«Պետերբուրգը որպես Սոչիի շարունակություն...» Ֆարհադ Մամեդովը՝ Սանկտ Պետերբուրգում ԱՊՀ գագաթնաժողովի արդյունքների մասին

Քաղաքագետ, Հարավային Կովկասի հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար Ֆարհադ Մամեդովը իր Տելեգրամ-ալիքում մեկնաբանել է՝ Սանկտ Պետերբուրգում ԱՊՀ ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովի արդյունքները։

«ԱՊՀ գագաթնաժողովն ավարտվեց... և ինչպես երևում է, ավարտվեց ոչնչով։ Սկզբունքորեն, ինչպես և Սոչիի գագաթնաժողովը։ Չկայացավ ոչ միայն եռակողմ հանդիպումը, այլև չեն եղել նաև հրապարակային երկկողմ հանդիպումները։ Այս հարցում հրապարակայնությունը կարևոր է, առաջին հերթին Ռուսաստանի ղեկավարի համար։

Կարելի է ենթադրել, որ Ռուսաստանը չի ցանկանում Լաչինի ճանապարհին տիրող ճգնաժամը լուծել Ադրբեջանի հետ երկկողմ ձևաչափով՝ ուժերի ներածին չափով ձգտելով պահպանել եռակողմ ձևաչափը նաև Ղարաբաղին հետ կապված թեմաներով։ Ինչպես ցույց են տալիս գործընթացները, ուժերը բավարար չեն ո՛չ «տեղում», ո՛չ էլ դիվանագիտական ասպարեզում։

Ադրբեջանն ու Հայաստանը հեշտությամբ մերժում են Ռուսաստանին, ինչը գործընթացները բերում է ճգնաժամային դրության։

Զուգահեռաբար, Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղարը ամերիկյան «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում հայտնել է՝ Ռուսաստանի բոլոր ակնկալիքները Հայաստանից։

- միանալ Միութենական պետությանը;

- հրաժարվել ռազմական օգնությունից մինչև միութենական պետությանը միանալը;

- հրաժարվել Զանգեզուրի միջանցքի սկզբնական տարբերակով նրա աշխատանքի ռեժիմից։

Սա ի՞նչ է նշանակում։

Ուրեմն, Ղարաբաղի թեման, այսինքն Ադրբեջանի նկատմամբ Հայաստանի տարածքային պահանջը դեռևս Հայաստանին սահմանափակում է արտաքին քաղաքականության մեջ։ Փաշինյանը երկու տարի ձգտում է իր վրայից նետել այս սահմանափակումը, սակայն նրա շրջապատը ի դեմս այդ նույն Անվտանգության Խորհրդի քարտուղարի, Ղարաբաղից բնիկի՝ վարչապետին համոզում է չհրաժարվել Ղարաբաղից՝ համոզմունք ստեղծելով նրանում, որ ժամանակը աշխատում է իրենց օգտին՝ կարճ ասած «Արևմուտքը մեզ հետ է»:

Ռուսաստանն իր հերթին համոզված է, որ կկարողանա վերսկսել գործընթացները իր բացառիկ մասնակցությամբ։ Գաղափարը զառանցական է, բայց չի զարմացրել։ Սա արդեն միտում է:

Ադրբեջանը պատրաստ է ցանկացած սցենարի. և՛ ռուսականին, և՛ հետռուսականին։ Ռուսական տարբերակը ենթադրում է Զանգեզուրի անարգել միջանցք ՌԴ-ի վերահսկողության տակ և Լաչինինը նույնպես, բայց հինգ տարի ժամկետով, որից երկուսն արդեն անցել են։

Հետռուսական, կամ արևմտյան տարբերակը ենթադրում է Ադրբեջանի և Հայաստանի սուբյեկտիվության բարձրացում, առաջին հերթին Հայաստանինը իր տարածքում։ Բայց, Հայաստանը պետք է հրաժարվի սահմանափակումից՝ ի դեմս Ղարաբաղի նկատմամբ հավակնությունների։

Այս երկու տարիների ընթացքում «տեղում» իրավիճակը փոխվել է և ոչ հօգուտ Հայաստանի։ Տարօրինակ է, բայց Հայաստանի ղեկավարությունը կրկին ընտրում է արագիլին երկնքում, այլ ոչ թե երաշտահավը ձեռքում։

Փաշինյանի կառավարությունը ստել է և խաղաղության դարաշրջանի մասին հայտարարությունը կոտրվել է՝ Ադրբեջանի պատմական տարածքների և արևմտյան ադրբեջանցիներին իրենց պատմական հողերը վերադարձնելու թեմայով Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի խոսքերի մասին՝ Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Գրիգորյանի եզրակացությամբ։ Սա դեռ տարածքային պահանջ չէ, սա այն վստահությունն է, որ խաղաղության դեպքում ադրբեջանցիները կկարողանան այցելել իրենց հայրենի հողեր, գերեզմաններն ու մշակութային ժառանգությունը։

Թե՞ Գրիգորյանն այլ կերպ նկատի ունի խաղաղության դարաշրջանը։ Առա՞նց այցերի և բաց սահմանների։ Թե՞ խաղաղության դարաշրջանը միայն խոսքերով է։ Չէ որ սա եզրակացություն է ըստ Ֆրեյդի։ Գրիգորյանն ու նրա նմանները դեռ տարածքային պահանջ ունե՜ն։

Եվ Հիտլերի հետ համեմատության թեմայով։ Ղարաբաղցի խելահեղ ինքնասպանի որդին անցնում է կարմիր գիծը։ Գրիգորյանը կորցնում է իր գործառույթը բանակցություններում, և Հաջիև-Գրիգորյան ձևաչափը կարող է վերանայվել։

Իսկ Լաչինի դադարը շարունակվում է... Մրրկայնությունը շարունակվում է։ Բայց պետք է հասկանալ, որ մրրկային վիճակը չի նշանակում թռիչքի բարձրության կորուստ, դրանք միայն օդային փոսեր են, որոնք հաղթահարվում են, և ինքնաթիռը այդ նույն բարձրության վրա էլ շարունակում է իր ճանապարհը»,- գրել է Ֆարհադ Մամեդովը։