Washington Post. Հայաստանում խաղաղ գործընթացը կարո՞ղ է օգնել Ուկրաինային Caliber.Az-ի թարգմանությունը

washingtonpost.com կայքը անգլերեն եզվով հոդված է հրապարակել, որտեղ ասվում է, որ Արևմուտքը պետք է շարունակի խրախուսել և նպաստել Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև անմիջական փոխգործակցությանը:

Caliber.Az-ն առաջարկում է հոդվածի թարգմանությունը։

Ուկրաինայի պատերազմի ստվերում, թերևս, խաղաղ գործընթաց է ձևավորվում Հայաստանի և նրա պատմական հակառակորդների՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի միջև։ Զարմանալի է, բայց այստեղ Երևանը վայելում է թե՛ ԱՄՆ-ի, թե՛ Ռուսաստանի աջակցությունը։ Բանակցությունները վիճաբանություններ են առաջացնում Հայաստանում, քանի որ վերջինս մեծ հարված է ստացել Ադրբեջանի կողմից 2020 թվականին Ղարաբաղի շուրջ պատերազմում և դեռևս խորապես էմոցիոնալ տրավմատացված է 1915 թվականին Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած «ցեղասպանությունից»: Երևանում ցուցարարները դատապարտում են վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի չդիմադրությունը Բաքվին և Անկարային և պահանջում են նրա հրաժարականը։

Մինչ աշխարհը կենտրոնացած է Ուկրաինայում ինտենսիվ մարտերի վրա, դիվանագիտական խնդիրները Կովկասում կարող են երկրորդական թվալ: Սակայն այս անլուծելի հակամարտությունների լուծմանն օգնությունը օգտակար կլինի ոչ միայն ինքնին, այլ նաև ենթադրում է ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի շահերի շփման պոտենցիալ կետ, որը կարող է հանգեցնել ընդհանուր երկխոսության օգտակար ուղիների որոնմանը:

Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված քայլերը բացատրել է անցյալ շաբաթ Վաշինգտոնում տված հարցազրույցում, որտեղ նա հանդիպել է պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի հետ։ Նրանք փոխըմբռնման հուշագիր են ստորագրել Հայաստանի միջուկային արդյունաբերությանը ԱՄՆ-ի աջակցության և կոռուպցիայի դեմ պայքարում վերջինիս աջակցության վերաբերյալ։ Պետքարտուղարության պաշտոնյաները վերջին շաբաթներին այցելել են նաև Հայաստան և Ադրբեջան՝ աջակցելու խաղաղության ջանքերին:

«Մենք պետք է նայենք ոչ միայն դեպի անցյալ, այլ նաև դեպի ապագա։ Եթե Հայաստանը շարունակի զրոյական խաղ խաղալ իր հար.անների հետ, ապա մեր տարածաշրջանը կհայտնվի արատավոր շրջանի մեջ»,- ասել է Միրզոյանը WP-ին տված հարցազրույցում։

Մեծ Բրիտանիայում Ադրբեջանի դեսպան և ԱՄՆ-ում նախկին դեսպան Էլին Սուլեյմանովը զգուշավոր, նույնքան լավատեսական գնահատական է տվել։ «Ադրբեջանը բազմիցս հույս է հայտնել շուտափույթ կարգավորման և խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման համար»,- ասել է նա WP-ին տված հեռախոսազրույցում։

Հայ քննադատներն ասում են, որ Փաշինյանը բանակցում է թուլությունից ելնելով և Ռուսաստանի ճնշման տակ, որը միջնորդել է 2020 թվականի պատերազմում հրադադարի հաստատումը։ Անշուշտ, Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը անձնուրաց և անվստահելի միջնորդ է: Հայաստանը դեռ ուշքի չի եկել պատերազմից, որը հազարավոր կյանքեր խլեց և տրավմատացրեց երկիրը։

Եվրամիությունը միացել է Ռուսաստանին՝ որպես բանակցություններում միջնորդ՝ անցած ամիս Բրյուսելում հյուրընկալելով Փաշինյանի և Ալիևի հանդիպումը՝ ապահովելով Արևմուտքի աջակցությունը նորմալացման համար։

Այս շաբաթ Հայաստանի արտգործնախարար Միրզոյանը Դուշանբեում հանդիպում է ԱՊՀ ԱԳ նախարարների հետ։ Սպասվում է, որ Տաջիկստան այցի շրջանակներում Ադրբեջանի, Ռուսաստանի և Հայաստանի արտգործնախարարների մասնակցությամբ կկայանա եռակողմ զրույց՝ խաղաղության պայմանագրի քննարկման նպատակով։

Հայաստանը բանակցում է նաև Թուրքիայի հետ սահմանի բացման շուրջ։ Անցյալ շաբաթ երկու կառավարությունների հատուկ ներկայացուցիչները երրորդ անգամ հանդիպեցին Վիեննայում՝ քննարկելու հարաբերությունների կարգավորման շրջանակներում համատեղ հայտարարությունը։ Երկու երկրների միջև կանոնավոր թռիչքները վերջերս վերսկսվել են։ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ ԹայիԲ Էրդողանը դեռ հրաժարվում է ճանաչել 1915 թվականի «ցեղասպանությունը», սակայն նորմալացումը, ըստ երևույթին, համահունչ է նրա ավելի լայն դիվանագիտական նպատակին՝ տարածաշրջանում հակամարտությունների նվազեցմանը:

Դիվանագիտական այս փուլի ամենաինտրիգային, բայց և ոչ վստահելի խաղացողը Փաշինյանն է. Նա վարչապետ է դարձել 2018 թվականին՝ 1991 թվականի անկախությունից ի վեր Հայաստանում կառավարող կոռումպացված կառույցի դեմ բողոքի շարժումը ղեկավարելուց հետո: Հաշվի առնելով իր քաղաքական փորձի բացակայությունը, նա պայքարում էր բարեփոխումներ իրականացնելու համար: Դրան հաջորդեց 2020 թվականի աղետալի պատերազմը, որը ստիպեց Հայաստանին հրաժարվել Ղարաբաղի մեծ մասից տարածաշրջանում գրեթե 30 տարվա վերահսկողությունից հետո: Այն օրինականորեն գտնվում է Ադրբեջանի կազմում, սակայն բնակեցված է հիմնականում էթնիկ հայերով։

Փաշինյանը որոշեց, որ ժամանակն է մտածելու այն մասին, թե ինչն են աներևակայելի համարում հայերի սերունդները՝ առանց նախապայմանների բանակցություններ Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ։ Անցյալ ամիս նա իրեն մեղավոր է ճանաչել և պատասխանատու է 2020 թվականի աղետալի պարտության համար։ Բայց նա շարունակեց ասելով, որ իր իրական սխալն այն էր, ինչ նա չէր ասում պատերազմից առաջ. Հայաստանին անհրաժեշտ էր տարածքային փոխզիջումների գնալ Ղարաբաղի հարցում, քանի որ Հայաստանի դիվանագիտական հաստատակամ դիրքորոշումը միանշանակորեն մերժվեց միջազգային հանրության կողմից:

«Ադրբեջանի հետ որքան հնարավոր է շուտ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը մեր ծրագրերի մի մասն է»,- ապրիլի 13-ի իր ելույթում ասել է Փաշինյանը։ Երկու երկրներն արդեն պայմանավորվել են ստեղծել սահմանների սահմանազատման և սահմանագծման համատեղ հանձնաժողով։

Հայաստանում ցուցարարները վրդովված են այս գործընթացներից, սակայն ԱՄՆ պաշտոնյաները չեն հավատում, որ նրանք կտապալեն Փաշինյանին։ Վերջինս, թեև կախված է Ռուսաստանի ռազմական պաշտպանությունից, սակայն կիսում է ԱՄՆ-ի մտահոգությունը Ուկրաինա ներխուժելու վերաբերյալ, քանի որ ցանկանում է Վաշինգտոնի տնտեսական և դիվանագիտական աջակցությունը: Այստեղ կարելի է հիշել, որ Հայաստանը միացել է ԱՄՆ-ի կողմից հովանավորվող «Հանուն ժողովրդավարության գագաթնաժողովի», որը փաստացի տեղի է ունեցել 2021 թվականի դեկտեմբերին՝ չնայած նրա ներկայությանը Ռուսաստանի խիստ հակազդեցությանը։