Ադրբեջան - Հայաստան. Խաղաղություն գործնականում Երեք փորձագիտական կարծիքներ Caliber.Az-կայքում

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը՝ Ղազախստանի նախագահ Կասըմ-Ժոմարտ Տոկաևի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսում հայտնել է, որ Ադրբեջանը վերացրել է Հայաստան բեռների տարանցման բոլոր սահմանափակումները, որոնք գործում էին օկուպացիայից ի վեր: «Ադրբեջանը վերացրել է Հայաստան բեռների տարանցման բոլոր սահմանափակումները, որոնք գործում էին օկուպացիայից ի վեր: Եվ առաջին նման տարանցիկ բեռ ներկայացվեց ղազախական հացահատիկի առաքումը դեպի Հայաստան: Կարծում եմ, սա նույնպես հանդիսանում է նրա լավ ցուցանիշ, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղությունը արդեն ոչ միայն թղթի վրա է, այլ նաև գործնականում», - ասել է նախագահ Ի.Ալիևը:
 
Իր հերթին, Հայաստանի էկոնոմիկայի նախարար Գևորգ Պապոյանը հայտնել է, որ ղազախական հացահատիկի առաջին խմբաքանակը շուտով տեղ կհասցվի Ակտաու-Բաքու երթուղով, իսկ այնուհետև Ադրբեջանի և Վրաստանի երկաթուղիներով կհասնի Հայաստան: «Խաղաղությունը վերականգնվել է», - նշել է նախարարը:
 
Այն մասին, թե այս իրադարձությունները ինչ են նշանակում մեր երկրների և տարածաշրջանի համար՝ Caliber.Az-ի հետ զրույցում պատմել են օտարերկրյա փորձագետները:
 
Հայաստանի Քաղաքագետների ասոցիացիայի նախագահ, քաղաքագիտության դոկտոր Հմայակ Հովհաննիսյանը անկասկած է համարում, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի այս որոշումը ունի ռազմավարական նշանակություն, քանի որ վկայում է Վաշինգտոնում ԱՄՆ-ի նախագահ Դոնալդ Թրամփի հովանու ներքո դարաշրջանային համաձայնագրերի ստորագրմամբ սկսված՝ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության գործընթացի անշրջելիությունը։
 
«Նշանակալից է, որ Իլհամ Ալիևը Հայաստան բեռների տարանցման բոլոր սահմանափակումները վերացնելու որոշման մասին հայտարարել է՝ Ղազախստանի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսում, և որ Հայաստան առաջին տարանցիկ բեռի առաքումը կիրականանա հատկապես Ղազախստանից։ Դրանով իսկ, Իլհամ Ալիևը իր կարևոր որոշումը ներկայացրեց որպես հայ ժողովրդին ուղղված ոչ պակաս կարևոր քաղաքական ուղերձ. թուրքական պետությունների միջև սերտ համագործակցությունը ոչ միայն չի սպառնում հայկական պետությանը և ժողովրդին, այլև, ընդհակառակը, Հայաստանին խոստանում է մեծ օգուտներ։ Սա շատ կարևոր ուղերձ է, հատկապես Հայաստանի Ազգային ժողովի առաջիկա ընտրությունների նախաշեմին, որտեղ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը դժվարին խնդրի առաջ է կանգնած՝ հաշվի առնելով՝ դաշնակցական և դաշնակցականամետ ընդդիմության՝ նրան և նրա «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությանը կառավարություն վերակազմավորելու հնարավորությունից զրկելու մտադրությունների լրջությունը։
 
Թեև ես անձամբ համոզված եմ, որ Իլհամ Ալիևի այս որոշման, ինչպես նաև տրամաբանորեն դրանից բխող և հետևաբար լիովին կանխատեսելի՝  Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանի՝ հայ-թուրքական սահմանը բացելու որոշման ֆոնին ակնհայտ է, որ Հայաստանում ընտրությունների արդյունքում ով էլ գա իշխանության՝ նա չի կարողանա չելնել մեր ժողովուրդների և երկրների միջև խաղաղության գործընթացը չեղարկելու անհնարինությունից: Մեր ժողովուրդներին կարելի է մեղադրել տարբեր մեղքերի մեջ՝ ոչ ոք անմեղ չէ, բայց ով էլ ինչ ասի՝ մեր ժողովուրդներին հավասարապես բնորոշ է կարեկցանքը: Եվ ընդհանրապես՝ կարեկցանքը բնորոշ է բոլոր կովկասյան ժողովուրդներին», - ասել է Հովհաննիսյանը:
 
Ղազախստանցի քաղաքական մեկնաբան Գազիզ Աբիշևը նշել է, որ նման լուրջ քայլը առաջին հերթին խոսում է այն մասին, որ Ադրբեջանը ներկայիս ստատուս քվոն գնահատում է որպես պատերազմի իրական ավարտ։
 
«Եվ այս առումով, սա լավ ազդանշան է ամբողջ հասարակության համար, քանի որ սա քաջալերում է նրան։ Պատերազմն ավարտվել է, Ադրբեջանը հասել է իր նպատակներին, ուստի առջևում կայուն զարգացում է։
 
Բայց ես կարծում եմ, որ սա նույնպես քաղաքականության անցկացման գործիք է։ Առաջինը, մեկուսացված երկրի նկատմամբ առևտրային սահմանափակումների վերացումը ցույց է տալիս Ադրբեջանի բարի կամքը և դրական մտադրությունները՝ միջազգային հանրությանը, մասնավորապես նրա գործընկերներ՝ Ղազախստանին, Ռուսաստանին, Միացյալ Նահանգներին, Եվրամիությանը, և մնացած բոլոր երկրներին։ Սա, որոշ առումով, ապացուցում է, որ Ադրբեջանը ինչ-որ հուզական, էթնիկ ատելություն չի տածում Հայաստանի նկատմամբ, որ առևտրային շրջափակումը բախման գործիք էր, այսինքն՝ հիմնված էր պրագմատիզմի, այլ ոչ թե հույզերի վրա։ Սա առաջինն է», - հայտարարել է փորձագետը։
 
Եվ երկրորդը, շարունակել է նա, իհարկե, այստեղ պետք է հասկանալ, որ Հայաստանը պետք է կապված լինի ազատ առևտրի հետ։
 
«Որովհետև, օրինակ, եթե մատչելի գներով և որակյալ ղազախական հացահատիկը հասնում է Հայաստան, եթե առևտրի բացումը դիվերսիֆիկացնում է Հայաստանի առևտուրը, ինչպես ներմուծման, այնպես  էլ արտահանման առումով, ապա դա կամրապնդի Հայաստանի տնտեսական կախվածությունը Ադրբեջանի հետ խաղաղությունից և կնվազեցնի նրա կախվածությունը այլընտրանքային դերակատարներից։ Եվ դրանով իսկ, եթե դեռ մնացել են չլուծված խնդիրներ, ապա երբ Հայաստանը սովորի նման դրական միջավայրի, նրա համար շատ ավելի դժվար կլինի մտնել առճակատման մեջ և մի տեսակ մերժել Ադրբեջանի առաջարկները՝ փոխադարձաբար ընդունելի փոխզիջում գտնելու առումով։ Ահա թե ինչ է նշանակում սա», - եզրափակել է Աբիշևը։
 
Քաղաքագետ, Արևմտյան Կասպիական համալսարանի պրոֆեսոր Ֆիքրեթ Սադըխովը, իր հերթին, հայտարարել է, որ այս որոշումը կարևոր է, ինչպես ռազմավարական, այնպես  էլ մարտավարական առումով։
 
«Եվ պատահական չէր, որ նախագահը հատկապես Աստանան է ընտրել նման կարևոր հայտարարության համար, քանի որ Հայաստան հացահատիկի առաջին խմբաքանակը կգա հենց Ղազախստանից։ Ըստ էության, սա շատ կարևոր քայլ է Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում խաղաղության օրակարգի հաստատման գործում։ Եվ, ինչպես պարզ է դառնում, դա կարևոր է ոչ միայն Հարավային Կովկասի, այլ նաև այն երկրների համար, որոնք իրենց տնտեսական նպատակները կիրականացնեն Ադրբեջանի միջոցով տարանցման օգնությամբ։
 
Ես կարծում եմ, որ սա նոր էջ է, որը կնպաստի մեր երկու երկրների միջև էլ ավելի սերտ մերձեցմանը, և Բաքուն այդ առումով անում է ամեն հնարավորը, որպեսզի այս տարածաշրջանում, համենայն դեպքում, և Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերություններում խաղաղություն լինի, կայունություն, անվտանգություն։ Սա այն է, ինչի կարիք ունեն  մեր երկրների ժողովուրդները։
Սա այն է, ինչ անհրաժեշտ է տարածաշրջանի բարգավաճման, այլ ոլորտներում էլ ավելի շատ փոխըմբռնման համար։ Ես կասկած չունեմ, որ միջազգային հանրությունը սա կընկալի որպես Ադրբեջանի նախագահի կողմից շատ լուրջ քայլ, որը նպատակադրված է այն խաղաղ առաջարկների ու գաղափարների իրականացմանը, որոնք մեր կողմից առաջ են քաշվել 44-օրյա պատերազմի ավարտից անմիջապես հետո», - ընդգծել է Սադըխովը։