարկությունները։ Վրաստանի համար հետաքրքիր և կարևոր է, ինչպես Ադրբեջանի, այնպես էլ Թուրքիայի կողմից իրենց ԱԹՍ-ների փորձը և գործնական կիրառումը։ Դրանք բազմաֆունկցիոնալ սարքեր են. տակտիկական հետախուզության, հարվածային դրոններ, կրակի նշանառության ուղղման համար դրոններ։ Այս ոլորտում բոլոր երեք երկրների ավելի արդյունավետ համագործակցությունը ցանկալի է, ինչպես ցամաքային զորքերի, այնպես էլ ավիացիայի և ռազմածովային ուժերի համար (Վրաստանում սա առափնյա պահակությունն է):

Վրացական կողմը ունի ունիվերսալ մարտական «Դիդգոր» մեքենաների արտադրության և կիրառման հարուստ փորձ,- գոյություն ունեն այդ զրահապատ տեխնիկայի երեք տարբեր մոդիֆիկացիաներ։

—Երեք երկրների համար որքանո՞վ է կարևոր համատեղ ռազմական զորավարժությունները։

—Վերջին տարիներին ակտիվորեն անցկացվում են բոլոր երեք երկրների, ինչպես ռազմա-շտաբային, այնպես էլ դաշտային զորավարժություններ։ Վրաստանի համար Ադրբեջանը և Թուրքիան հանդիսանում են ռազմավարական գործընկերներ։ Տարածաշրջանի անվտանգության ոլորտ է մտնում նաև հաղորդակցական բաղադրիչը։ Հետևաբար անցկացվում են՝ մեր տարածքներով անցնող խողովակաշարերի ահաբեկչական սպառնալիները կանխարգելու համար ռազմական զորավարժություններ։

Բացի ռազմավարական նշանակության մայրուղային և երկաթուղային հաղորդակցությունից, անվտանգության թղթապանակին ավելացվել է ԵՄ-ից Թուրքիայով, Կովկասով և այնուհետև դեպի Չինաստան երկաթուղային հաղորդակցությունը, որը երբեմն անվանում են «Մետաքսի ճանապարհի արևելյան ճեպընթաց»։
Դեռ տարիներ առաջ Վրաստանի, Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև ստորագրվել է եռակողմ պաշտպանական պայմանագիր GAT։ Անցյալ տարվա հոկտեմբերին մեր երեք երկրների զինվորականները, ինչպես նախկինում, մասնակցել են ETERNITY 2021 թիմային-շտաբական զորավարժություններին։ Օգոստոսին, Օրփալա վարժարանում անցկացվում են ՆԱՏՕ-ի ամենամյա զորավարժություններ, որոնց ավանդաբար մասնակցում են, ինչպես արևմտյան, այնպես էլ Վրաստանի, Ադրբեջանի և Ուկրաինայի զինվորականները։ 2021 թվականը նաև բացառություն չի կազմել համակցված բազմազգ մարտական պատրաստության համատեղ պլանավորման և իրականացման գործում:

—Հետահայաց, Վրաստանը 2021 թվականին ինչպի՞սի մարտահրավերների հետ է ընդհարվել։

—Առաջին հերթին, վրացիները դարձան մեծ ռեալիստներ։ Գլոբալ մասշտաբի այն մարտահրավերները, որոնք իրական են նաև մեզ համար, ինչպիսիք են համավարակը, համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը, գլոբալ տաքացումը, հետխորհրդային տարածությունում վերջին իրադարձությունները, Ուկրաինայի և ՌԴ-ի/Կենտրոնական Ասիա լարվածությունը երկրի առջև դնում են դրանք հաղթահարելու նոր մարտահրավերներ և խնդիրներ։

Դրան ավելանում են նաև տեղական մարտահրավերներ. էներգետիկ ճգնաժամը և այն լուծելու համար տեղական ՀԷԿ-երի շինարարության հետ կապված պրոբլեմատիկան։ Ինչպես նաև զբոսաշրջային ոլորտը, որում զբաղված էր բնակչության մեծ մասը և որը անցյալ տարի վերջապես սկսեց դուրս գալ կորոնավիրուսի պատճառով ճգնաժամից։ Վրաստանի քաղաքացիների ճնշող մեծամասնությունը բավական սառն է ընդունել անցյալ տարվա ներքաղաքական միջկուսակցական մարտերը։

—Դուք ինչպիսի՞ն եք տեսնում Կովկասի տարածաշրջանի ապագան։

—Պատասխանը կարող է լինել միայն մեկը՝ միասնական և համախմբված տարածաշրջան։ Ճիշտ այդպես են մեզ ընկալում աշխարհում, որպես Հարավային Կովկասի մեկ ամբողջ տարածաշրջան։ Եվ սա վերաբերվում է բացառապես բոլոր ոլորտներին։ Իսկ նման մոդելի վառ օրինակ է հանդիսանում Ադրբեջանի և Վրաստանի միջև, ինչպես նա Թուրքիայի հետ սերտ համագործակցությունը և բազմաբևեռ կապերը, որոնք կազմում են՝ Կասպից ծովից դեպի Սև ծով և այնուհետև դեպի Միջերկրական ծովի արեալ միասնական տարածաշրջանային բազմագործոն գոտի։

Caliber.Az

Դիտումներ: 605