Ատելության ճանապարհ Հայաստանի հանցագործ քաղաքականության վկայություններ

Բաքվի ռազմական դատարանում, որտեղ շարունակվում է խաղաղության և մարդկության դեմ հանցագործությունների, պատերազմական հանցագործությունների, ահաբեկչության և բազմաթիվ այլ հանցագործությունների մեջ մեղադրվող Հայաստանի քաղաքացիների դատավարությունը, նորից բացվել են ողբերգական պատմության էջեր՝ էջեր, որոնց համար Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է իրավական և պատմական պատասխանատվություն կրի։ Այսօրվա դատական գործընթացի շրջանակներում ցուցադրվել են՝ 1992 թվականին Շուշայի շրջանի օկուպացիայի իրական բնույթի վրա լույս փռող տեսանյութեր։
 
Ներկայացված ապացույցների շարքում հատուկ տեղ են գրավել հայկական աղբյուրների արխիվային ձայնագրությունները, այդ թվում նաև ադրբեջանական տարածքների օկուպացիայի ինքնին մասնակիցների կողմից նկարահանված տեսանյութեր։ Նման նյութերից մեկում գրանցվել է «Կոմանդոս» մականունով հայտնի գեներալ-մայոր Արկադի Տեր-Թադևոսյանի վկայությունը՝ մի մարդու, ով ղեկավարել է Շուշա քաղաքի գրավման գործողությունը։ Այդ կադրերը ոչ միայն ցայտունորեն պատկերում են օկուպացիայի նախապատրաստման ընթացքը, այլ նաև ադրբեջանցիների նկատմամբ ատելությամբ համակված հայկական կողմի տրամադրվածությունը։
 
Դատավարության ժամանակ ներկայացվել են նաև տեսագրություններ, որոնցում թվարկվում են Շուշայի վրա չորս ուղղություններով հարձակումը ղեկավարողներ. Սամվել Բաբայանը, Սեյրան Օհանյանը, Վալերի Չիչյանը և Արկադի Կարապետյանը։ Հայկական կողմից նկարահանված նյութերում այս անունների առկայության ինքնին փաստը բացառում է ագրեսիայի կազմակերպված և կենտրոնացված բնույթը ժխտելու հնարավորությունը։
 
Հատկապես հարկավոր է ընդգծել տեսանյութերում արձանագրված հռետորաբանությունը. Շուշան գրավելու նպատակը հայտարարվել է ոչ միայն քաղաքի տիրապետումը, այլև այն «քայլող միջատներից մաքրելը»։ Այո, այո, հենց դա է։ Այս հրեշավոր ձևակերպումները խոսում են ագրեսորների անմարդկային բնույթի մասին՝ հաստատելով հատուկ մտադրության առկայությունը՝ մի գործոնի, առանց որի զանգվածային սպանությունները չեն կարող որակվել որպես ցեղասպանություն իրավական իմաստով։
 
Նշվել է, որ Շուշայի գրավման ծրագիրը ներկայացվել է Հայաստանի առաջին պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանին, և հաստատվել է նրա կողմից։ Այսպիսով, դատարանին են ներկայացվել նրա ուղղակի ապացույցներ, որ ադրբեջանական քաղաքի օկուպացիայի գործողությունը իրականացվել է Հայաստանի բարձրագույն ռազմաքաղաքական ղեկավարության հրամանով։
 
Ադրբեջանի գլխավոր դատախազի հատուկ հանձնարարություններով օգնական Թուգայ Ռահիմլին ընդգծել է, որ այս փաստերը վկայում են՝ Ադրբեջանի դեմ պետական մակարդակով կազմակերպված, հաստատված ագրեսիայի արշավի մասին։
 
Այնուամենայնիվ, այս փաստերը մեզ համար անակնկալ չեն։ Դրանք միայն հաստատում են այն, ինչ Ադրբեջանը տասնամյակներ շարունակ հետևողականորեն տեղեկացրել է միջազգային հանրությանը. ադրբեջանական տարածքների օկուպացիան իրականացվել է Հայաստանի Հանրապետության կողմից և ուղեկցվել է ատելության միտումնավոր հրահրմամբ և էթնիկ զտումների քաղաքականությամբ։
 
Զանգվածային սպանությունները որպես ցեղասպանություն իրավաբանական դասակարգումը պահանջում է հատուկ մտադրության ապացույց։ Ադրբեջանցիների դեմ, ինչպես Խոջալիում, այնպես  էլ մյուս ողբերգական դրվագներում հանցագործությունների համատեքստում՝ հենց ատելությունն է եղել հանցագործությունների համակարգաստեղծ տարրը։
 
1. Ատելության քարոզչությունը անցկացվել է պաշտոնական մակարդակով և ճանաչվել է հայկական պետության կողմից։
 
2. Ադրբեջանցիները համակարգված ներկայացվել են որպես «բարբարոսներ» և «հրեշներ», որոնց ինքնին գոյությունը «Հայկական հողերում» դիտվում էր որպես սպառնալիք։
 
3. Այս քարոզչությունն է կանխորոշել առանձնահատուկ դաժանությունը ադրբեջանական բնակավայրերի գրավման և ոչնչացման ժամանակ։
 
Հայաստանի պետական քարոզչությունը ադրբեջանցիների կերպարը ձևավորել է որպես թշնամիների, դրանով իսկ արդարացնելով նրանց ֆիզիկական ոչնչացման ծրագրերը։  Պետական գործիչներն ու հայկական շովինիզմի գաղափարախոսները բացահայտ արտահայտել են վախը ադրբեջանցիների և հայերի  համակեցությունից։ Այս համատեքստում անհրաժեշտ է հիշեցնել «միացումի» գաղափարախոսներից մեկի՝ Զորի Բալայանի արտահայտությունները, ով հարցրել է. «Ի՞նչ կպատահեր մեզ հետ, եթե ադրբեջանցիները շարունակեին ապրել Հայաստանում»։ Այս հարցի պատասխանը հայկական կողմը տվել է գործողություններով՝ զանգվածային սպանություններով և խաղաղ ադրբեջանական բնակչության վտարմամբ։
 
Ադրբեջանցիների նկատմամբ ատելության քարոզչությունը վերածվեց պետական պաշտոնական գաղափարախոսության։ 1993 թվականի հուլիսի 23-ին Հայաստանի առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, ադրբեջանական Աղդամ քաղաքի օկուպացիայի կապակցությամբ «Երկրապահ» ահաբեկչական կազմակերպության անդամների առջև ելույթ ունենալով, ուրախություն է հայտնել ադրբեջանցիների վտարման կապակցությամբ։ Այս խոստովանությունները, ինչպես Ռուանդայի և նախկին Հարավսլավիայի նախադեպային դատարանների դեպքում, պետք է դիտարկվեն որպես ծանրակշիռ ապացույցներ միջազգային իրավագիտության մեջ։
 
Ավելի ուշ, Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից ներմուծված «էթնիկ անհամատեղելիություն» տերմինը ևս մեկ անգամ ընդգծել է հայ հասարակության մեջ դրված ադրբեջանցիների նկատմամբ ատելության խորությունը։ Նրա խոսքերը դարձան՝ կառավարության ամենաբարձր մակարդակով միջէթնիկական ատելության միտումնավոր հրահրման անմիջական խոստովանություն։
 
Ոչ պակաս կարևոր են Սերժ Սարգսյանի խոստովանությունները բրիտանացի լրագրող Թոմաս դե Վաալի հետ Խոջալուի ցեղասպանության առնչությամբ հարցազրույցում, երբ նա փաստորեն խոստովանել է, որ հայերը խաղաղ ադրբեջանցիների զանգվածային սպանությունները կատարել են սարսափեցնելու նպատակով։ Եվ սա հանդիսանում է նրա ևս մեկ ապացույցը, որ անկախ Հայաստանի առաջին երեք նախագահները՝ Տեր-Պետրոսյանը, Քոչարյանը և Սարգսյանը ակտիվորեն մասնակցել են էթնիկ ատելության քաղաքականության քարոզչությանն և կազմակերպմանը։
 
Այս հանցավոր քաղաքականության հետևանքները առանձնահատուկ դաժանությամբ են դրսևորվել՝ հայկական զինված ուժերի կողմից ադրբեջանական տարածքները զավթելու ծրագրերն իրականացնելու ժամանակ։ Եթե ատելությունը չդառնար այս գործողությունների հիմնական շարժիչ ուժը, հազիվ թե  հայկական զորքերը նման անմարդկային վերաբերմունք ցուցաբերեին ադրբեջանական քաղաքների և գյուղերի օկուպացիայի ժամանակ։
 
Համաշխարհային ցեղասպանությունների պատմությունը՝ Ռուանդայում, Սրեբրենիցայում ցույց է տալիս, որ հատկապես պետական ատելության քարոզչությունն է դառնում զանգվածային սպանությունների կատալիզատորը։ Ադրբեջանական տարածքների օկուպացիան և ադրբեջանական բնակչության ցեղասպանությունը՝ նույն ողբերգական շղթայի օղակներն են։
 
Այն, ինչ այսօր ցուցադրվում է Բաքվի ռազմական դատարանում, կրկին աշխարհին բացահայտում է ճշմարտությունը ադրբեջանական ժողովրդի դեմ կատարված ծանրագույն հանցագործությունների մասին։ Այս ապացույցները չպետք է պարզապես մնան քրեական գործերի նյութերում, այլ նաև լսվեն միջազգային հանրության կողմից, որը պարտավոր է պատշաճ գնահատական տալ Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի դեմ կատարված ագրեսիայի, էթնիկ զտումների և ցեղասպանության ակտերին։
 
Ադրբեջանը, հավատարիմ մնալով միջազգային իրավունքի նորմերին, հետևողականորեն կհասնի արդարության։ Պատմական ճշմարտությունը և դատական արդարությունը պետք է հաղթանակեն։