Կալ-ի-դոր Էմին Գալալիի մտորումները

Հայաստանի հետ հարաբերությունները մեզ համար եղել և մնում են շատ արդիական։ Նույնիսկ «արխիկարևոր», ինչպես ասում էր արդեն ավելի քան մեկ տասնյակ տարիներ Կարմիր հրապարակում պառկած քեռին։

Պատճառները թվարկելու կարիք չկա։ Եթե հակիրճ, ապա 30-ից ավել տարի առաջ ադրբեջանցիների համար անանցանելի ցավի աղբյուր դարձած Ղարաբաղը, այսօր հպարտության ու ինքնավստահության առարկա է վառ վշտի երանգով նրանց մասին, ովքեր դրա համար վճարեցին իրենց կյանքի գնով։

Սա ընդարձակ երկ չէ: Դրանում պակասություն չկա, ինչը նույնպես զարմանալի չէ։ Ղարաբաղ։ Բառափոխելով դասականը, այս ձայնի մեջ ադրբեջանական սրտի համար որքան շատ է ձուլվել, որքան շատ բան է նրանում արձագանքվել։ Սա մեր Հայրենիքի առանձնահատուկ մասն է։ Նրա յուրաքանչյուր անկյունը անկրկնելի է ու հրաշալի, բայց հենց Ղարաբաղի հողի վրա մենք ստիպված եղանք պաշտպանել արժանի ապագայի իրավունքը։ Խոսքս ուրիշ բանի մասին է։ Չափազանց շատ վարկածներ, վերլուծություններ և այլն: Փորձենք կենտրոնանալ չոր մնացորդի վրա։

Երկու երկրների մոտ եղել է տարածքային վեճ։ Մեկը ներկայացրել է պահանջ նրա հիման վրա, որ մորական և հորական կողմից քեռու պապիկի հոր նախատատը ժամանակին կարծես թե ապրել է այնտեղ, որտեղ հարևանների հյուրասենյակն է։ Գործը խաղաղությամբ չի ավարտվել։ Այո, և չէր կարող, ինչը պարզ էր արկածխնդրության հեղինակների համար։ Լկտի «նվաճողները» վտարեցին հարեւաններին, չնայած նրանց փաստաթղթերը բոլորովին կարգին էին։ Ինչը հաստատել են բնակշահագործման գրասենյակը, և թաղային ոստիկանը, և նույնիսկ սանիտարահամաճարակային կայանը՝ ՄԱԿ-ը, ԵԱՀԿ-ն և նրանց համախոները:

Հեքիաթը արագ է ասվում, բայց գործերն արագ չեն արվում։ 30 տարվա ընթացքում չգտնվեց մի դատական կատարածու, ով կկարողանար ազդել «կամայականների» վրա։ Եվ «ինքնաճարպիկների» համար մի ոչ հրաշալլի օր, արևից ու թափառումներից հոգնած «կամքից հակառակ վերաբնակները» լկտիներին դուրս շպրտեցին։ Կողերը ջարդեցին, քացով խփեցին, և զուգարանակոնքերը թևատակին (թե՞ կատվի տակին) ուղարկեցին, որտեղ թագավորները ոտքով են գնում։ Եվ սկսեցին մաքրել, որովհետև մյուսները 30 տարի անչափ կեխտոտել էին։ Սակայն, մի զույգ ուշացած «հյուրեր» մնացին օգնության հասած «դրուժինիկների» հովանավորության տակ, ինչին տերերը համաձայնվեցին։ Բայց մի պայմանով, որ նրանք իրենց հանգիստ կպահեն ու կդադարեցնեն անջատողական անհեթեթությունները։ Հարևան ցանկապատի հետևում ապրող նրանց հարազատներին սանձահարեցին և զգուշացրին, որ ոտների տակ չընկնեն։ Նրանք առաջին իսկ օրվանից սկսեցին ստոր դեր խաղալ այս տխուր պատմության մեջ։

Միայն «ապօրինաշենների» (թեև կառուցել չգիտեին, բացի ականապատ դաշտերից) երեխաները չեն հանդարտվում։ Փորձում են ինչ-որ բան ապացուցել, պահանջել։ Բղավում են բնաջնջման սպառնալիքի մասին, պատմում են մարդասիրական աշխատողների համար ոգեշնչված նպաստների մասին հեքիաթներ, միապաղաղ խոսում են արգելափակված «մարդասիրական միջանցքի» մասին։ Նրանք անսարք խյումիդորի մասին էլ կպատմեին, և դա էլ կկապեին պահանջների հետ։ Ինձ անկեղծորեն հետաքրքրում է, թե անձամբ իրենք ինչպես են տեսնում իրադարձությունների հետագա զարգացումը։

Մենք՝ 2020 թավականի սեպտեմբերից սկսած ազատագրված տարածքներից Ադրբեջանի հեռանալու տարբերակը չենք դիտարկում։ Հայ հարևանները դրա համար շնորհակալ կլինեին... մի երկու ամիս, հետո կսկսեին խոսել արդեն Գյանջայի մասին, և այնտեղ կարելի է Բաքվին էլ հավակնել։ Եվ չէ որ հավակնել են։ Իսկ Աղրըդաղը գրավում է Նժդեհի երկրպագուներին։ Դե թող շարունակեն նժդել։ Կարող են գնալ «պո նուժդե»։

Հիմա ես հասկացա, թե ինչ է նկատի ունեցել հայ ժուռնալիստիկան, խնդրահարույց հարցնելով, թե երբ է բացվելու «կալ-ի-դորը»։ Բոլորը գիտեն, որ կալը (ռուսերեն) աղիների պարունակությունն է, որն արտազատվում է արտաթորման ժամանակ: Հայ անջատողականները երեսուն տարի վարժվում էին մեր հողի վրա արտաթորանքով, իսկ մենք ստիպված ենք մաքրել ավգյան ախոռները։ Հայերին խորհուրդ եմ տալիս հետաքրքրվել Ավգիոսի ճակատագրով։ Իսկ եթե առանց ակնարկների, ապա՝ խայտառակ:

Բոլորը, այդ թվում նաև այս տողերի հեղինակը, բազմիցս դիմել են Լաչինի ճանապարհին բողոքների։ Բայց որքան էլ կարևոր լինի մեր բնական ռեսուրսների թալանը և շրջակա միջավայրին հասցված վնասը կանխելու թեման, սա միայն հարցի մի մասն է։ Արմատներն ավելի խորն են։ Մենք չենք պատրաստվում անվերջ սպասել, մինչև հայերի մոտ խելք հերիքի կատարել այն պայմանները, որոնց վրա մեր բանակը կանգ առավ Խանքենդիի մատույցներում։ Հայկական օձը ազատ է ոլորվել ինչքան ուզում է, ճանապարհին կծելով յուրայիններին և ցույց տալով մեզ հիմնականում փտած ատամները, մենք օձաբուծությամբ զբաղվելու ցանկություն չունենք։ Ռուբիկը ընդդեմ փաշիկի, վալերիկը ընդդեմ ռուբիկի, շարիկը ընդդեմ բոբիկի՝ մենք դեմ չենք թատերական ինքնագործունեությանը, բայց ոչ Ադրբեջանի քաղաքացիների համբերության հաշվին, այդ թվում նաև հայկական ծագումով։ Նրանք, երևի, նույնպես սպասում են, մինչև մենք նրանց ազատենք նյարդայնացնող թունավոր սողուններից։

Հանրահավաքները ու պիկետները, պատերը և աֆտա-պատերը, խնդրագրերը և դիրքափոխությունը՝ հիանալի է, միայն նախ հեռացեք մեր հողից, «բռնոցի» Հայաստանում կխաղաք։ Այնտեղ էլ կարող եք երկրորդ հայկական պետություն ստեղծել։ Անունը դրեք «արցախ 2»։ Կարելի է Ֆրանսիայում։ Ֆրանսիացիները դե՞մ են։ Տարօրինակ է, նրանք մեզ դրա կոչ են անում, բայց իրենք մի քիչ նեղվել չեն ուզում։ Նրանց մոտ չէ որ հայերը նույնպես քիչ չեն...Եվ հողն էլ ավելի շատ է։ Ինչու՞ բաջիշկաների հետ չկիսվել: Եվ համահնչյուն անուններ էլ կան։ Պա դե Կալե…

Մինչեւ ե՞րբ ենք խաղալու հայ «գեղեցկուհիների» «նազով»։ Մեզ համար նրանց հմայքը զուգահեռ է տոտալին (սա ֆրանսիակա՜ն չէ), այսինքն միևնույն է։ Չափազանց շատ խայտառակություն է քաշում: Միգուցե՞ ժամանակն է նորից նրանց հիշեցնել թնդանոթային հիվանդության մասին։ Պարզաբանում եմ անտեղյակների համար՝ սա, երբ գնդակոծումների ժամանակ լցնում են շալվարը։ Անվախ հայ առյուծներին այդ հիվանդությունը լավ ծանոթ է։ Այստեղից էլ Հայաստանի ճանապարհներին կղանքի կանգուն հոտ։ Դե նաև գումարած ուղիղ աղիքի արցախը, որպես ստանդարտ հայկական հիվանդություն։

Այսպիսով, իսկ ե՞րբ կբացեն «կալ-ի-դորը»։ Նժդեք, տղաներ, նժդեք...